DADAISMUS ( )

Transkript

1 DADAISMUS ( )

2 Marcel Duchamp ( ) Autoportrét z profilu

3 Fontána L. H. O. O. Q. Mlýnek na čokoládu

4 Fontána Sušička lahví A Bruit Secret

5 Francis Picabia ( )

6 Dívka narozená bez matky Mechanistická kompozice II. Pozor, čerstvě natřeno

7 Španělská noc Rádio Dada

8 Max Ernst ( ) Portrét Maxe Ernsta

9 Ohne titel (Vražedné letadlo)

10 Ohne titel Ubu imperátor Pieta aneb noční revoluce

11 Hans Arp ( )

12 Composition Le marteau fleur Láhev a brada

13 Composition Configuration

14 Tete sur griffes Etoile

15 Kurt Schwitters ( )

16 VelkéJá obraz (Merzbild9 B) Merzbild (zvaný také Merz 25 A)

17 Koláž MZ 439 Zuban Merz 366

18

19

20 Raoul Hausmann Raoul Hausmann Max Jacob

21 Raoul Hausmann Raoul Hausmann Raoul Hausmann

22 Raoul Hausmann Hannah Höchová Hannah Höchová

23 Raoul Hausmann Man Ray Tristan Tzara

24 Dadaisté ve světových muzeích Francie Paříž: Musée d Art Moderne de la Ville de Paris, Musée National d Art Moderne, Galerie Nathalie Seroussy. Itálie Benátky: Fondazione Peggy Guggenheim. Německo Berlín: Nationalgalerie, Galerie Berinson, Berlinische Galerie. Düsseldorf: Kunstmuseum der Stadt. Frankfurt nad Mohanem: Stadelsches Kunstinstitut.

25 Dadaisté ve světových muzeích Německo Hannover: Sprengel Museum Kolín nad Rýnem: Ludwig Museum Stuttgart: Sammlung Staatsgalerie Švédsko Stockholm: Moderna Museet Švýcarsko Bern: Kunstmuseum Curych: Kunsthaus Zürich

26 Dadaisté ve světových muzeích USA Chicago: The Art Institute of Chicago New Haven: Yale University Art Gallery New York: Museum of Modern Art, Solomon R.Guggenheim Museum Philadelphia: The Philadelphia Museum of Art Washington: National Gallery of Art Velká Británie Edinburgh: Scottish National Gallery of Modern Art Londýn: The Tate Gallery, Marlborough Fine Arts

27 D a d a i s m u s D a d a i s m u s s e o b j e v i l v N e w Yo r k u a C u r y c h u b ě h e m p r v n í s v ě t o v é v á l k y a r y c h l e s e r o z - š í ř i l d o N ě m e c k a, a b y s e p a k p l n ě r o z v i n u l v P a ř í ž i r o k u To t o h n u t í, k t e r é s e s t a l o v ý r a z e m p r o t e s t u p r o t i s p o l e č n o s t i, v á l c e a b u r ž o a z i i, j e s o u č a s n ě s p o n t á n n í i r e v o l u č n í, h r a v é n i h i l i s t i c k é. D a d a i s m u s j e p ř e d e v š í m z p ů s o b ž i v o t a, j e n ž v y s t u p u j e p r o t i v š e m s y s - t é m ů m h o d n o t, u m ě n í m p o č í n a j e. O f i c i á l n ě v z n i k l d a d a i s m u s v C u r y c h u r o k u D a d a i s t i c k é d o b r o d r u ž s t v í o v š e m z a č a l o j i ž o r o k d ř í v e z a o c e á n e m, v N e w Yo r k u. Te h d e j š í P i c a b i o v y ( ) a D u c h a m p o v y ( ) p r á c e v s o b ě n e s p o r n ě m a j í z á r o d k y d a d a i s t i c k é h o d u c h a. M e c h a n i s t i c k á p l á t - n a j e d n o h o z n i c h a r e a d y - m a d e s d r u h é h o s v ě d č í o a n t i e s t e t i c k é m p ř í s t u p u, t y p i c k é m p r o d a d a i s m u s, k t e r ý s p o č í v á v e z p o c h y b ň o v á n í p r a v i d e l t o h o, c o t r a d i c e i s o u č a s n í c i p o v a ž u j í z a u m ě n í. P r á v ě D u c h a m p a P i c a b i a m ě l i r o z h o d u j í c í v l i v n a m a l í ř e a f o t o g r a f a M a n a R a y e ( ) a v š i r š í m s m y s l u n a c e l é a m e r i c k é u m ě n í d v a c á t é h o s t o l e t í. P o p r v n í s v ě t o v é v á l c e z t r á c í N e w Yo r k j a k o u m ě l e c k é c e n t r u m r y c h l e n a a t r a k t i v i t ě. N e j p r v e P i c a b i a, p o z - d ě j i D u c h a m p a n a k o n e c v r o c e i M a n R a y o d j í ž d ě j í d o P a ř í ž e, a b y t a m p o k r a č o - v a l i, k a ž d ý p o s v é m, v d a d a i s t i c k é r e v o l u c i. C U R Y Š S K Ý D Ů M V d ů s l e d k u v á l e č n ý c h z m a t k ů s e n a p o č á t k u r o k u s e t k á v á v C u r y c h u č e t n á a r ů z - n o r o d á s k u p i n a b á s n í k ů a m a l í ř ů, u m ě l c ů a i n t e l e k t u á l ů. S p o j u j e j e o t e v ř e n ý r o z c h o d s e s p o l e č n o s t í o n é d o b y. J s o u m e z i n i m i i H u g o B a l l ( ), T r i s t a n T z a r a ( ), H a n s A r p ( ), M a r c e l J a n c o ( ), H a n s R i c h t e r ( ) a R i c h a r d H u e l s e n b e c k, k t e ř í s e s e t k á v a j í v m a l é r e s t a u r a c i K a b a r e t Vo l t a i r e. O r g a n i z u j í t a m d i s - k u s e, p o e t i c k á s e t k á n í, k o n c e r t y, d i v a d e l n í a t a n e č n í p ř e d s t a v e n í. B r z y s e o b j e v u j í p r v n í n á z n a k y a v a n t g a r d n í h o h n u t í, k t e r é v z n i k á z o d p o r u k h r ů z e v á l k y a t o u ž í d e m y s t i f i k o v a t v š e c h n y h o d n o t y.

