E M B L E M A T I C K É M Y S T É R I U M Z A H R A D Y

Transkript

1 E M B L E M A T I C K É M Y S T É R I U M Z A H R A D Y Z a h r a d a j e v e s v é p o d s t a t ě f e n o m é n e m č l o v ě k e m u s p o ř á d a n é h o p ř í r o d n í h o j s o u c n a. J a k o s o m a t i c k á e n c y k l o p e d i e u n i v e r s a v e s v é m p r a d á v n é m p o s v á t n é m i s o u d o b é m p r o f á n n í m v ý z n a m u j e l i d s k o u m y s l í, v ů l í a č i n n o s t í u c h o p e n o u v ý s e č í k o s m i c k é b e z m e z n o s t i. I m a g o p r v o t n í z a h r a d y č i p ř e s n ě j i p o s v á t n é h o l e s a n e b o h á j e, o b ý v a n é h o n e v i d i t e l n ý m i d u c h y, š e p o t a j í c í m i a p r o m l o u v a j í c í m i k v n í m a v é m u z a s v ě c e n c i š e v e l e n í m l i s t ů v ě k o v i - t ý c h s t r o m ů, - n e s e v s o b ě j a k o s k r y t é s t i g m a n e j e n n a š e k u l t u r a, t k v í c í p e v n ě k o ř e n y v k ř e s ť a n s k é, a n t i c k é i p r e h i s t o r i c k é h l u b i n n é t r a d i c i, a l e v e s v é m n i t r u i k a ž d ý z n á s. H á j p o s v á t n ý c h d u b ů v ř e c k é D ó d o n ě b y l p ř e d o b r a z e m p r v n í c h c h r á m o v ý c h a r c h i t e k t u r, k d e k n ě ž í z v ě s t o v a l i v ů l i n e s m r t e l n ý c h b o h ů. L i d s k é v ě d o m í i v ě d ě n í p u t u j e p o ú z k é m b ř i t u m e z i s p á n k e m a b d ě n í m, p ř i č e m ž č a s o v á o s a v ě č n ý c h n á v r a t ů v p o j e t í M i r c e y E l i a d a č i ú p r k p o l i n e á r n í p ř í m c e k o l e j í z j i ž n e e x i s t u j í - c í m i n u l o s t i d o j e š t ě n e z r o z e n é b u d o u c n o s t i n o v o d o b é c i v i l i z a c e j e p o u h o u n á s t r a h o u n a š í n e u h a s i t e l n é ž í z n i p o j i s t o t ě t e m p o r a l i t y a p r o m í t á n í p o m í j i v ý c h a p r o m ě n l i v ý c h j e v ů d o

2 p r o s t o r o č a s o v ý c h s o u ř a d n i c. P r v o t n í p ř e d d ě j i n n é c h á p á n í v z t a h u č l o v ě k a a p ř í r o d n í h o j s o u c n a, j e h o ž b y l n e d í l n o u s o u - č á s t í p r o š l o s a m o z ř e j m ě d l o u h o u v ý v o j o v o u ř a d o u p r o m ě n. Z p o č á t k u s n a d a n i n e m u s i l a b ý t v y h l e d á v á n a a n a p l ň o v á n a s m y s l e m z v l á š t n o s t i j i s t á m í s t a v k r a j i n ě, i k d y ž s a m o z ř e j m ě v ý r a z n é t v a r y s k a l i s e k, t e m n é a z á h a d n é s o u t ě s k y s l a b y r i n - t y j e s k y ň, p r o p a s t í a p o n o r n ý c h ř e k, m í s t a h l u č í c í c h v o d o p á d ů a ř í č n í c h p e ř e j í, h l u b o k é z t i c h l é t ů n ě a š i r é p l á n ě p r ů z r a č n ý c h j e z e r, v r c h o l k y k o p c ů a h o r s f a s c i n u j í c í m p a n o r a - m a t e m d á l n ý c h o b z o r ů, s h l u k y b i z a r n í c h b a l v a n ů b i č o v a n ý c h z p ě n ě n ý m p ř í v a l e m m o ř s k é - h o p ř í b o j e s n e k o n e č n o u p l á n í o c e á n u, t e r m á l n í a s o p e č n é j e v y - t o t o v š e a m n o h e m v í c e, c o n e l z e a n i s l o v y p o p s a t a v y j á d ř i t, m u s i l o p o u t a t o b z v l á š t ě n a l é h a v ě l i d s k é v n í m á n í a p o z o r n o s t, b u d i t e m o c e a a s o c i a c e p r v o t n í h o ú d i v u, s t r a c h u i ú c t y. P o d o b a t v a r ů, p o h y b ů i z v u k ů l i d s k é h o t ě l a s t ě l e m k r a j i n y, p r o s t ř e d k u j í c í z á k l a d n í o r i - e n t a c i v p r o s t o r u i č a s e. B y t o s t n ý v z t a h m e z i u v a ž o v a n ý m i e n t i t a m i b y t í a j e j i c h v z á j e m n á p r o s t u p n o s t v u n i v e r - z a l i t ě e k o s y s t é m ů n e n í j e n n a h o d i l o u m o r f i c k o u r e z o n a n c í m e z i t a k z v a n ý m o r g a n i c k ý m a a n o r g a n i c k ý m j s o u c n e m. Ta t o m n o h e m p o z d ě j š í b i n á r n í a r t i k u l a c e j e a ž p o k l e s l ý m v ý p l o d e m p o s t r e n e s a n č n í e v r o p - s k é s c i e n t i s t i c k é r e f l e x e. N e b o ť c h t ě l i - l i b y c h o m p a r a f r á z o v a t M a c L u h a n o v u t e o r i i i n f o r m a c e, m o h l i b y c h o m p r o - h l á s i t, ž e č l o v ě k a j e h o v ě d o m í j e e x t e n z í k r a j i n y v e s m y s l u k o m p l e x i t y p l a n e t á r n í h o e k o - s y s t é m u. J a k z n á s l e d u j í c í h o b u d e p a t r n o v o l í m t o t o p o ř a d í z á m ě r n ě, n e b o ť d o s l o v n ě č l o v ě k a j e h o m y š l e n í j e p l o d e m p ř í r o d n í g e n e z e, n i k o l i v s n a d n a o p a k, b y ť j e h o s o u č a s n á d e s t r u k t i v n í i n t e r v e n c e d o p l a n e t á r n í h o ž i v o t n í h o p r o s t ř e d í s e j e v í a ž t r a g i c k y o s u d o v o u.