28 V d u b n u d o s t á v á k o n e č n ě j m é n o : D a d a. To t o s l o v o o z n a č u j e v d ě t s k é m j a z y c e k o n í - k a ( z f r a n c o u z š t i n y ) a b y l o n á h o d n ě n a l e z e n o v e s l o v n í k u. D ě t i n s k á a a b s u r d n í p o v a h a t o h o t o s l o v a m ů ž e n a z n a č o v a t v ě d o m é o d m í t n u t í s v ě t a d o s p ě l ý c h a z a u j e t í p o s t o j e a b s o l u t - n í n a i v i t y, p o p i s u j e a m e r i c k ý h i s t o r i k u m ě n í W i l l i a m R u b i n. D a d a i s m u s, d n e s p o k l á d a n ý z a u m ě l e c k ý s m ě r, j e p ř e d e v š í m z p ů s o b ž i v o t a, k t e r ý z p o č á t k u n a c h á z í o d r a z v l i t e r á r n í t v o r b ě. O d r o k u h n u t í n a o p a k s t á l e s i l n ě j i i n k l i n u j e k t v o r b ě v ý t v a r n é. U v e d e n é h o r o k u b u d e v C u r y c h u o t e v ř e n a p r v n í d a d a i s t i c k á g a l e r i e. K r o m ě j i ž u z n á v a n ý c h u m ě l c ů ( n a p ř. K a n d i n s k é h o n e b o d e C h i r i c a ) s e t u p ř e d s t a v í p r á c e a u t o r ů i n s p i r o v a n ý c h d a d a i s - m e m. N y n í, s o d s t u p e m č a s u, s e z d á, ž e v k l a d c u r y š s k ý c h d a d a i s t ů n e b y l p r o t o t o h n u t í t í m n e j - v ý z n a m n ě j š í m i m p u l s e m s n a d a ž n a v y n i k a j í c í h o H a n s e A r p a. B E R L Í N A K O L Í N N A D R Ý N E M D a d a i s m u s s e v e l m i r y c h l e r o z š í ř i l d o c e l é E v r o p y. B e r l í n, K o l í n n a d R ý n e m, H a n n o v e r a n a k o n e c i P a ř í ž p o d l e h n o u j e h o v l i v ů m. C u r y c h o p o u š t í v ú n o r u r o k u H u e l s e n b e c k a o d j í ž d í d o B e r l í n a, k d e b u d e š í ř i t d a d a i s t i c k o u n á k a z u. B e r l í n s k ý d a d a i s m u s o v š e m s k u - t e č n ě p r o p u k n e a ž v r o c e R o z r u c h, j e n ž t e h d y v N ě m e c k u p a n u j e, p ř i m ě j e s k u p i n u k p o l i t i c k é m u r o z h o d n u t í : v y s t o u - p í n a s t r a n ě R o s y L u x e m b u r g o v é a S p a r t a k o v a s v a z u. S k u p i n a j e m i m o ř á d n ě č i n o r o d á, b o h u ž e l s e v š a k v ě t š i n a j e j í c h v ý t v o r ů z e j m é n a l e t á k y a p l a k á t y z t r a t i l a. Z c e l k o v é - h o p o h l e d u p ř e d s t a v u j e n e j v ě t š í v ý t v a r n ý p ř í n o s b e r l í n s k é s k u p i n y d a d a i s t ů f o t o m o n t á ž ( o z n a č o v a n á t a k é j a k o f o t o k o l á ž ). Vy m y s l e l j i v z i m ě r o k u R a o u l H a u s m a n n ( ) a v ž i v o t j i u v e d l i H a n n a h H ö c h o v á ( ), G e o r g e s G r o s z ( ) a J o h n H e a r t f i e l d ( ). Ve l k á č á s t z m í n ě n ý c h k o l á ž í s e p ř e d s t a v i l a n a P r v n í c h m e z i n á - r o d n í c h t r z í c h d a d a, j e ž s e o d e h r á l y v č e r v n u v B e r l í n ě. E x p o z i c i t v o ř i l o a s i d ě l. B y l y t a m r ů z n é o b r a z y, f o t o m o n t á ž e, r e l i é f y, d a d a i s t i c k é p l a k á t y, v š e p r o m í c h a n é a r o z e - s t a v ě n é b e z l a d u a s k l a d u. P o d s t r o p e m v i s e l a l o u t k a n ě m e c k é h o d ů s t o j n í k a s p r a s e č í l e b - k o u m í s t o h l a v y, p í š e o d a d a t r z í c h R u b i n. Ta t o o k á z a l á m a n i f e s t a c e s e s t a l a v y v r c h o l e -

29 n í m č i n n o s t i b e r l í n s k é d a d a i s t i c k é s k u p i n y, j e ž s e b r z y n a t o r o z p a d á. H n e d p o u k o n č e n í v á l k y o p o u š t í H a n s A r p C u r y c h a o d j í ž d í h l á s a t d o b r o u n o v i n u d o K o l í n a n a d R ý n e m. S m a l í ř i M a x e m E r n s t e m ( ) a J o h a n e s e m T h e o d o r e m B a a r g e l - d e m ( v l. j m é n e m A l f r e d G r ü n w a l d ; ) v y t v o ř í C e n t r á l e W / 3, n o v é d a d a i s t i c k é s e s k u p e n í, k o l e m n ě h o ž b u d o u b r z y k r o u ž i t t a k é d a l š í u m ě l c i m e n š í h o k a l i b r u. D n e 2 0. d u b n a z o r g a n i z u j e k o l í n s k á s k u p i n a s v o j i n e j d ů l e ž i t ě j š í d a d a i s t i c k o u v ý s t a v u n a z a h r á d c e j e d n é z p i v n i c v c e n t r u m ě s t a. R u b i n o n í n a p í š e : K a ž d ý n á v š t ě v n í k, k t e r ý s e c h t ě l d o s t a t d o v n i t ř, m u s e l p r o j í t v e ř e j n ý m i z á c h o d k y, k o u s e k d á l z a s e m í j e l d í v e n k u v š a t i č k á c h z p r v n í h o p ř i j í m á n í r e c i t u j í c í o b s c é n n í v e r š e. N a s t ě n á c h v i s e l y k o l á ž e a k o l e m z a h r á d k y b y l y r o z m í s t ě n y r o z m a n i t é p ř e d m ě t y, n a p ř í k l a d B a a r g e l d ů v F l u i d o s k e p t r i k : a k v á r i u m p l n é v o d y b a r v y k r v e, n a j e j í ž h l a d i n ě p l a v a l y ž e n s k é v l a s y a n a d n ě l e ž e l b u d í k d a d a i s t i c k ý p ř e d m ě t p a r e x c e l l e n c e. N e m u s í m ř í k a t, ž e v ě t š i n a d i v á k ů b y l a š o k o v á - n a. A b y m o h l i d á t s v é z l o s t i p r ů c h o d, b y l t u u m í s t ě n t a k é d ř e v ě n ý p ř e d m ě t, v y t v o ř e n ý E r n s t e m, k n ě m u ž b y l a ř e t ě z e m p ř i p e v n ě n a s e k y r a a p ř í m o l á k a l a k j e h o z n i č e n í. V ý s t a v u n a k o n e c u z a v ř e l a p o l i c i e k v ů l i s t í ž n o s t e m n a j e j í o b s c é n n í c h a r a k t e r. S t e j n ě r y c h l e b y l a p a k z a s e o t e v ř e n a, k d y ž s e u k á z a l o, ž e a k t e m z k o n f i s k o v a n ý m j a k o ž t o p ř e d m ě t d o l i č n ý b y l a D ü r e r o v a r y t i n a. V Y V R C H O L E N Í A K O N E C D a d a i s m u s v H a n n o v e r u, t o b y l K u r t S c h w i t t e r s ( ). Z m í n ě n ý n ě m e c k ý u m ě l e c v r o c e o b j e v u j e r e v o l u č n í m e t o d u a s a m b l á ž e, k t e r o u n a z v e M e r z. P r á c e, j e ž r e a l i - z u j e v l e t e c h b ý v a j í ř a z e n y m e z i n e j d ů l e ž i t ě j š í d a d a i s t i c k á d í l a, o n s á m o v š e m z ů s t á v á v ž d y p o n ě k u d s t r a n o u. R o z h o d n ě t o a l e b u d e j e d e n z m á l a u m ě l c ů, k t e ř í t v o ř í v d a d a i s t i c k é m d u c h u d l o u h o p o z á n i k u s a m o t n é h o h n u t í. D a d a i s m u s p r o ž í v á s v é v r c h o l n é o b d o b í, a l e t a k é s v ů j d e f i n i t i v n í k o n e c v P a ř í ž i. P o s l e d n í f á z e j e p l o d n á p ř e d e v š í m n a l i t e r á r n í t v o r b u. K r o m ě P i c a b i o v ý c h p r a c í n e n í b i l a n c e d ě l, u n i c h ž p ř e v a ž u j e v ý t v a r n á s t r á n k a, p ř í l i š v e l k á. O d r o k u p ř i j í ž d ě j í h l a v n í p ř e d s t a v i t e l é d a d a i s m u d o P a ř í ž e, k d e v y v o l á v a j í r o z r u c h a s k a n d á l y. R o k u s p o l u T z a r a, D u c h a m p, P i c a b i a a M a n R a y ž i j í v P a ř í ž i. S p o l e č n ě s e č l e n y p r á v ě s e r o d í c í h o s u r r e a l i s m u o r g a n i z u j í j e d n u z n e j p r o s l u l e j š í c h d a d a i s t i c k ý c h