3 N e j d ř í v e t o p r a v d ě p o d o b n ě b y l o z v ý r a z n ě n í a v y j m u t í p l e j á d y p ů s o b i v ý c h a v ý r a z n ý c h m í s t, j i m ž s e p ř i č í t a l o m i m o ř á d n é s o u s t ř e d ě n í e n e r g i e p ř í r o d n í c h ž i v l ů. M i m o t o v š a k a o t i s í c e l e t p o z d ě j i v o b d o b í n e o l i t u, v s o u v i s l o s t i s r a d i k á l n í z m ě n o u z p ů - s o b u ž i v o t a, j s o u v u s e d l ý c h z e m ě d ě l s k ý c h k o m u n i t á c h u m ě l e v y t v á ř e n y p o s v á t n é k r u h o v é h r a z e n é o k r s k y, r o n d e l y, z n i c h ž n e j s t a r š í b y l y a r c h e o l o g y o d k r y t y n a j i ž n í M o r a v ě a v P o d u n a j í. P o p u l á r n ě j š í j s o u v š a k j e j i c h o t i s í c i l e t í m l a d š í, p o k r o č i l e j š í a m o n u m e n t á l n ě j š í p ř í b u z n í v z á p a d n í E v r o p ě, z e j m é n a n a b r i t s k ý c h o s t r o v e c h. P a t ř í k n i m z e j m é n a r o z l e h l ý a r e á l k r u h o v é h o v a l u v A v e b u r y s u m ě l ý m p a h o r k e m S i l b u r y H i l l, k d e r a d i o k a r b o n o v á d a t a u k a z u j í a ž d o č t v r t é h o t i s í c i l e t í p ř e d K r i s t e m a d a l š í n á l e - z y v t é t o f a s c i n u j í c í l o k a l i t ě n a s a l i s b u r s k é p l á n i. V u v e d e n ý c h p r o j e v e c h s p a t ř u j i k o n s t i t u o v á n í l i d s k é h o s m ě ř o v á n í k b u d o v á n í d i v a d e l p a m ě t i a c y k l i c k y c h á p a n é h o č a s u v ě č n ý c h n á v r a t ů, j a k t y t o m y š l e n k y v e s v é t e o r i i v y j a - d ř u j e a n g l i c k á b a d a t e l k a F r a n c e s Ya t e s o v á v s o u l a d u s n á z o r y E l i a d e h o. S o u č a s n ě j s o u t o i m í s t a s l e d o v á n í p r o m ě n v e s m í r n é h o č a s u p o z o r o v á n í m p o h y b u S l u n c e v e k l i p t i c e č i m ě s í č n í c h c y k l i c k ý c h f á z í, s l o u ž í c í k o p t i m a l i z a c i r y t m u z e m ě d ě l s k ý c h a k t i - v i t. V s o u č a s n o s t i e v r o p s k á a r c h e o l o g i e d o j i s t é m í r y p o t l a č u j e d ř í v ě j š í o r i e n t a l i z u j í c í t e o r i e, k t e r é s e s t á l e o b r a c e j í v i n t e n c í c h a n t i k i z u j í c í k ř e s ť a n s k é t r a d i c e k h l e d á n í p r a p ů v o d u l i d s k o u č i n n o s t í u t v á ř e n é h o u n i v e r z a z a h r a d y n e b o p a r k u v e z o t e r n í m m y š l e n í a t r a d i c i P ř e d n í h o a D á l n é h o V ý c h o d u. V s y m b o l i c k é m p o j e t í p ř e d s t a v u j e a r c h e t y p z a h r a d n í a r c h i t e k t u r y i d e á l n í v i z i p r a v i d e l - n é h o, c y k l i c k y č i k v a d r a t i c k y o r i e n t o v a n é h o, k o s m i c k é h o s í d l a, s i t u o v a n é h o d o d o m é n y

4 n e b e s k é v ě č n o s t i. Vo d n í z r c a d l a n á d r ž í a b a z é n ů z r c a d l í n e b e, v o d a p r ý š t í c í z f o n t á n j e o b r a z e m č t y ř p r a - m e n ů r a j s k ý c h ř e k. V Č í n ě i v J a p o n s k u l i d s k ý m z a h r a d n í k e m -, j e n ž č a s t o b ý v á b á s n í k e m, k a l i g r a f e m i u č e n - c e m s o u č a s n ě, - a r t i k u l o v a n á p ř í r o d a j e c e l o s t í n e s m í r n ě s l o ž i t é h o p r o m ě n l i v é h o v e l k é h o s v ě t a p ř e d s t a v o v a n o u v m a l é m d o k o n a l é m m i k r o k o s m u a t o b e z o m e z u j í c í c h l i m i t ů p r a v o - ú h l é e u k l í d o v s k é g e o m e t r i e. Z d á n l i v á n a h o d i l o s t a n e u s p o ř á d a n o s t j e t u v ý r a z e m v y š š í h o ř á d u, p r o t o ž e j a k o c h a o t i c k é o z n a č u j e m e j e n t o, c o j s m e d o s u d n e p o c h o p i l i. A r c h i t e k t o n i c k á a z a h r a d n i c k á k o n c e p c e o b v y k l e p ř e s a h u j e o m e z e n í d a n é ž i v o t n í m č a s e m j e d i n c e a n a š í m p o m ě r n ě k r á t k ý m p o z e m s k ý m p o b y t e m v j e d n o m l i d s k é m h a b i t u. Ve f i l o z o f i c k é m z n á z o r n ě n í i n s p i r o v a n é m g e o m e t r i í h o r i z o n t á l n í h o s v ě t a a v e r t i k á l o u s m y s - l u b y t í v m y š l e n í f r a n c o u z s k é h o m y s l i t e l e G a s t o n a B a c h e l a r d a m ů ž e m e n a l é z a t i u r č u j í c í p r i n c i p y c y k l i c k é č i k v a d r i f o r m n í s k l a d b y p r o s t o r o č a s o v é a s p i r i t u á l n í v ý s t a v b y p ř í r o d - n í h o j s o u c n a, p o ř á d a n é h o p ř e d s t a v a m i l i d s k é h o z a h r a d n í k a a a r c h i t e k t a. S t á l ý m t á z á n í m v š a k s e t r v á v á, z d a b e z m e z n é p ř í r o d n í j s o u c n o v e s v é c e l o s t i, n e u c h o p i t e l - n é l i d s k ý m j e d i n c e m, - n e n í z á z r a č n ý m e g r e g o r e m, j e n ž p r o j e v u j e z c e l a a u t o n o m n í r o z p t ý - l e n é v ě d o m í, t r a n s c e n d u j í c í d o n e s č e t n ý c h s o m a t i c k ý c h p r v k ů, a ť j i ž z m í n ě n é a n o r g a n i c k é č i o r g a n i c k é p o v a h y. K o m p l i k o v a n é s t a v b a t a k o v é h o s a m o r e g u l u j í c í h o r o z p r o s t r a n ě n é h o j s o u c n a j e b ě ž n ě l i d e m n e d o s t u p n á a o b v y k l e j i m i v ě d o m ě a n i n e n í v n í m á n a a r e f l e k t o v á n a. O t á z k o u p o m e z í c h l i d s k ý c h m o ž n o s t í z ů s t á v á, z d a j e v l i d s k é k o m p e t e n c i v y t v á ř e t p o d o b - n á č i a l e s p o ň d o u r č i t é m í r y i m i t a t i v n í j s o u c n a.