30 m a n i f e s t a c í v ý s t a v u E r n s t o v ý c h k o l á ž í, j í ž p ř e d c h á z í o t e v ř e n í Ve l k é h o s a l ó n u d a d a v d u b n u t é h o ž r o k u. D o c h á z í k n e d o r o z u m ě n í m. N ě k t e ř í s e s t e j n ě j a k o P i c a b i a d o m n í v a j í, ž e p o m í j i v o s t j e z á k l a d n í m a p ř i r o z e n ý m r y s e m d a d a i s m u. O r o k p o z d ě j i v y h l á s í T z a r a z á n i k h n u t í. J a k n a p s a l h i s t o r i k u m ě n í M a r c D a c h y, d a d a i s m u s z m i z e l, s t e j n ě j a k o s e o b j e v i l, t a k ř k a n á h o d o u, v e j m é n u s t e j n é s v o b o d y, k t e r á m u n e č e k a n ě d a l a v z n i k n o u t. V L I V N A D VA K R Á T D a d a i s m u s o v l i v n í m n o h o g e n e r a c í u m ě l c ů. N á p a d y d a d a i s t ů o k a m ž i t ě v y u ž i j í s u r r e a l i s - t é, n ě k t e ř í z n i c h a t o n e l e d a j a c í, k u p ř í k l a d u M a x E r n s t s e d ř í v e p o d í l e l i n a č i n n o s t i d a d a i s t i c k é h o h n u t í. K r o m ě n i c h p o z n a m e n á v l i v d a d a i s m u t a k é j i n é t v ů r c e d v a c á t é h o s t o - l e t í. N a s k l o n k u p a d e s á t ý c h l e t s e b u d e m n o h o u m ě l c ů v e S p o j e n ý c h s t á t e c h p r o h l a š o v a t z a d a d a i s t y, o d J a s p e r a J o h n e ( n a r ) p o C y T w o m b l y h o ( n a r ), o d R o b e r t a M o t h e - r w e l l a ( ), p ř e s A n d y W a r h o l a ( ) a R o y e L i c h t e n s t e i n a ( ), p o R o b e r t a R a u s c h e n b e r g a ( n a r ). Ve F r a n c i i v e s t e j n é d o b ě u č i n í t o t é ž a u t o ř i N o v é h o r e a l i s m u ( N o u v e a u x R é a l i s t e s : A r m a n, T i n g u e l y, H a i n s, V i l l e g l é ). A k o n e č n ě M e r z b a u K u r t a S c h w i t t e r s e, p r o s t o r o v á s t r u k t u r a s l o ž e n á z r ů z n ý c h m a t e r i á l ů a t z v. h o t o v ý c h p ř e d - m ě t ů, n a j d e m e z i u m ě l c i ř a d u n á s l e d o v n í k ů. U k á z a l a s e h r ů z n o s t n a š í e p o c h y : p a r a l y z u j í c í, s k r y t á s t r á n k a v ě c í. H u g o B a l l D a d a i s t i č t í u m ě l c i n a z n a č i l i p ř í š t í m g e n e r a c í m č e t n á v ý t v a r n á ř e š e n í, z e j m é n a v o b l a s t i k o l á ž e. M a r c e l D u c h a m p ( )

31 M a r c e l D u c h a m p s e n a r o d i l 2 8. č e r v e n c e v n o r m a n d s k é m B l a i n v i l l e. J e h o b r a t r y b y l i m a l í ř J a c q u e s V i o l i n ( ) a s o c h a ř R a y m o n d D u c h a m p - V i l l o n ( ). S e s t - r a S u z a n n e ( ) s e s t a l a r o v n ě ž m a l í ř k o u. P r v n í D u c h a m p o v a d í l a p r o z r a z u j í v l i v n e o i m p r e s i o n i s m u, k u b i s m u, C é z a n n a, f a u v i s t ů a t a k é f u t u r i s t ů, s n i m i ž s d í l í z á j e m o p o h y b a z p ů s o b j e h o p r e z e n t a c e. O b r a z n a z v a n ý A k t s e s t u p u j í c í s e s c h o d ů, č. 2, j e n ž s e n a p a ř í ž s k é m S a l ó n u n e z á v i s l ý c h v r o c e d o č k a l o d m í t n u t í, v y v o l a l v N e w Yo r k u s k a n d á l. V t é m ž e r o c e v y t v o ř í M l ý n e k n a č o k o l á d u, j e n ž s v ě d č í o u m ě l c o v ě a n t i - u m ě l e c k é m p o s t o j i a j e h o z á j m u o s t r o j e. B ě h e m p r v n í s v ě t o v é v á l k y j e o p r o š t ě n o d v o j e n s k é s l u ž b y a o p o u š t í P a ř í ž. V l é t ě o d j í ž d í d o N e w Yo r k u. Ta m p o t k á v á F r a n c i s e P i c a b i u ( ). P ř i p o j í s e k n i m t a k é M a n R a y ( ) a j e j i c h č i n n o s t s m ě ř u j e k d e s t a b i l i z a c i u m ě n í : j e d n á s e o s k u t e č n é p ř e d c h ů d c e d a d a i s m u. V r o c e , b ě h e m P r v n í v ý s t a v y n e z á v i s l ý c h v N e w Yo r k u, b u d e D u c h a m p o v o d í l o F o n t á n a z a p o m e n u t o z a j a k o u s i p ř e p á ž k o u, t e d y n e p ř í m o o d m í t n u t o, o v š e m d e f a c t o n e v y s t a v e n o. S t e j n ě j a k o J í z d n í k o l o z r o k u a S u š i č k a l a h v í z r o k u n á s l e d u j í c í h o p ř e d s t a v u j e F o n t á n a r e a d y - m a d e ( o z n a č e n í v y m y š l e n é D u c h a m p e m ), t j. p r ů - m y s l o v ě z h o t o v e n ý p ř e d m ě t, j e h o ž p ů v o d n í u r č e n í b y l o p o z m ě n ě n o a p r á v ě p r o s t ř e d n i c - t v í m z á m ě n y j e p ř e d m ě t p o v z n e s e n n a ú r o v e ň u m ě l e c k é h o d í l a. V r o c e , p ř e d n á v r a t e m d o P a ř í ž e, m a l u j e s v é p o s l e d n í p l á t n o Tu m a p o k r a č u j e v p r á c i n a d v e l k ý m d í l e m z a p o č a t ý m r o k u , j í m ž j e N e v ě s t a s v l é k a n á s v ý m i m l á d e n c i, d o k o n c e a n e b Ve l k é s k l o, s p o l u p r a c u j e t a k é s a v a n t g a r d n í m i č a s o p i s y. Ve F r a n c i i s e p o d í l í n a č i n n o s t i s u r r e a l i s t ů, u c h o v á s i v š a k n e z á v i s l o s t. O d r o k u s e z d á, j a k o b y s k o n č i l s u m ě l e c k o u č i n n o s t í a z c e l a s e v ě n u j e d a l š í v á š n i, k t e r o u j s o u š a c h y. R o k p o j e h o s m r t i s e u k á ž e, ž e m e z i l e t y p r a c o v a l t a j n ě n a t o m, c o s á m o z n a č i l z a p r o s t ř e d í r ů z n ý c h m a t e r i á l ů, n a d í l e n e s o u c í m n á z e v Z a d á n í D u c h a m p z e v š e c h s t r a n a n a l y z o v a l p r o b l é m «v i d ě n í», «v i d i t e l n o s t i» a «v i z e», a t o j a k f y z i c k é, t a k m y š l e n k o v é. Vy b í z í n á s, a b y c h o m s a m i s e b e s i t u o v a l i v p r o p a s t i v z h l e d e m k n i m, u v n i t ř n a š i c h f a n t a z i í, c h c e n á m u k á z a t, ž e p r á v ě «d i v á c i» v y t v á ř e j í o b r a z y. A l a i n J o u f f r o y