5 O s o b n ě j s e m o t a k o v é m o ž n o s t i p ř e s v ě d č e n a j e j í r o z v í j e n í p o v a ž u j i z a j e d n u z n e j d ů - l e ž i t ě j š í c h a k t i v i t v r e j s t ř í k u l i d s k ý c h t v ů r č í c h s c h o p n o s t í. O c i t á m s e t u v ě d o m ě v o p o z i c i v ů č i č a s t o u v á d ě n é m u f a t a l i s t i c k é m u p o j e t í č í n s k é p o e t i k y, k d y č l o v ě k r e z i g n u j e n a s v o u f u n k c i v e s t á t ě a k o n f u c i á n s k y h i e r a r c h i z o v a n é s p o l e č n o s t i, v ě d o m ě s e u c h y l u j e d o ú s t r a n í a p e č u j e o s v o u p o u s t e v n u a z a h r a d u. V K n i z e E n o c h o v ě s l o v o - e g r e g o r - ( z ř e c. e g r e g o r e i n, b d í t ) o z n a č u j e n e b e s k é i n t e l i g e n c e - a n d ě l y, k t e ř í p ř í s a h a l i, ž e b u d o u b d í t n a d h o r o u H e r m o n. P ř e n e s e n ě s e p a k e g r e g o r e m n a z ý v á e n t i t a s t r á ž c ů, k o l e k t i v n í b y t í v z e š l é z e s h r o m á ž d ě n í. P i e r r e M a b i l l e n a z ý v á e g r e g o r y ž i v o t c i v i l i z a c í a n a z ý v á t a k l i d s k o u s k u p i n u, k t e r á j e o b d a ř e n a o s o b i t o s t í o d l i š n o u o d o s o b i t o s t i j e d n o t l i v c ů, k t e ř í j i t v o ř í. Z r o z e n í c i v i l i z a c e j e t u d í ž z r o z e n í m e g r e g o r u, a v š a k v d á v n é k a b a l i s t i c k é t r a d i c i a v ů b e c p o j e t í p ř e d r e n e s a n č n í s t ř e d o v ě k é o r g a n i c i s t i c k é f i l o z o f i e j e v p ř e n e s e n é m s m y s l u v l a s t - n ě e g r e g o r e m - n a d v ě d o m í m - o b d a ř e n a k a ž d á v ý z n a č n á p ř í r o d n í e n t i t a : p l a n e t a, h o r a, l e s a t d. O d p o v ě ď p o z ů s t á v á v m e z í c h l i d s k é h o, n e b o ť č l o v ě k j e i n t e g r á l n í m p r v k e m b e z m e z n é h o p ř í r o d n í h o b y t í. M á v š a k m o ž n o s t z v n i t ř n í h o z d r o j e v l a s t n í p ř i r o z e n é s v o b o d y j e d n a t v s o u l a d u s p ř í r o d o u. P o k u d j e d n á p r o t i j e j í m u s m y s l u, j a k o j e t o m u z e j m é n a v n a d m ě r n ě j e d n o s t r a n n ě r o z v i n u - t ý c h t e c h n o l o g i c k ý c h c i v i l i z a c í c h, s v ě d č í t o j e n z d á n l i v ě v e p r o s p ě c h n e z á v i s l o s t i l i d s k é h o j e d n á n í n a p ř í r o d n í m d ě n í. I p u s t á b e t o n o v á p l o c h a s b e z d u c h ý m i k o v o v ý m i k o n s t r u k c e m i j e p ř í r o d o u, s t e j n ě j a k o p ř e t e c h n i z o v a n é t e r m i t i š t ě v e l k o m ě s t a s o u č a s n o s t i.

6 M ě s t s k á p ř í r o d a j e v š a k m a g m a t i c k ý m p o r u š e n í m p ř í r o d n í c h b i o r y t m ů, s o p e č n o u e r u p c í a m a l g a m u c i v i l i z a c e a t e c h n o l o g i í, k t e r á v k o n e č n é p o d o b ě r e z i g n u j e i n a s v é h o z d á n l i v é - h o t v ů r c e a l i d s k ý s m y s l. L i d é p o u š t ě v d o b á c h ú p a d k u a n t i c k é c i v i l i z a c e z a s y p á v a l i p í s k e m s t u d n y a r u š i l i z a v l a ž o - v a c í s y s t é m y v d o b y t é k u l t u r n í k r a j i n ě. N o m á d i v e s v é m n i t r u n e s l i u n i v e r z á l n í i m a g o p í s e č n é h o o c e á n u, s p o č í v a j í c í h o p o d n e s č e t - n ý m i z r n k y h v ě z d n ý c h s v ě t ů z á ř í c í c h n a p r ů z r a č n é m n o č n í m n e b i. Z v ě t š o v a l i t a k p r o s t o r v l a s t n í i m a g i n a c e a n e s p o u t a n é s v o b o d y, p r o t o ž e n e m o h l i ž í t p ř i p o u t á n i j a k o u s e d l í z e m ě - d ě l c i k p o l í m, s a d ů m, z a h r a d á m a r o z t á č e t k o l a z a v l a ž o v a c í c h s y s t é m ů p o v z o r u p ř e d c h ů d - c ů, Ta k t o p o u š ť l z e z m ě n i t v ú r o d n o u z a h r a d u a n a o p a k, - z c e l a v i n t e n c í c h ř á d u p r o m ě n l i d - s k é m e n t a l i t y. A r c h e t y p k o s m i c k é h o j s o u c n a, n e s e n ý v n i t ř n í s p i r i t u á l n í e n e r g e t i k o u k u l t u r n í c h v z o r c ů s e p r o j e v u j e n a v e n e k o d p o v í d a j í c í h o d n o t o v o u s t u p n i c í a c h o v á n í m s p o l e č n o s t i. O s t a t n ě o b r a z r a j s k é z a h r a d y j e n a l é h a v ě j i v n í m á n a ž p o j e j í z t r á t ě, p o v y h n á n í z n í, a ť j i ž j e t o v t a k d r a m a t i c k ý c h ž i v o t n í c h p r o s t ř e d í c h j a k o j e p o u š ť, o c e á n, p r a l e s č i v e l e h o - r y, - p o z e m s k á p r o s t ř e d í, č l o v ě k u p ř i p o m í n a j í c í j e h o o s u d o v o u n e p a t r n o s t a č a s t o i n e u - k o t v e n o s t l i d s k é h o h a b i t u v p l a n e t á r n í d i m e n z i. O p r a v d o v é z a h r a d n i c k é d í l o j e k o n t e m p l a c í s v é h o a r c h i t e k t a o p r v o t n í p ř e d s t a v ě, k t e r o u s d í l í s k u l t u r o u, j e j í m ž j e n o s i t e l e m. Č í n s k é i j a p o n s k é p o j e t í z a h r a d n í t v o r b y m á n e o d o l a t e l n é k o u z l o v z m í n ě n é m z m e n š e n é m o b r a z e v e l k é d i v o k é p ř í r o d n í n e u s p o ř á d a n o s t i n e b o v k a l i g r a f i c k é m g e s t u r o z e k l a n o s t i a f r a k t á l o v é m n o h o z n a č n o s t i s k a l i s e k, s p l e t i r o s t l i n a m e c h ů, t ř i š t i v o d n í c h k r ů p ě j í, v a l o u - n ů a z r n e k p í s k u, v a n u t í v ě t r ů, o s l e p u j í c í c h z á b l e s k ů v š e r u s k r y t o s t i a n e v y s l o v i t e l n o s t i

7 Ta o n e b o z e n o v é h o k ó a n u. C h y b í t u v š a k d r a m a t i c k á t e a t r á l n o s t e v r o p s k ý c h p a r k ů a z a h r a d, z e j m é n a t ě c h k o m p o n o - v a n ý c h v 1 7. a 1 8. v ě k u, o b d o b n ě j a k o h u d e b n í d í l a A n t o n i V i v a l d i h o č i A r c a n g e l a C o r e l - l i h o. S e s m y s l e m p r o d e t a i l n í v y v á ž e n p s t a j e m n ý d ů r a z n a d o k o n a l o u e u k l í d o v s k o u a p y t h a g o r e j s k o u k o n f i g u r a t i v n í s y m b o l i c k o u g e o m e t r i i. U o r i e n t á l n í c h z a h r a d j e p r o a b s e n c i p r a v o ú h l é h o ř á d u d ů v o d p r a k t i c k ý, z á v i s l ý n a m a g i c - k é d o k t r í n ě, j e ž p ř í m k y p o v a ž u j e z a o t e v ř e n í c e s t z l ý m š k o d í c í m d u c h o v n í m s i l á m. O r n a m e n t s t á v á s e p o m í j i v ý m d e k o r e m j a k o b y z a n i k a j í c í c h h u d e b n í c h m o t i v ů, j e ž o d k r ý - v a j í p o s l é z e s m y s l t i c h a v n e č e k a n ý c h o b j e v e c h z á k o u t í p ů v a b n ý c h n o v o p l a t ó n s k ý c h j e s k y - n í n y m f, k d e v k l i d u m ů ž e m e r o z j í m a t l á s c e, v á š n i, n e n á v i s t i n e b o i o e n i g m a t i c k é m a k t u s t v o ř e n í s v ě t a z n i c o t y. Z a h r a d n i c k é d í l o j e v n i t e r n é m s m y s l u u s t a v i č n ý m t v ů r č í m p r o c e s e m, j e n ž s i c e z n á s v á z a s t a v e n í a p r o d l e v y, n i k d y v š a k n e s m í u s t r n o u t. S n a d n e j b l í ž e t o v y j a d ř u j e č í n s k á v i z e t a o i s t i c k é C e s t y, a l e s n a d i p ř e d s t a v a h é r a k l e i - t o v s k é h o u s t a v i č n ě p l a n o u c í h o j s o u c n a - e m p y r a e a -, p r o d c h n u t é h o o h n i v o u s p i r i t u a l i t o u a s k r y t é h o z a z á v o j e m p ř í b ě h ů, v ě c í a j e v ů v i d i t e l n é h o s v ě t a. S t r o m j e p ř í p a d o b z v l á š t ě v z p ř í m e n é h o b y t í, p r a v í G a s t o n B a c h e l a r d v e s e j i P l a m e n s v í c e. I m a g o m u n d i m í r n ě a m l č e n l i v ě p l á p o l a j í c í h o b y t í, j e ž z d á n l i v ě p o č a s e z a k m i t á a m i z í, v y h a s í n á a u m í r á, a b y s e v z á p ě t í z a s e z j e v i l o z v ě č n ý c h j i s k e r s e m e n a z á r o d k ů... N a š t ě s t í t o c o p o v a ž u j e m e z a n e c h t ě n é, p l e v e l j e n e o d o l n ě j š í a j e h o p u z e n í k r ů s t u t r h á h r a v ě s e b e p e v n ě j š í n e h y b n é z d i b e t o n o v ý c h ž a l á ř ů. P o m y s l e m e n a t o, j a k b y v y p a d a l a n a š e m ě s t a, d á l n i c e, c e l ý t e n t o s v ě t z a p á r s t a l e t í č i d e s e t i l e t í, k d y b y c h o m j e j m y l i d é o p u s t i l i..., m o ž n á v č a s p ř e d t í m n e ž l i j e j n e n á v r a t n ě

8 p o š k o d í m e a z t r a t í m e. J a k r y c h l e b y p o d z á p l a v o u z e l e n ě z m i z e l a š e ď n a š i c h p y š n ý c h s t a v e b a n a r u i n á c h c i v i l i - z a c e b y s e z r o d i l n o v ý v ě č n ý l e s. Z a h r a d n í k j e s l u ž e b n í k e m s v é z a h r a d y... V a r t i k u l o v á n í k o s m i c k é h o ř á d u s e j e v í d ů l e ž i t ě j š í o s o u v ý s t a v b y z a h r a d y v e r t i k á l a, č l e - n í c í j e d n o t l i v é h o r i z o n t y. Te d y n i k o l i v r o z l e h l o s t, a l e č l e n i t o s t o d p o v í d a j í c í r y t m i c e a s c e n d u j í c í a d e s c e n d u j í c í t e m - p o r a l i t y : p r a v i d l ů m r ů s t u a u v a d á n í. J e o z v l á š t n ě n í m a p ř i p o m í n k u p r i o r i t y n e b e s k é h o ř á d u, j e s t l i ž e k a m e n y a s k a l i s k a p l y - n o u v e v y š š í c h h o r i z o n t e c h j a k o o b l a k a a n a o p a k n e b e s a s e s t u p u j í n a z e m i, a ž n a n e j n i ž š í s t u p n ě p o m y s l n é h o s c h o d i š t ě a z r c a d l í s e v n e h y b n é h l a d i n ě u m ě l ý c h t ů n í. J e s m u t n é, p o k u d m u s í b ý t z a h r a d a c h r á n ě n a p r o t i v a n d a l i s m u v i d i t e l n ý m o p l o c e n í m, n a o - p a k b y b y l o i d e á l n í k d y b y v o l n ě p ř e c h á z e l a v e v o l n o u k r a j i n u a v o l n á k r a j i n a v z a h r a d u. P ř e s t o b í l é z d i c i t l i v ě č l e n í c í v n i t ř n í k o m p o z i c i č í n s k ý c h z a h r a d s l o u ž í k z v ý r a z n ě n í u r č i - t ý c h p o h l e d ů, h ř e s t í n ů a s v ě t e l i z d ů r a z n ě n í n e b e s k é v e r t i k a l i t y u ú z k ý c h d v o r k ů. V z a h r a d ě b y n e m ě l a, v e d l e m í s t u r č e n ý c h k o d p o č i n k u a t i c h é m e d i t a c i, c h y b ě t m í s t a z ř e - t e l n ě z a s v ě c e n á p o s v á t n é m u, p ů s o b í c í m u n a j e d n u z d o m i n a n t n í c h s l o ž e k s k u t e č n é l i d s k é o s o b i t o s t i. Ta k o v á m í s t a m o h o u b ý t p o c h o p i t e l n ě o b r á c e n a k t o m u, c o l z e n a z v a t - d u c h e m č i d u š í p ř í - r o d y -, n e b o ť m í n ě n o j e u n i v e r z á l n í j s o u c n o. D u c h z e m ě, a n i m a m u n d i, a u r a p ř í r o d n í h o j s o u c n a, m a g i c k ý ó d r o z p r o s t r a n ě n é h o c e l o s t n í -