32 F r a n c i s P i c a b i a ( ) Š p a n ě l F r a n c i s P i c a b i a s e n a r o d i l 2 2. l e d n a v P a ř í ž i. P o z a č á t c í c h v e z n a m e n í i m p r e - s i o n i s m u s e o d r o k u v ě n u j e p r o j e k t ů m, k t e r é s i k l a d o u z a c í l s y s t e m a t i c k o u n e g a c i k o n v e n č n í h o u m ě n í. Z a j í m á s e o f a u v i s m u s, k u b i s m u s a f u t u r i s m u s. P ř i t a h u j e h o a b s t r a k - c e, p r o t o ž e v n í s p a t ř u j e m a l í ř s k é u m ě n í, k t e r é s e n a c h á z í v e s f é ř e č i s t é i n v e n c e a v y t v á ř í s v ě t f o r e m p o d l e v l a s t n í c h t u ž e b a p ř e d s t a v. R o k u s e P i c a b i a s t ě h u j e d o N e w Yo r k u, k d e s e k n ě m u z a k r á t k o p ř i p o j í t a k é D u c h a m p. J e j i c h p r á c e a p r o v o k a c e m a j í s v ů j p o d í l n a r o z k v ě t u t a k ř í k a j í c p r e d a d a i s t i c k é h o u m ě - l e c k é h o h n u t í v A m e r i c e. O r o k p o z d ě j i, p o n á v r a t u d o E v r o p y, v y t v o ř í P i c a b i a a v a n t g a r d n í č a s o p i s, k t e r ý b u d e v y c h á z e t v B a r c e l o n ě, N e w Yo r k u, C u r y c h u a n a k o n e c v P a ř í ž i. V r o c e ž i j e P i c a b i a v e Š v ý c a r s k u, k d e v y d á v á B á s n ě a k r e s b y d í v k y n a r o z e n é b e z m a t k y. Vy v o l a j í n a d š e n í u d a d a i s t ů, o n i c h ž P i c a b i a d o t é d o b y n i c n e v ě d ě l. S b l í ž e n í s T z a r o u j e o k a m ž i t é, t ř e b a ž e n e p o t r v á d l o u h o. N a p o č á t k u r o k u s d a l š í m i d a d a i s t y o r g a n i z u j í v P a ř í ž i č e t n é m a n i f e s t a c e, j e ž s e s e t k a j í s e z n a č n ý m o h l a s e m. P i c a b i a r á z - n ě u k o n č í p ř á t e l s t v í s T z a r o u a z a j í m í s e o s u r r e a l i s m u s o p ě t j e n n a k r á t k o u d o b u. O d r o k u b u d e h n u t í o z n a č o v a t j a k o d a d a p r o m ě n ě n é v r e k l a m n í b a l ó n f i r m y B r e t o n & s p o l. A ž d o s v é s m r t i r o k u n e p ř e s t á v á v y s t u p o v a t p r o t i v š e m o f i c i á l n í m a v a n t g a r d - n í m p r o u d ů m, n e j e n v e s n a z e z a c h o v a t s i v l a s t n í n e z á v i s l o s t, a l e i p r o t o, ž e s i ž i v o t a c e n í m n o h e m v ý š e n e ž u m ě n í. P I C A B I A A D U C H A M P P i c a b i a s e s e t k á s D u c h a m p e m v z i m ě n a p ř e l o m u l e t J e t o s e t k á n í, j e ž o v l i v - n í j e h o t v ů r č í r o z v o j. U m ě l e c k é s b l í ž e n í m e z i o b ě m a m u ž i j e m i m o ř á d n ě p l o d n é. A t a k P i c a b i a v y k r o č í v e s t o p á c h a u t o r a r e a d y - m a d e s a v r o c e v y t v o ř í s v é p r v n í m e c h a n i s - t i c k é k o m p o z i c e. O d o n o h o o k a m ž i k u b u d e s t r o j, t a t o d í v k a n a r o z e n á b e z m a t k y h r á t h l a v n í ú l o h u v j e h o p r á c i. T v ů r č í c e s t y o b o u u m ě l c ů s e v š a k r o z c h á z e j í. D u c h a m p a p l n ě z a u j m e z p o c h y b ň o v á n í u m ě n í, P i c a b i a s e z a s e s b l í ž í s e s u r r e a l i s t y, p o z d ě j i s e v r a c í k a b s -

33 t r a k c i, d o k o n c e ž i v o t a a l e z ů s t a n e v ě r n ý n ě k t e r ý m z á s a d á m d a d a i s m u. M a x E r n s t ( ) M a x E r n s t s e n a r o d i l 2. d u b n a v B r ü h l u, n ě k o l i k k i l o m e t r ů n a j i h o d K o l í n a n a d R ý n e m. Z e m ř e l v P a ř í ž i r o k u S t u d o v a l p s y c h o l o g i i a d ě j i n y u m ě n í, r o z h o d l s e o v š e m z a s v ě t i t s v ů j ž i v o t m a l o v á n í. J e h o p o č á t k y j s o u v ý r a z n ě o v l i v n ě n y n e j p r v e n ě m e c - k ý m e x p r e s i o n i s m e m, p o z d ě j i d a y G i o r g i a d e C h i r i c a ( ). B ě h e m p r v n í s v ě t o v é v á l k y j e r a n ě n a d e m o b i l i z o v á n. P o n á v r a t u d o K o l í n a s e s p ř á t e l í s m a l í ř e m J o h a n n e s e m T h e o d o r e m B a a r g e l d e m. V r o c e s e s b l í ž i l s d a d a i s t i c k ý m h n u - t í m, s n í m ž o b a u m ě l c e s e z n á m i l H a n s A r p, E r n s t ů v p i - A d z d ě t s t v í. A r p, B a a r g e l d a E r n s t s p o l e č n ě v y t v o ř í t z v. F a t a g a g a ( z k r a t k a F a b r i c a t i o n d e Ta b l e a u x G a r a n t i s G a z o m é t r i q u - e s ) ; s p o l e č n é p r á c e v z n i k l y z e x p e r i m e n t ů z k o u m a j í c í c h z á k o n i t o s t i n á h o d y, z ř í z e n í o s u d u a s p o n t á n n í j e v y. V n á s l e d u j í c í m r o c e p ř e d s t a v í E r n s t n ě k t e r é k o l á ž e n a M e z i n á r o d n í c h t r z í c h d a d a v B e r l í n ě, p o d e p s a n é D a d a - M a x E r n s t. R o k u p r e z e n t u j e A n d r e B r e t o n ( ) A p a ř í ž s k é v e ř e j n o s t i v ý b o r z j e h o d ě l. 0 r o k p o z d ě j i p ř i j í ž d í u m ě l e c d o P a ř í ž e, k d e s e u s a d í n a t r v a l o. M a x E r n s t j e j e d n o u z v ý z n a m n ě j š í c h p o s t a v d a d a i s t i c k é h o h n u t í, p o z d ě j i s e s t a n e r o v n ě ž j e d n í m z n e j v í c e t v ů r č í c h p ř e d s t a v i t e l ů v o b l a s t i m a l í ř s t v í a s o c h a ř s t v í. H n u t í o p u s t í r o k u Z e s v é h o d a d a i s t i c k é h o o b d o b í s i E r n s t m i m o O n é u c h o v á s v o j i z á l i b u v e x p e r i m e n t e c h. P o c e l o u k a r i é r u n e p ř e s t á v á p r a c o v a t n a n o v ý c h m e t o d á c h a r o z v í j í s t á l e n o v é v ý r a z o - v é p r o s t ř e d k y. O r i g i n á l n í m z p ů s o b e m p r a c u j e s t e c h n i k o u k o l á ž e. R o k u o ž i v í s t a - r o u t e c h n i k u f r o t á ž e, j e ž s p o č í v á v p ř e t í r á n í t u ž k o u p a p í r u l e ž í c í h o n a j a k é k o l i r e l i é f n ě s t r u k t u r o v a n é p ř e d l o z e, v j e h o p ř í p a d ě n a š k v í r á c h v p a r k e t á c h ( p o z d ě j i j i p o u ž i j e t a k é n a O n e p o d k l a d y ), a p o z d ě j i d o p l n ě n í v z n i k l ý c h o b r a z ů v l a s t n í m i d o p l ň k y. E r n s t t a k é p r o p r a c u j e O n é p o l o a u t o m a t i c k é t e c h n i k y : o t i s k y, š k r á b á n í ( g r a t t a g e ), d e k a l k o m a n i i, f o t o m o n t á ž n e b o d r i p p i n g ( m e t o d u, k t e r á t k v í v r o z l é v á n í b a r v y p o m o c í h ů l k y n a p l á t n o, k t e r é l e ž í n a p o d l a z e ).