9 h o v ě d o m í p l a n e t á r n í h o e g r e g o r u A d a m o E v e, j a k j s e m k d y s i v y j á d ř i l, n e n í n i č í m n e o b v y k - l ý m č i z v l á š t n í m, s p í š e j e n p o t l a č o v a n o u a z a p o m í n a n o u v e l i c e j e m n o u n u m i n ó z n í h o d n o - t o u č i s t é h o b y t í, k t e r á j e š t ě n e z n á a n t r o p o m o r f i z o v a n é p ř í r o d n í e n t i t y v p o d o b ě v o d n í c h, r o s t l i n n ý c h č i j i n ý c h b o ž s t e v. J e j í p o e t i k a n e n í n á r o č n á j i ž p r o t o, ž e j i l z e t a k s n a d n o z p ř í r o d y v y t ě s n i t a p o t l a č i t i v z p o m í n k y n a n i : p o c h o p i t e l n ě p r o f á n n í p ř í r o d n í j s o u c n o l z e p a k j i ž b e z h n u t í m y s l i b e z - o h l e d n ě e x p l o a t o v a t a d e s t r u o v a t. Z h l e d i s k a a g r e s i v n í c i v i l i z a c e j e b r u t á l n í s e k u l a r i z a c e v e l m i p r a k t i c k é a h y g i e n i c k é o p a t - ř e n í, o d s t r a ň u j í c í n e v í t a n é z á b r a n y s v ě d o m í. Z a n e c h t e v š e h o m y š l e n í, k d o v s t u p u j e t e - d a l o b y s e n a p s a t v p a r a f r á z i D a n t o v ý c h s l o v n a d v s t u p n í b r á n u o r s i n i o v s k é h o p a r k u v B o m a r z o u V i t e r b a. V ý z v a l a s c i a t e o g n i p e n s i e r o j e v l a s t n ě s v é h o d r u h u p a s t í i p r o p o u č e n é h o n á v š t ě v n í k a, n e b o ť l s t i v ě p o č í t á s p ř e d c h o - z í m m e t a r a c i o n á l n í m k a l k u l e m č i a l e s p o ň s j i s t o u m í r o u p ř e d c h o z í s p i r i t u á l n í z k u š e n o s t i s p o d o b n ý m i b e z s m y s l n ý m i h á d a n k a m i a r é b u s y. A n t r o p o l o g i c k o u g e n e z i o s v ě t l u j í c í e n i g m a t i c k ý p o j e m - d u c h z e m ě - l z e u v é s t m y š l e n k a m i M i r c e y E l i a d a. P o d l e n ě j p r v o t n í č l o v ě k ž i l v d o k o n a l e h a r m o n i c k é m v z t a h u s p ř í r o d o u a b o h e m, j a k o t o m h o v o ř í O v i d i u s. P l a t o n v e s v ý c h Z á k o n e c h r e f e r u j e o H é s i o o d o v ě m ý t u K r o n o v a v ě k u, k d y č l o v ě k t o h o t o č a s u p u t o v a l a ž i l p o d p ř í m ý m v e d e n í m a d o h l e d e m z e m s k é h o d u c h a, c o ž s e u k a z u j e v r ů z n ý c h k o s m o g o n i c k ý c h s y s t é m e c h, s t e j n ě t a k j a k o v m ý t i c k é m z v ý z n a m ň o v á n í k r a j i n y. R e n é A l l e a u d o k o n c e h o v o ř í o p ř e d s t a v ě t a k z v a n é d r u h é s v a t é Z e m ě. P o d l e k o n c e p c e E l i a d e h o m ý t i c k ý č a s b y l p o j í m á n c y k l i c k y a b y l p e r i o d i c k y p r o s t ř e d n i c t v í m i n i c i a c e a r i t u á l u o b n o v o v á n. N e b y l t u d í ž c h á p á n h i s t o r i c k y a l i n e á r n ě j a k o t r o j h l a v é m o n s t r u m m i n u l o s t i, p ř í t o m n o s t i a b u d o u c n o s t i, n e b o ť t o p ř e s n ě j i ř e č e - n o, v n e j r o z t o d i v n ě j š í c h o b m ě n á c h p ř e d s t a v o v a l o m o c n o s t i c h a o s u, n a r u š u j í c í c e n t r i c k ý a v e r t i k á l n ě b u d o v a n ý ř á d k o s m u, j e n ž b y l k o l e k t i v n í m i o b ř a d y p r a v i d e l n ě r e k o n s t r u o v á n v e s v é p r v o t n í č i s t o t ě. D u c h s e v t a k t o p o j í m a n é m k o s m u p r o j e v u j e j a k o v š u d y p ř í t o m n ý a v ě č n ý, s t v o ř e n í č i t v o ř e n í v p o s v á t n é m č a s e j e j e h o n e p ř e t r ž i t ý m a k o n t i n u á l n í m o b n o v o -

10 v á n í m a z n o v u z r o z o v á n í m. Z k a ž d é h o p o s t a v e n í s e r o č n í p o u ť s l u n c e i m ě s í c e j e v i l a j a k o s k l a d b a r ů z n ý c h p o l o h v ů č i h o r i z o n t u, s t e j n é k o n f i g u r a c e z a u j í m a l y h v ě z d y, o b s a h u j í c e t a k k o m p l e m e n t á r n í d i m e n z i l i d s k é h o ž i v o t a, p ř i č e m ž s t á l e b y l y h l e d á n y a n a l é z á n y v z t a h y m e z i e n e r g e t i k o u l i d s k é - h o t ě l a a t ě l e m k o s m u. Z e m ě b y l a c h á p á n a v e s m y s l u u n i v e r z á l n í h o b o ž s t v í, n i k o l i v j a k o h m o t n á z e m ě, a l e j a k o s p i r i t u á l n í v i r t u a l i t a, c o ž j e v s o u l a d u s u č e n í m i n e j s t a r š í c h f i l o - z o f i c k ý c h s y s t é m ů. T ě l o z e m ě s t e j n ě j a k o t ě l o l i d s k é j e p o r u š i t e l n é a s u b j e k t e m z m ě n, a l e d u c h j e n e p r o m ě n n ý a s t á l ý. Ve s t ř e d o v ě k é m m y š l e n í t u t o p ř e d s t a v u z p r e h i s t o r i c k ý c h d o b v y j a d ř u j e B a s i l i u s Va l e n t i n u s s l o v y : Z e m ě n e n í m r t v é t ě l o, a l e j e o b ý v á n a d u c h e m, j e n ž j e j e j í m ž i v o t e m a d u š í. V š e c h n y s t v o ř e n é v ě c i, v č e t n ě m i n e r á l i í, b e r o u s v o u s í l u z e z e m s k é h o d u c h a. Te n t o d u c h j e ž i v o t, ž i v e n ý p r o s t ř e d n i c t v í m h v ě z d a s l o u ž í c í z a p o t r a v u v š e m ž i v o u c í m v ě c e m a j e j e j i c h l ů n e m ( d ě l o h o u ). Ž l a b d u c h a p ř i v á d í z v ý š i n, c o z e m s k á m i n e r á l n í l í h e ň p ř e c h o v á v á v ú t r o b á c h, j a k o m a t k a j e j í n e n a r o z e n é d í t ě v d ě l o z e. N e j s t a r š í m p r v k e m v n á b o ž e n s k ý c h s y s t é m e c h j e u c t í v á n í d u c h a z e m ě ( d u š e z e m ě ) v m n o - h a j e h o a s p e k t e c h. Z v l á š t ě v p ř í p a d ě p u t u j í c í c h l i d í - n o m á d ů, p o u t n í k ů - j e z e m ě p r o n ě m a t k o u a o n i j a k o d ě t i v j e j í o c h r a n ě a p é č i. Z t o h o v y p l ý v á u c t í v á n í s i l z e m ě n a r ů z - n ý c h m í s t e c h g l ó b u v k u l t u r á c h a n á b o ž e n s k ý c h s y s t é m e c h, i k d y ž v t ě c h p o k r o č i l e j š í c h ( k ř e s ť a n s t v í č i i s l á m ) j e p ř e k r y t o m o r á l n í a e t i c k o u d i m e n z í. J s o u t o p o s v á t n é s t u d á n k y, h á j e, s k á l y, j e s k y n ě, h o r y a s t r o m y, j e z e r a, ř e k y a n e j r o z m a - n i t ě j š í m í s t a, k d e s e p r o j e v u j e b o ž s k á s í l a p ř í r o d y l é č i v ý m i a o č i s t n ý m i ú č i n k y. C. G. J u n g h o r y, v z t y č e n é k a m e n y a s t r o m y n e p o v a ž u j e p o u z e z a f a l i c k é s y m b o l y, a l e v y j á d ř e n í p r v o t - n í h o z d r o j e p l o d í c í k r e a t i v n í s í l y v e s m í r u. S u m e r s k é z i k u r a t y, s t u p ň o v i t é c h r á m y I n k ů, s t ú p y a p a g o d y r a n é h o b u d d h i s m u, v ě ž o v i t é t e m p l y a g ó p u r y j i h o a s i j s k ý c h H i n d ů, k o p c e e v r o p s k ý c h p r a v ě k ý c h m o h y l m a j í v z h l e d i e l e v a c i p ř i p o m í n a j í c í h o r y. D á v n é k o s m o g o n i e, j e ž j i m d a l y v z n i k n o u t, p ř e d s t a v u j í v e š k e r é b y t í s l o ž e n é z e t ř í s f é r č i r o v i n : p o z e m s k é, p o d z e m n í a n e b e s k é. P o z e m s k á j e d o m é n o u ž i v o t a, p o d z e m n í ř í š í s m r t i a n e b e s k á k r á l o v - s t v í m t r a n s c e n d e n t n í c h n a d l i d s k ý c h b y t o s t í - b o h ů, d u c h ů č i d e m i u r g ů. K a ž d á z t ě c h t o k o s m i c k ý c h v r s t e v b y l a v n e j s t a r š í c h k o s m o g o n i í c h m y š l e n a v ž d y v e s v é n e j j e d n o d u š š í

11 f o r m ě, t o t i ž j a k o r o v n á p l o c h a. Ta t o k o n c e p c e b y l a d e f i n o v á n a p o m o c í v e r t i k á l n í o s y, j e ž b y l a č e p e m a o s o u c e l é h o s y s t é m u, s p o j n i c í m e z i t ř e m i h o r i z o n t y n a d s e b o u l e ž í c í c h k o s - m i c k ý c h ú r o v n í č i p l á n ů. O s a p o d p í r a l a j a k o p e v n ý p i l í ř v z n á š e j í c í s e n e b e. E x i s t u j í v š a k i k o m p l i k o v a n ě j š í p ř e d s t a v y, j e ž t u t o r o l i p ř i k l á d a j í h r a n i č n í m k a m e n ů m n e b o s l o u p ů m, u m í s t ě n ý m n a č t y ř e c h h l a v n í c h b o d e c h s v ě t o v é r ů ž i c e. V m ý t i c k é m v y j á d ř e n í s v ě t o v á o s a ( a x i s m u n d i ) d o s t a l a p o d o b u m o h u t n é h o k o s m i c k é h o s t r o m u, j e h o ž k o ř e n y s a h a l y h l u b o k o d o p o d z e m n í h o s v ě t a a v r c h o l e k d o n e b e s k é h o o k r s k u ( s t r o m Y g g d r a s i l s t a r o g e r m á n s k é m y t o l o g i e ). T r o j n á s o b n á r o l e, o s y, p i l í ř e a s p o j o v a c í h o č l á n k u m e z i j e d n o t l i v ý m i ú r o v n ě m i j e č a s t o p ř i s u z o v á n a v y v ý š e n é m u m í s t u - h o ř e, p a h o r k u, m o h y l e n e b o u m ě l é m u n á s p u. P r á v ě h o r y ( E g y p t, Ř e c k o, I n d i e ) b y l y p o k l á d á n y z a ž e b ř í k m e z i p o z e m s k o u k r a j i n o u l i d í a n e b e s k ý - m i s í d l y b o h ů. D o d n e s s e s e t k á v á m e s e z b y t k y t ě c h t o n á z o r ů v e s l o v e s n ý c h r č e n í c h. Ta k - ř k a k a ž d é n á b o ž e n s t v í m á v e s v é n a u c e m o t i v n a n e b e v s t o u p e n í. Z p r a v i d l a o v š e m u n i ž š í c h s y s t é m ů, p ř e d s t a v o v a n ý c h r o z l i č n ý m i v e r z e m i š a m a n i s m u j e v ý s t u p v y h r a z e n z a s v ě c e n ý m a k n ě ž í m, l i d e m z v l á š t n í m i m e t o d a m i p ř i p r a v o v a n ý m. V í r a, ž e k d y s i m o h l i v š i c h n i l i d š t í t v o r o v é v y s t u p o v a t b e z r o z d í l u k n e b i a z n ě j s e s t u p o v a t z m i ň u j e s e o t o m, ž e p r o p r v o t - n í c h y b u, h ř í c h č i p r o v i n ě n í b y l a t a t o m o ž n o s t z t r a c e n a. M o s t m e z i n e b e m a z e m í z r u š e n, n e b e s k á c e s t a t a b u i z o v á n a a v y h r a z e n a j e n u r č i t ý m, j e d i n c ů m. P ř i t a ž l i v o s t n e b e s v š a k z ů s t a l a. S t a v e b n í p a m á t k y, b u d o v a n é v s o u h l a s e s t e o r i í k o s m i c k é o s y, p ř e d p o k l á d a j í, ž e m o h o u p o v z n á š e t v ě ř í c í - v s y m b o l i c k é m s m y s l u č i m a g i c k ý m p ř e n o s e m - k e s t ř e d u k o s m u. O d t u d b e r e p ů v o d v ě ž o v i t á a t e r a s o v i t ě č i s c h o d o v i t ě s t o u p a j í c í v e r t i k á l n í f o r m a, k t e r á m á v n u k n o u t p o z o r o v a t e l i s t y k s v é h o v r c h o l k u s o b l o h o u. S t ř e d e m k o s m u j e p r o s t o r o v ý b o d - m í s t o, k t e r é v s o b ě s h r n u j e m a x i m u m k o s m i c k é h o s m y s l u, v n ě m ž s e s t ý k a j í v š e c h n y k o s m i c k é p l á n ě a j í m ž p r o c h á z í a x i s m u n d i ( s v ě t o v á o s a ). To t o m í s t o b y m ě l o b ý t p r o - s t o u p e n o v e s m í r n ý m i v i b r a c e m i, n e b e s k o u s i l o u s p o j u j í c í v i d i t e l n é a n e v i d i t e l n é. P o d l e i n d i c k é h o t a n t r i s m u, j e h o z v u k, S a b d a, p l o d í v i b r a c e, j e ž t v o ř í, u c h o v á v a j í a n i č í f o r m y. Č í n s k é s t a r o v ě k é n á z o r y o d r a č í c h ž i l á c h m a p u j í t e l l u r i c k é e n e r g e t i c k é p r o u d y. Z a p o m ů c k u l z e v z í t a n a l o g i i m e z i s i l o č a r a m i z e m s k é h o m a g n e t i c k é h o p o l e a k o n c e n t r i c k ý m i k r u ž n i c e m i č i s p i r á l o v i t ý m i ú t v a r y. S e g m e n t y t ě c h t o p r s t e n c ů b ý v a j í u v á d ě n y d o s o u v i s -