34 B o h a t s t v í t v o r b y M a x e E r n s t a, j e ž p o d l e j e h o s l o v v y k r a č u j e z a h r a n i c e m a l í ř s k é t v o r - b y, z á s a d n í m z p ů s o b e m o v l i v n í č e t n á p o k o l e n í p ř e d e v š í m v e S p o j e n ý c h s t a t e d - ) ( n a p ř.. J a c k s o n P o l l o c k č i R o b e r t M o t h e r w e l l ), k d e u m ě l e c ž i t v l e t e c h H a n s A r p ( ) H a n s ( J e a n ) A r p s e n a r o d i l v e Š t r a s b u r k u 1 6. z á ř í Ve s v é m r o d n é m m ě s t ě n a v š t ě v u j e š k o l u u ž i t é h o u m ě n í, p o z d ě j i s i d o p l ň u j e v z d ě l á n í v e V ý m a r u a v P a ř í ž i. R o k u s e v M n i c h o v é s e t k á s K a n d i n s k ý m ( ), k t e r ý n a n ě j b u d e m í t t r v a l ý v l i v. M l a d ý a u t o r v y s t a v u j e n a p r v n í e x p o z i c i D e r B l a u e R e i t e r a ú č a s t n í s e t a k é č i n n o s t i s k u p i n y s p j a t é s č a s o p i s e m a g a l e r i í D e r S t u r m. A r p n e c h c e d o v á l k y, a t a k p ř e d s t í r á š í l e n s t v í. P o d a ř í s e m u v y h n o u t m o b i l i z a c i. O d j í ž d í d o C u r y c h u, k d e s e s e z n á m í s e S o p h i í Ta e u b e r o v o u ( ), š v ý c a r s k o u m a l í ř k o u, s n í ž s e o ž e n í r o k u S p ř á t e l í s e s H u g e m B a l l e m ( ), T r i s t a n e m T z a r o u ( ), M a r c e l e m J a n c e m ( ) a H a n s e m R i c h t e r e m ( ). S t á v á s e j e d - n í m z n e j a k t i v n ě j š í c h p r o t a g o n i s t ů C a b a r e t Vo l t a i r e, v y t v á ř í k o s t ý m y, i l u s t r u j e č a s o p i s D a d a a v y s t a v u j e p r v n í n e f i g u r a t i v n í k o l á ž e a m a l o v a n é r e l i é f y. H n e d p o u k o n č e n í v á l k y o d j í ž d í A r p d o K o l í n a n a d R ý n e m, k d e p ř i v e d e k d a d a i s m u s v é h o p ř í t e l e M a x e E r n s t a a m a l í ř e B a a r g e l d a, k t e ř í s e s u v e d e n ý m h n u t í m r y c h l e s b l í ž í. S p o l e č n ě r e a l i z u j í s é r i i F a t a g a g a. P o s k a n d á l n í v ý s t a v ě v d u b n u o d j í ž d í A r p d o P a ř í ž e. Ta d y s e v e l m i b r z y s p o j í s e s u r r e a l i s t y b u d e j e d n í m z h l a v n í c h v ý t v a r n í k ů h n u t í. P o c e l o u t u d o b u, a ž d o s m r t i r o k u , a l e d u c h d a d a i s m u a z k u š e n o s t s n í m n e p ř e s t á v a j í o ž i v o v a t u m ě l - c o v y p r á c e, a ť u ž s e j e d n á o s o c h y, v y t r h á v a n é i j i n é k o l á ž e, p o l y c h r o m o v a n é d ř e v o, č i p o e t i c k é e s e j e. P r á c e v e d v o u N a z a č á t k u s v é h o p o b y t u v C u r y c h u t v o ř í A r p s p o l u s e S o p h i í Ta e u b e r o v o u g e o m e t r i c k é k o l á ž e a v ý š i v k y. Ty t o p r á c e j s o u p o d e p i s o v a n é d v ě m a j m é n y. U m ě l c i s e d o s v ý c h d ě l s n a ž í

35 c o n e j m é n ě z a s a h o v a t, d á v a j í p ř e d n o s t n á h o d ě a s p o n t á n n o s t i. O d m í t á m e v š e, c o p ř e d s t a - v u j e k o p i i, a b y c h o m n e c h a l i p ů s o b i t Z á k l a d n í a S a m o v o l n é p r i n c i p y s c o n e j v ě t š í v o l n o s t í. P r o t o ž e s e z d á l o, ž e r o z m í s t ě n í p l á n ů, j e j i c h p r o p o r c e a b a r v y z á v i s í v ý h r a d n ě n a n á h o d ě, z j i s t i l j s e m, ž e s e n a š e d í l a ř í d i l a, z á k o n e m n á h o d y, ř í k á A r p. K u r t S c h w i t t e r s ( ) K u r t S c h w i t t e r s s e n a r o d i l v H a n n o v e r u 2 0. č e r v e n c e P o s t u d i u n a A k a d e m i i v ý t v a r - n é h o u m ě n í v r o d n é m m ě s t ě, D r á ž ď a n e c h a B e r l í n ě z a č í n á r o k u j e h o k a r i é r a p o r t r é - t i s t y. P o t é, c o S c h w i t t e r s o b j e v í a v a n t g a r d n í h n u t í ( e x p r e s i o n i s m u s, f a u v i s m u s, k u b i s m u s, D e r B l a u e R e i t e r ), o p o u š t í r o k u t r a d i č n í m a l í ř s k o u t v o r b u. R o z h o d n e s e n a d á l e n e p r a c o v a t s u š l e c h t i l ý m i m a t e r i á l y ( o l e j o v ý m i b a r v a m i, p i g m e n t y ). S v é k o l á ž e v y t v á ř í z v e l m i r ů z n o r o d ý c h o d p a d ů, j a k o j s o u p r o s p e k t y, t r a m v a j o v é l í s t k y, k o u s k y h a d r ů, v ý s t ř i - ž k y p l a k á t ů, v í č k a o d k o n z e r v ; p r o v á z k y, k a r t ó n a p o d o b n ě. O d r o k u d í l a o z n a č u - j e j a k o M e r z. N á z e v p o c h á z í z n á p i s u C o m m e r z b a n k, z f r a g m e n t u r e k l a m n í h o l e t á k u p o u ž i t é h o p r o j e d n u z k o l á ž í. M e r z b u d e p o z d ě j i o z n a č o v a t v š e c h n y S c h w i t t e r s o v y p r á - c e j a k v ý t v a r n é, t a k l i t e r á r n í. V t é m ž e r o c e b u d e z o r g a n i z o v á n a p r v n í v ý s t a v a M e r z v B e r l í n ě p o d z á š t i t o u s k u p i n y D e r S t u r m. Ve s t e j n é d o b ě s e S c h w i t t e r s s b l í ž í s b e r l í n - s k ý m s e s k u p e n í m d a d a i s t ů, t ř e b a ž e H u e l s e n b e c k j e p r o t i, v y t ý k á t o t i ž K u r t o v i n e d o s t a t e k z á j m u o p o l i t i k u. O d r o k u s e S c h w i t t e r s p o d í l í n a a k c í c h s k u p i n y, s p ř á t e l í s e p ř e d e v š í m s E r n s t e m, B a a r g e l d e m, R a o u l e m H a u s m a n n e m, A r p e m a H a n n a h H ö c h o v o u. To t o d a t u m z n a m e n á r o v - n ě ž p o č á t e k p r á c e n a j e d n é z j e h o n e j o r i g i n á l n ě j š í c h k o n s t r u k c í : M e r z b a u ( b u d e z n i č e n a b ě h e m b o m b a r d o v á n í H a n n o v e r u ). J d e o s p o j e n í s o c h a ř s k é h o, a r c h i t e k t o n i c k é h o a m a l í ř - s k é h o d í l a. K o n s t r u k c e j e r e a l i z a c í t o u h y p o o d s t r a n ě n í h r a n i c e m e z i u m ě n í m a ž i v o t e m. M e r b a u, v y t v o ř e n á v u m ě l c o v ě d o m ě, s e r o z r ů s t á, a ž z a u j í m á c e l ý ž i v o t n í p r o s t o r. V r o c e s e S c h w i t t e r s ú č a s t n í k o n g r e s u k o n s t r u k t i v i s t ů v e V ý m a r u, b ě h e m n ě h o ž T z a r a v y h l a š u j e z á n i k d a d a i s m u. V p ř í š t í m r o c e z a l o ž í K u r t č á s o p i s M e r z, j e n ž b u d e p o s t u p n ě h á j i t d a d a i s m u s, n e o p l a s t i c i s m u s, D e S t i j l, B a u h a u s a r u s k ý k o n s t r u k t i v i s m u s.