12 l o s t i s e z n a k y a s y m b o l y g e o m a n c i e, o b j e v u j í s e v t e t u á ž i n o v o z é l a n d s k ý c h M a o r ů č i r y t é d o p o v r c h u p o s v á t n ý c h k a m e n ů m e g a l i t i c k é k u l t u r y ( s t ě n y v n i t ř n í c h o d b y a k o m o r y t u m u - l u s u n a o s t r ů v k u G a v r i n i s v M o r b i h a n s k é z á t o c e v B r e t a n i, o b ě t n í k á m e n p ř e d h r o b k o u N e w G r a n g e u D u b l i n u v I r s k u a j. ). J s o u k a l i g r a f i c k o u t o p o g r a f i í n e j p o s v á t n ě j š í h o m í s - t a ( s o u č a s n ě v š a k i p r i m o r d i á l n í h o n e - m í s t a v e s t ř e d u m a t e č n é h o o c e á n u, n e b o ť t e n t o s t ř e d j e v š u d e a v e v š e m ), p r v o t n í c h Vo d, j i m i ž j a k o j a n u s o v s k o u b r a n o u p r o c h á z í m e z r o - z e n í m d o ř í š e ž i v o t a a u m í r á n í m d o ř í š e s m r t i. T y t o Vo d y o č i š ť u j í p a m ě ť, v j e j i c h h l u b i n ě s e r o d í a o b n o v u j e n e j e n č a s a p r o s t o r, a l e v š e, c o p o d l é h á z á k o n ů m t v o ř e n í. V p r v o t n í c h Vo d á c h s e r o d í i a r c h e t y p á l n í s y m b o l k o s m i c k é c e l o s t i - p r i m o r d i á l n í Ve j c e, o b v y k l e h a d í č i d r a č í. U p r i m i t i v n í c h n á r o d ů č i z p a l e o l i t i c k ý c h n á l e z ů z n á m e r y t é, r ý h o - v a n é, o r n a m e n t i k o u p o k r y t é o b l á z k y, o v á l n é p o m a l o v a n é p ř e d m ě t y z e d ř e v a a p o d o b n ě, k t e r é r e p r e z e n t u j í k o l e k t i v n í p a m ě ť p ř e d k ů v e v z t a h u k e k o n k r é t n í m u n o s i t e l i n a p ř. u a u s t r a l s k ý c h d o m o r o d c ů j s o u z n á m y j a k o č u r i n g y. N a r ý h o v á n í p r v o t n í h o Ve j c e v i b r a - c e m i s p i r i t u á l n ě - e n e r g e t i c k é h o p ř e n o s u z p r v o t n í v i r t u a l i t y d o n á s l e d n é p r o j e k c e u p o m í - n a j í i p i e r r e s g r a v é e s ( r y t é k a m e n y ) m e g a l i t i c k é k u l t u r y ( n a p ř. v n i t ř n í c h o d b y t u m u l u s u n a G a v r i n i s u n e b o p ř e d h r o b k o u N e w G r a n g e ). Ve s t a r é j a p o n s k é s p i r i t u á l n í t r a d i c i e x i s t u j e p ř e d s t a v a n a z v a n á t a m a, d u c h o v n í p o d - s t a t a s í d l í c í v č l o v ě k u, d u š í c h z e m ř e l ý c h a v e s v a t ý c h l i d e c h, j e ž s e z a č n e z e j m é n a v o b d o b í p ř e c h o d u z i m y k j a r u h ý b a t a p o k o u š í s e o p u s t i t t ě l o. V t o m t o o b d o b í v e v ě t š i n ě k u l t u r b y l y t a k é v y k o n á v á n y n e j d ů l e ž i t ě j š í o b ř a d y s p j a t é s o b n o v o u p o s v á t n é h o r o k u a z a j i š t ě n í m s p r á v n é h o p l y n u t í s a k r á l n í h o č a s u. M á g o v é a k n ě ž í d á v n é m i n u l o s t i s e t r e f o v a l i h r o t e m p o s v á t n é h o k o p í d o o k a d r a č í h l a v y, a b y p ř e s n ě u r č i l i b o d y p r o v y t y č e n í p ů d o r y s u p o s v á t n é h o m í s t a, k d e m ě l o b ý t k o n c e n t r o - v a n é z e m s k é e n e r g i i u m o ž n ě n o b l a h o d á r n ě v y v ě r a t n a v ě ř í c í, u c t í v a j í c í b o ž s t v o. To, c o j e n a z ý v á n o u r o b o r i c k o u z e m s k o u s i l o u, p o l e m d r a č í c h ž i l a u z l ů č í n s k é g e o m a n t i k y, l u n g - m e i, t ě l e m z e m s k é h o H a d a č i D r a k a, n e n í n i č í m j i n ý m n e ž l i m o r f i c k o u r e z o n a n c í u r č i t é - h o p o s v á t n é h o t o p u. O v l á d á n a k a l i g r a f i c k ý m p r i n c i p e m j e v i r t u a l i t a p l a n e t y p r o j e v e n í m p r ý š t ě n í v n i t ř n í h l u b i n n é m a r i á n s k é e n e r g i e. Ta t o z e m ě j e u t k á n a z e s n ů n a š i c h, s n ů n a š i c h

13 p ř e d k ů i t ě c h, j e ž v l i n e á r n í m p r o f á n n í m č a s e j e n z d á n l i v ě p ř i c h á z e j í p o n á s. P o d o b e n - č c h i -, p r o u d í c í d r a h a m i s u b t i l n í h o l i d s k é h o t ě l a, j e o r n a m e n t h m o t n é z e m ě z p o m a l e n ý m v l n ě n í m o c e á n i c k é t v ů r č í p o t e n c e G a i e, v y ř č e n o u a l f o u a z a m l č e n o u o m e g o u S v a t é Z e m ě, p r o j e k t e m k a t e d r á l y ž i v o u c í e v o l u c e. S t v o ř e n í s v ě t a j e v i n d i c k é m y t o l o g i i v á z á n o n a n e u s t á l ý k o l o b ě h b y t í a n e b y t í, ř á d u a c h a o s u, t v o ř e n í a d e s t r u k c e. D n e š n í s v ě t j e j e n j e d e n z m n o h a s v ě t ů, e x i s t u j í c í c h p ř e d n á m i a p o n á s. K a ž d ý s v ě t z a n i k á v e v e l k é m k a t a k l y s m a t u ( M a h a p r a l a y a ) p o n ě m ž n á s l e - d u j e c h a o s. P e r i o d i c k á o b n o v a s v ě t a z a č í n á v o d a m i, j e ž j e j p o k r ý v a j í. S p o l e č n ý m i t v o ř i - t e l i j e v š e p r o n i k a j í c í d e c h a v š e v s o b ě s k r ý v a j í c í v o d a, z n i c h ž v z n i k n e h i r a n j a g a r b h a ( z l a t é v e j c e, z l a t é e m b r y o č i z l a t é l ů n o ), k t e r é j e t o t o ž n é s P r a d ž á p a t i m. P á n e m t v o r s t v a, u n i v e r s a, j e h o ž t o t o ž n o s t s e m ě n í p o d l e p ř e v l á d a j í c í c h n á b o ž e n s k ý c h p ř e d s t a v. P o d l e j e d n é z v é d s k ý c h v e r z í k o s m o g o n i c k é h o m ý t u p l u l o z l a t é č i k o s m i c k é v e j c e n a v o d á c h p o d o b u t i s í c e l e t. P a k p r a s k l o a z j e v i l o P á n a u n i v e r s a, k t e r ý n a s e b e v z a l p o d o b u p r v n í - h o č i v ě č n é h o č l o v ě k a, j e h o ž d u š e j e t o t o ž n á s U n i v e r s á l n í m d u c h e m. Te n s e p a k r o z d ě l i l v m u ž s k o u a ž e n s k o u p o l o v i n u, j e ž s e s p o j i l y a z n i c h ž v z e š l o l i d s t v o. P o d l e j i n é, z l o m k o - v i t é d o c h o v a n é v e r z e, z r o d i l A n a n d a, h a d v ě č n o s t i, n e j p r v e V i š n u, o t c e v š e c h b o h ů, a p a k o p l o d n i l k o s m i c k é v e j c e, z n ě h o ž v z n i k l s v ě t. V n o v ě j š í c h m ý t e c h p ř e j í m á f u n k c i s t v o ř i t e l e B r a h m a, j e n ž s e v y v i n u l z č i s t ě f i l o z o f i c k é h o p o j m u b r a h m a n, d u c h s v ě t a. Te n t o s e z r o d i l z k o s m i c k é h o v e j c e, k t e r é p l u l o p o v o d á c h j e d e n v e l k ý k o s m i c k ý r o k. P a k p u k l o, z r o d i l o B r a h m u a z j e h o h o r n í p ů l k y v z n i k l o z l a t ě z á ř í c í n e b e a z d o l n í s t ř í b r n ě s e c h v ě j í c í z e m ě. B r a h m a b ý v á s y m b o l i z o v á n l o t o s e m, v y r ů s t a j í c í m z v e j c e, j e n ž m á i f u n k c i k o s m i c k é h o s t r o m u, o s y s v ě t a ( a x i s m u n d i ). P o d l e m l a d š í v a r i a n t y m ý t u p o v e l k é m k a t a k l y s m u z p l o - d i l h a d s n ě k o l i k a h l a v a m i V i š n u a n e s l h o n a p r i m o r d i á l n í c h v o d á c h. V i š n u j e p o n o ř e n d o k o s m i c k é h o s p á n k u a z j e h o p u p k u v y r ů s t á l o t o s, z n ě h o ž s e z r o d i l B r a h m a, a b y z n o v u s t v o ř i l s v ě t. N ě k d y i h a d n e s o u c í V i š n u j e s t o č e n d o p o d o b y k o s m i c k é h o v e j c e, a b y b y l a u c h o v á n a s o u v i s l o s t s e s t a r š í t r a d i c í. J e d n o d u c h á p e r s o n i f i k a c e p ř í r o d n í c h s i l, v y j á d ř e n á p ř e d s t a v o u k o s m i c k é h o v e j c e o b t o č e n é h o h a d e m, s e s p o s t u p n ý m r o z v o j e m m y t o l o g i e s t á v á s t á l e k o m p l i k o v a n ě j š í, a n t r o p o m o r f n ě j š í, a ž s e j e j í p ů v o d n í v ý z n a m ú p l n ě v y t r á c í.