36 Č a s o p i s p ř e t r v á a ž d o r o k u P o t é, c o v N ě m e c k u z í s k á m o c H i t l e r, j e S c h w i t t e r s n a z ý - v á n K u l t u r b o l s c h e w i k, a v r o c e o d j í ž d í d o N o r s k a. Z ů s t a n e t a m d o r o k u , a p o t é o d j í ž d í d o Ve l k é B r i t á n i e, k d e 8. l e d n a u m í r á. T ř e b a ž e d a d a i s m u s v z n i k l o f i c i á l n ě v C u r y c h u r o k u , z n a m e n í, k t e r á o h l a š u j í j e h o p ř í c h o d, n a l e z n e m e j i ž v r o c e v n ě k t e r ý c h d í l e c h M a r c e l a D u c h a m p a. V o n o m o b d o b í, a j e š t ě i n t e n z i v n ě j i b ě h e m p o b y t u v N e w Yo r k u, p ř e d j í m á D u c h a m p s v ý m p r o t i u m ě l e c k ý m p o s t o j e m b l í ž í c í s e d a d a i s t i c k o u r e v o l u c i. S p o l u s e s v ý m p ř í t e l e m F r a n c i s e m P i c a b i o u z e s m ě š ň u j e u m ě n í, č i s p í š e p ř e d s t a v u, j a k o u o u m ě n í m a j í j e h o s o u č á s n í c i. O b a u m ě l c i p o s t u p n ě o d m í t a j í t r a d i č n í t é m a, r e a l i z a c i a n a k o n e c i u m ě l e c k é t e c h n i k y. V D u c h a m p o v ý c h p r a c í c h d o c h á z í k b o u ř l i v é m u r o z c h o d u s t r a d i č n í m m a l í ř s t v í m v r o c e P r á v ě v t é d o b ě, r o k p o v y t v o ř e n í s l a v n é h o A k t u s e s t u p u j í c í h o s e s c h o d ů, Č. 2, m a l u j e u m ě l e c s v o j i p r v n í v e r z i M l ý n k u n a č o k o l á d u ( j i n a k t é ž S t r o j e k n a m l e t í č o k o l á - d y ). O b r a z v y t v o ř e n ý t e c h n i k o u o l e j o m a l b y p ř e d s t a v u j e n a p r o s t o b a n á l n í p ř e d m ě t, z c e l a n e h o d n ý j a k é h o k o l i z á j m u. M l ý n e k p i n í r o l i s y m b o l u r a d o s t i, j a k é s i p ř i n á š í m e s a m i a j e s v o j í p o v a h o u m e c h a n i c k ý., ; M l á d e n e c s á m m e l e s v o j i č o k o l á d u, p o z n a m e n á v á D u c h a m p k m l ý n k u u m í s t ě n é m u v N e v ě s t ě. N e j p ř e k v a p i v ě j š í o v š e m n e n í b a n a l i t a p ř e d m ě t u. F u t u - r i s t é n e b o L é g e r ( ) s i p ř e c e t a k é j a k o m o t i v y s v ý c h o b r a z ů č a s t o v y b í r a l i p ř e d - m ě t y k a ž d o d e n n í p o t ř e b y, j e ž b y l y s t e j n ě m á l o m a l e b n é. S k u t e č n á o r i g i n a l i t a M l ý n k u n a č o k o l á d u p r a m e n í z t a k ř k a n a p r o s t é h o n e d o s t a t k u u m ě l e c k é i n t e r p r e t a c e. D u c h a m p u v e d e n ý p ř e d m ě t p ř e d s t a v i l t a k p l o š e, j a k j e t o j e n m o ž n é. O r o k p o z d ě j i v z n i k n e d a l š í v e r z e o b r a z u. U m ě l c o v ý m z á m ě r e m b y l o z c e l a z b a v i t z o b r a z e n ý p ř e d m ě t j a k é h o k o l i v ý r a - z u, p o s í l i t d o j e m, ž e s e j e d n á o s t r o j o v é p r o v e d e n í, j a k s e v y j á d ř i l S e r g e L e m o i n e. V o b o u p ř í p a d e c h z ů s t a l t i t u l t ý ž, j e n a p s á n p r e c i z n ě, n a p s a c í m s t r o j i p ř í m o n a o b r a z. Z d á s e, j a k o b y c h t ě l D u c h a m p v y t v o ř i t n a p r o s t o n e u t r á l n í o b r a z, j e n ž s v ý m n e d o s t a t - k e m v ý z n a m u a o r i g i n a l i t y, a ť u ž j d e o p r o v e d e n í, n e b o o v o l b u n á m ě t u, o d v e š k e r ý c h k o m e n t á ř ů. V d a l š í e t a p ě z a v r h n e š t ě t e c, b a r v y a p l á t n o. P ř e c h á z í k t z v. r e a d y - m a d e s.

37 M y s l í s i, ž e p r o c v i č o v á n í k r e s l e n í a m a l o v á n í j e u r č e n o p r o t y n a i v n í : S m ě ř u j e k e g l o r i f i k a c i «r u k y» a n i c v í c. To r u k a z a t o m ů ž e, a c o ž p a k l z e b ý t o t r o k e m v l a s t n í n i k y? To, ž e m a l í ř s t v í a k r e s b a d o s u d t k v í v b o d ě, v e k t e r é m b y l o p í s m o p ř e d G u t e n b e r g e m, j e p r o s t ě n e p ř i j a t e l n é... V t a k o v ý c h p o d m í n k á c h j e j e d i n ý m ř e š e n í m o d n a - u č i t s e m a l o v a t a k r e s l i t. V t o m s e D u c h a m p s á m - s o b ě n i k d y n e z p r o n e v ě ř i l. A N D R É B R E T O N O D U C H A M P O V I Z a s v o j i k a r i é r u D u c h a m p r e a l i z o v a l j e n n e v e l k ý p o č e t r e a d y - m a d e s, o n ě c h p r ů m y s l o v ě z h o t o v e n ý c h p ř e d m ě t ů, k t e r é u m ě l c o v o r o z h o d n u t í p o v z n e s l o n a ú r o v e ň u m ě l e c k é h o d í l a. P r v n í m z n i c h s e s t a l o J í z d n í k o l o, j e ž v z n i k l o v r o c e J e d n á s e o k o l o o d b i c y k l u p ř i - p e v n ě n é v i d l i c e m i n a h o r u k t a b u r e t u. Ve s k u t e č n o s t i n e n í t e n t o p r v n í r e a d y - m a d e o p r a v - d o v ý m h o t o v ý m p ř e d m ě t e m, p r o t o ž e v y ž a d o v a l i n t e r v e n c i u m ě l c e, k t e r ý s p o j i l d v a p r v k y, v z á j e m n ě s i z c e l a c i z í. A B r u i t S e c r e t d o t e t o k a t e g o r i e t a k é n á l e ž í. D u c h a m p u m í s t i l k l u b k o p r o v a z u m e z i d v ě m ě d ě n é d e s t i č k y a s p o j i l j e č t y ř m i š r o u b y. J e d e n z j e h o p ř á t e l d o k l u b k a v l o ž i l a u t o r o v i n e z n á m ý p ř e d m ě t. V z á v i s l o s t i n a z m ě n á c h, k t e r é u m ě l e c p r o v e d l, s e r e a d y - m a d e o z n a č u j e j a k o : z m ě n ě n ý, p o d p o ř e n ý, p o o p r a v e n ý, i m i t o v a n ý, i m i t o v a n ý - p o o p r a v e n ý, a s i s t o v a n ý ( j a k o v p ř í p a d ě A B r u i t S e c r e t ) n e b o s l o u ž í c í. P ř e d m ě t y, u n i c h ž u m ě l e c n e p r o v e d l ž á d n é z m ě n y j s o u j e d n o d u c h é r e a d y - m a d e s. S u š i č k a l a h v í j e p r v n í z n i c h. D u c h a m p k o u p i l v e v e l k é m o b c h o d n í m d o m ě s u š i č k u l a h v í, p ř i d a l d a t u m, p o d e p s a l a v y s t a v i l j i j a k o u m ě l e c k é d í l o. J s o u r e a d y - m a d e s u m ě n í? p t á s e h i s t o r i k u m ě n í W i l l i a m R u b i n. O d p o v ě ď z á v i s í j e n n a n a š e m p ř í s t u p u a v o n é n e j e d n o z n a č n o s t i s e s k r ý v á j e j i c h t a j e m s t v í. J e j i c h z á s l u h a s p o - č í v a l a v t o m, ž e b y l y z p o c h y b n ě n y v e š k e r é d e f i n i c e u m ě n í. P r o S e r g a L e m o i n a s s e b o u r e a d y - m a d e s n e s o u s é r i i z á s a d n í c h o t á z e k t ý k a j í c í c h s e p o v a h y n á m ě t u, m a l í ř s k é f a k t u r y, v o l b y v h o d n é t e c h n i k y, z á v a ž n o s t i k o n c e p c e. R e a d y - m a d e n á m u m o ž ň u j e p o l o ž i t s i r o v n ě ž o t á z k u, z d a j e u m ě l e c k á k r e a c e b e z ú č e l n á, z d a j s o u v š e c h n a ř e š e n í h o d n o t n á, o t á z k u p o v k u s u, v h o d n é m z p ů s o b u p ř e d s t a v e n í a c h á p á n í u m ě n í, j e ž j e n e r o z l u č n ě s p j a t o s e s v ý m p r o s t ř e d í m a n e e x i s t u j e s a m o o s o b ě. S u š i č k a l a h v í s e v e c h v í l i, k d y j e v y n e s e n a z m u z e a, s t á v á o p ě t u ž i t k o v ý m p ř e d m ě t e m.

38 M a l í ř R o b e r t M o t h e r w e l l v š a k n a d r u h o u s t r a n u s o u d í, ž e j e S u š i č k a l a h v í v z h l e d e m k e s v é f o r m ě n e j k r á s n ě j š í m a z p o h l e d u v ý t v a r n é h o u m ě n í b e z m á l a t í m n e j z a j í m a v ě j š í m, c o b y l o v y t v o ř e n o v r o c e v s o c h a ř s k é m u m ě n í. A ť u ž s e j e d n á o u m ě n í č i n i k o l i, j i s t é j e j e d n o : t í m, ž e D u c h a m p v y ň a l p ř e d m ě t, j a k o j e s u š i č k a l a h v í, z k o n t e x t u j e h o u ž i t e č n o s t i, z p ů s o b i l, ž e s e z n ě j n á h l e s t á v á e n i g m a t i c k á z á l e ž i t o s t, u k a z u j e n á m j e j t a k, j a k j s m e j e j d o s u d n i k d y n e v i d ě l i. D í k y t o m u m ě n í n á š z p ů s o b v n í m á n í. O d r o k u s e v p r a c í c h F r a n c i s e P i c a b i i o b j e v u j í s c h é m a t a m o t o r ů, k o l a, l i s y, z u b y, a u t o m o b i l o v é v e n t i l á t o r y, t r u b i č k y. U v e d e n é m o t i v y, v y p ů j č e n é z e s v ě t a m e c h a n i k y, a u t o r p ř e d s t a v i l z p ů s o b e m, k t e r ý p ř i p o m í n á, b a n ě k d y p ř í m o k o p í r u j e n á k r e s y i n ž e n ý r ů. J a k b y c h o m m ě l i z m í n ě n é k o m p o z i c e i n t e r p r e t o v a t? M a l í ř j e o z n a č u j e j a k o m e c h a n i s - t i c k é. P i c a b i a r o z h o d n ě n e m á v ú m y s l u o p ě v o v a t m o d e r n í t e c h n o l o g i e v d u c h u b l í z k é m f u t u r i s m u. P r á v ě n a o p a k, c h c e z e s m ě š n i t n e k r i t i c k o u v í r u s v é d o b y v e v o l u c i a p o k r o k. P r o j e k t y p ř e d s t a v e n ý c h s t r o j ů j s o u n a p r o s t o a b s u r d n í, t y t o s t r o j e v ž á d n é m p ř í p a d ě n e m o - h o u f u n g o v a t, j s o u č i s t ě v ý p l o d e m u m ě l c o v y n e z k r o t i t e l n é f a n t a z i e. P i c a b i a n a v í c z ř e t e l - n ě z p o c h y b ň u j e n e b o s r á ž í o n a r á d o b y s c h é m a t a. T i t u l u m í s t ě n ý p ř í m o n a p l á t n o n e m á s p ř e d s t a v e n ý m p ř e d m ě t e m n a p r v n í p o h l e d n i c s p o l e č n é h o, t a k j a k o v p ř í p a d ě P o o r, č e r s t v ě n a t ř e n o. Č a s t o s e t a k é n a o b r a z e c h o b j e v u j í h u m o r i s t i c k é n e b o m a t o u c í n á p i s y. N a t é t o k o m p o z i c i m ů ž e m e n a l é z t s l o v a : š í l e n á, l y r i k a, s u š e n k a, k l e v e t n i c e. P i c a b i a s v é v ě d e c k é n á k r e s y o b č a s v y z d o b í s e x u á l n í m i s y m b o l y. U v e d e n é p r á c e r e p r e z e n t u j í p r o t i u m ě l e c k ý p o s t o j v ě t š i n y d a d a i s t ů, D u c h a m p e m p o č í n a j e. T í m, ž e s i a u t o r z v o l i l z a n á m ě t s v ý c h p r a c í t a k b a n á l n í a t a k m á l o m a l e b n é p ř e d m ě t y, t í m, ž e j e p ř e d s t a v i l t a k n e o s o b n í m z p ů s o - b e m, n e k o m p r o m i s n ě z p o c h y b n i l u m ě l e c k é k o n v e n c e d v a c á t é h o s t o l e t í. U m ě l e c o v š e m r o z - h o d n ě n e v y t v á ř í s v á d í l a n a r y c h l o a z k u s m o. I p ř e s s v ů j a n t i - e s t e t i c k ý z á m ě r p r o z r a z u j í m i m o ř á d n ě z r u č n o u r u k u i o k o m a l í ř e. K o m p o z i c e j e d o b ř e v y p o č í t a n á. Č i s t é k o n t u r y, o b r a t n á a j i s t á k r e s b a n e j s o u p o u h ý m v ý s m ě c h e m i n ž e n ý r s k ý m s c h é m a t ů m n e b o n á k r e s ů m a r c h i t e k t ů. J e d n á s e o v z p o m í n k y n a k u b i s m u s, j e h o ž o z d o b z b a v e n ý s t y l a ž e l e z n á d i s c i - p l í n a u d ě l a l y n a P i c a b i u o b r o v s k ý d o j e m.

39 K o n e č n ě j s e m n a š e l f o r u m, k t e r á s e z d á b ý t n e j v h o d n ě j š í a k t e r á v s o b ě m á n e j v ě t š í s y m - b o l i c k o u n á p l ň. F R A N C I S P I C A B I A O S V Ý C H M E C H A N I S T I C K Ý C H K O M P O Z I C Í C H V m n o h a o h l e d e c h p ř e d s t a v u j e r o k p ř e l o m o v é o b d o b í v P i c a b i o v ě k a r i é ř e. U m ě l e c r e z i g n u j e n a m e c h a n i s t i c k é k o m p o z i c e, a b y s v o u Š p a n ě l s k o u n o c í ( p ů v o d n í n á z e v t o h o t o p l á t n a z n ě l Š p a n ě l s k á l á s k a ) ) z a p o č a l f i g u r a t i v n í o b d o b í. O r o k d ř í v e p ř e r u š i l P i c a b i a s t y k y s T r i s t a n e m T z a r o u, o t c e m d a d a i s m u. P o z d ě j i p r o h l á s í n a d a n é t é m a : P ř e r u š i l j s e m k o n t a k t y s n ě k t e r ý m i d a d a i s t y, p r o t o ž e j s e m s e m e z i n i m i d u s i l, k a ž d ý d e n b y l s t á l e s m u t n ě j š í, n u d i l j s e m s e... S o u č a s n ě s e s b l í ž í s A n d r é B r e t o n e m ( ), j e n ž d á v á n a j e v o s v ů j n e s m í r n ý o b d i v k j e h o d í l ů m. P o d l e n á z o r u B r e t o n a p a p e ž e s u r r e a l i s m u j s o u P i c a b i o v y p r á c e z a l o ž e n y n a v š e m o c n é m r o z m a r u, o d m í t n u t í n á p o d o b y, v e d e n é m t o u h o u p o s v o b o d ě, d o k o n c e i p o s v o b o d ě n e l í b i t s e `. P i c a b i a v y t v á ř í c e l o u ř a d u i l u s t r a c í n a o b a l L i t t é r a t u r e, č a s o p i s u p ř í š t í c h s u r r e a l i s t ů. O d r o k u s e v š a k z a č í n á v z d a l o v a t i j i m. N e d o k á ž e s n á š e t d o k t r i n á r n í c h a r a k t e r h n u - t í, a u ž v ů b e c n e j e h o z á j e m o o k u l t i s m u s ( v o n é d o b ě j e v e l i c e m ó d n í h y p n o t i c k ý s p á n e k ). V h l o u b i d u š e F r a n c i s P i c a b i a z ů s t á v á i p ř í l i š d a d a i s t o u, t o j e s t s k r z n a s k r z a n a r c h i s t o u a n e d ů v ě ř i v c e m, n e ž a b y s e m o h l ú č a s t n i t p r o j e k t ů t a k o v é h o d r u h u Š p a n ě l s k á n o c, k t e r o u v y t v o ř i l n a j a ř e , v s o b ě m á s p í š e d a d a i s t i c k é h o d u c h a n e ž n á z n a k y s u r r e a l i s t i c k é m a l í ř s k é t v o r b y. P l á t n o s e p ř e d s t a v í n a P o d z i m n í m s a l ó n u, k d e v y v o l á v e l k ý s k a n d á l. Š p a n ě l s k á n o c p ů s o - b í d o j m e m, ž e p o d l é h á k o n v e n c í m t r a d i č n í h o f i g u r a t i v n í h o s t y l u, o v š e m t o, c o m ů ž e m e n a p l á t n ě o b j e v i t, j e m n o h e m p r o v o k a t i v n ě j š í. D í l o j e z a l o ž e n o n a p ř í s n é s y m e t r i i a p r o t i - k l a d u č e r n é a b í l é b a r v y. P i c a b i a t u p o d l e p r a v i d e l č í n s k ý c h s t í n ů z o b r a z i l d v ě p o s t a v y. V l e v o v i d í m e č e r n o u s i l u e t u o b l e č e n é h o m u ž e n a b í l é m p o z a d í, v p r a v o p a k b í l ý s t í n n a h é ž e n y. N a o b o u s i l u e t á c h s e n a c h á z e j í s t o p y, k t e r é m a j í v y v o l á v a t a s o c i a c e s d í r a m i p o s t ř e - l á c h. N a ž e n s k é p o s t a v ě s e n a v í c n a l é z a j í d v a t e r č e j e d e n n a m í s t ě l e v é h o p r s u, d r u h ý v e v ý š i b e d e r. D ř í v e n e ž s e P i c a b i a p u s t i l d o r e a l i z a c e u v e d e n é h o o b r a z u, v y t v o ř i l s é r i i k r e s e b, n a n i c h ž

40 s p o l u k o n t r a s t u j í k l a s i c k ý z p ů s o b v y o b r a z e n í a p r o v o k a t i v n í o b s a h. J e d e n z n i c h z n á z o r - ň o v a l č e r n é h o k o n ě p ř e c h á z e j í c í h o z a n a h o u ž e n o u, j e ž h l a d í h l a v u o p i c e u m í s t ě n o u n a m í s t ě p o h l a v n í c h o r g á n ů k o n ě. P i c a b i a n á s o v š e m u j i š ť u j e : P o d o s a ž e n í u r č i t é ú r o v n ě s e. k l a s i c i s m u s, s y m b o l i s m u a d a d a i s m u s s e t k á v a j í a k r y s t a l i z u j í d o j e d n o t n é h o c e l k u. N e j v y š š í m s t u p n ě m k u l t u r y j e s n á š e n í p r o t i k l a d ů. F r a n c i s P i c a b i a M a x E r n s t T v o r b a M a x e E r n s t a v K o l í n ě n a d R ý n e m s e a ž n a n ě k o l i k p l á t e n, d ř e v ě n ý c h r e l i é f ů a r ů z - n ý c h u m ě l e c k ý c h p ř e d m ě t ů s k l á d á p ř e d e v š í m z k o l á ž í.. P r v n í z n i c h v z n i k n e v r o c e J e v y t v o ř e n a z k a t a l o g ů z á s i l k o v é s l u ž b y, e n c y k l o p e d i í, n o v i n, f o t o g r a f i í a r y t i n. O r i g i - n a l i t a E r n s t o v ý c h k o l á ž í n e s p o č í v á v p o u ž i t í z v l á š t n í h o m a t e r i á l u a u ž v ů b e c n e l e p i d l a. J a k p r o h l á s i l E r n s t, P e ř í t v o ř í o p e ř e n í, a l e l e p i d l o k o l á ž e n e ( s l o v n í h ř í č k a, f r a n c o u z - s k é s l o v o c o l l a g e p o c h á z í z v ý r a z u c o l l e, č i l i l e p i d l o ). P o d l e E r n s t a j e k o l á ž z a l o ž e n a n a n á h o d n é m s e t k á n í d v o u s k u t e č n o s t í n a n e p ř i m ě ř e n é m p o z a d í. Ta t o d e f i n i c e j e z j e v n ý m o d r a z e m s l a v n é L a u t r é a m o n t o v y ( ) s e n t e n c e : K r á s n ý j a k o n á h o d n é s e t k á n í š i c í h o s t r o j e a d e š t n í k u n a p i t e v n í m s t o l e. E r n s t k r á č í v e s t o p á c h a u t o r a M a l d o r o r o v y p í s n ě a k l a d e d ů r a z n a p o j e m n á h o d y p r o t o, ž e c h c e p o d o b n ě j a k o j i n í d a d a i s t é s k o n c o v a t s e v š e o b e c n ě u z n á v a n ý m z á s a d o u, p o d l e n ě h o ž j e u m ě n í z a l o ž e n o p ř e d e v š í m n a t e c h n i c e, n a u m ě l c o v ý c h s c h o p n o s t e c h. P o k u d j d e o s b l í ž e n í s k u t e č n o s t í, k t e r é j s o u s i c i z í, j e d n á s e m u p ř e d e v š í m o z p o c h y b n ě n í r a c i o n á l n í c h p r a v i - d e l z o b r a z e n í. T í m, ž e n a s e b e E r n s t n a s e b e v r s t v í r ů z n o r o d é p r v k y, d a ř í s e m u d o c í l i t p r a v d ě p o d o b n ý c h f o r e m, j a k o t o m s v ě d č í p r á c e O h n e T i t e l. V E r n s t o v ý c h k o l á ž í c h, n a r o z d í l o d p a p i e r s c o l l é s k u b i s t ů n e b o M e r z a s a m b l á ž í S c h w i t t e r s e h r a j í n á z v y d ů l e ž i - t o u r o l i. J e d n á s e o f r a g m e n t y d a d a i s t i c k ý c h b á s n í, e x t r a v a g a n t n í i n s t r u k c e n e b o b a n á l n í p o p i s y. N ě k d y j s o u k r á t k é, j i n d y d l o u h é, o b č á s j e m a l í ř p í š e p ř í m o n a k o l á ž, č á s t o r e d i - g u j e v n ě k o l i k a j a z y c í c h. N ě k t e r é z n i c h j s o u p o d l e R u b i n o v a p o p i s u s a m y o s o b ě s l o v n í - m i k o l á ž e m i, z k o n s t r u o v a n ý m i z p ů s o b e m, j e n ž p ř i p o m í n á k o l á ž e v ý t v a r n é. T i t u l s e s t á v á r o v n ě ž p ř í l e ž i t o s t í k p o s í l e n í h u m o r n é s t r á n k y d í l a, k t e r á j e z á k l a d n í s o u č á s t í k o l á ž í a č a s t o s e s t á v á, ž e o b r a z a t i t u l s p o l u n e m a j í n i c s p o l e č n é h o. E r n s t s e p ř i d á v á k P i c a b i o v i,