14 Ve s t a r é i n d i c k é m y t o l o g i i s e n á m z a c h o v a l y v u p a n i š a d á c h j e š t ě j i n é v e r z e s t v o ř e n í s v ě t a z k o s m i c k é h o v e j c e. B r á h m a n s k á k o n c e p c e o s t v o ř e n í s v ě t a z P r a d ž a p á t i h o p o d l e R g v é - d u j e j l í č í s o u č a s n ě j a k o h i r a n j a g a r b h u, s e b e o p l o d ň u j í c í k o s m i c k é v e j c e. J e s á m v e j c e m i t í m k d o j e j v y s e d ě l, a b y s e z n ě h o o p ě t z r o d i l a s v ý m d e c h e m s t v o ř i l b o h y, d é m o n y, l i d i i s v ě t. Te n t o k o s m o g o n i c k ý a k t j e i p a r a l e l o u l i d s k ý c h p s y c h i c k ý c h p r o c e s ů, z d e i n t r o - v e r z e, p o n o ř e n í d o s e b e s a m a, j e ž j e a n a l o g i í s p o h l c e n í m s e b e s a m a. A u t o i n k u b a c e j e o p l o d ň u j í c í i n t r o v e r z í, v y j á d ř e n í m m y s t i c k é s m r t i a z r o z e n í. P o d o b n é m y š l e n í j e v l a s t n í i t a n t r i s m u, j e n ž v z n i k á n a p ř e l o m u n a š e h o l e t o p o č t u j a k o e z o t e r i c k ý s y n k r e t i s m u s r ů z - n ý c h n á b o ž e n s k ý c h f o r e m. S l u č u j e h i n d u i s t i c k é p ř e d s t a v y s j ó g o u, p r o t o i n d i c k ý m i i n e i n - d i c k ý m i p r v k y. Vy c h á z í z i d e j e k r e a t i v n í k o s m i c k é s í l y, z d r o j e v š e h o b y t í v l i d s k é b y t o s t i i o k o l n í m v e s m í r u. Ta t o j e e m a n a c í Š a k t i, v e s m í r n é s í l y M a t k y u n i v e r s a. J ó g i c k á c v i č e - n í t a n t r i s m u m a j í p r o b u d i t t u t o e n e r g i i, s k r y t o u v l i d s k é m n i t r u. O b j e v u j í s e t u n ě k t e r é d á v n é a s p e k t y p r a v ě k ý c h m ý t i c k ý c h s y s t é m ů. K o s m i c k é v e j c e o z n a č o v a n é j a k o h i r a n j a g a r - b h a, e m b r y o n á l n í n e p r o j e v e n ý s t a v t v o ř i v é š a k t i, j e h o ž p r v n í m a n i f e s t a c e j e s o u č a s n ě z r o - d e m k o s m u. P o d o b o u k o s m i c k é h o v e j c e j e t u i B r a h m a n d a č i L i n g a m, h l a d c e o p r a c o v a n ý k á m e n v e j č i t é h o t v a r u. L i n g a m, o n ě m ž s e ř í k á ž e z p l o d i l s á m s e b e, j e s y m b o l e m p r v o t n í j e d n o t y u n i v e r z a. J e t o Š i v ů v f a l i c k ý s y m b o l - m u ž s k ý p r i n c i p - a j e h o b a r e v n é ž i l k o v á n í p ř e d s t a v u j e ž e n s k o u t v o ř i v o u e n e r g i i - Š a k t i, k t e r á j e s n í m n e r o z l u č i t e l n ě s p o j e n a. Z á r o - v e ň j e L i n g a m s y m b o l i c k ý m z o b r a z e n í m p r o s t o r u, k t e r ý v s o b ě z a h r n u j e c e l é u n i v e r s u m i j e h o p r o c e s c y k l i c k é h o v ý v o j e ( k o l o b ě h v z n i k u, b y t í a z á n i k u ). J e t e d y s o u č a s n ě k o s m i c - k ý m v e j c e m, j e ž s e p o d l e u č e n í t a n t r i s m u r o z d ě l i l o v e d v í a s t v o ř i l o 2 1 o b l a s t í k o s m u. V p o s v á t n é k n i z e P r a p a n c a s a r a Ta n t r a s e d o č t e m e, ž e p r i m o r d i á l n í h m o t a P r a k r i t i, v e s v é k v a l i t ě z v u k u, n a s y c u j e a o p l o d ň u j e B r a h m a n d u č i L i n g a m. Te n t o z v u k, S a b d a, p l o d í v i b - r a c e, k t e r é v y t v á ř e j í, z a c h o v á v a j í a n i č í f o r m y. Z d e n a l é z á m e p ř e k v a p i v o u s o u v i s l o s t s e z m í n ě n ý m k o s m o g o n i c k ý m m ý t e m m a l i j s k ý c h B a m b a r ů, p o d l e n ě j ž k o s m i c k é v e j c e v z n i k l o z e z v u k o v ý c h v i b r a c í, a b y s e p a k r o z p a d l o n a 2 2 z á k l a d n í c h e l e m e n t ů, k t e r é b u d o u ř í d i t 2 2 k a t e g o r i í s t v o ř e n í. V t a n t r i s m u n a l é z á m e i a r c h a i c k o u p ř e d s t a v u k o s m i c k é h o v e j c e o b t o - č e n é h o h a d e m, k t e r á j e z d e v š a k i n t e r i o r i z o v á n a, j e z á r o v e ň s y m b o l e m z r o z e n í k o s m u, a l e p ř e d e v š í m p r o b u z e n í l i d s k é p s y c h i k y. J e t o p o h y b Š a k t i c e n t r y s k r y t é p s y c h i c k é s í l y v l i d - s k é m t ě l e, k t e r é s e n a z ý v a j í č a k r a m i. Č a k e r j e s e d m. N e j v y š š í p ř e d s t a v u j e Š i v u, k o s m i c k é v ě d o m í, n e j n i ž š í Š a k t i, k o s m i c k o u e n e r g i i, z v a n o u K u n d a l i n i. S m y s l t a n t r i s m u s p o č í v á v

15 t o m, p r o b u d i t K u n d a l i n i j ó g o u, r i t u á l n í s o u l o ž í n e b o o p a k o v á n í m p o s v á t n ý c h m a n t e r ( s l a - b i k ) a n e c h a t j i p r o j í t v š e m i č a k r a m i, a b y s e v n e j v y š š í s p o j i l a s Š i v o u v p ů v o d n í j e d n o t u m u ž s k é h o a ž e n s k é h o p r i n c i p u. N e j n i ž š í č a k r a b ý v á z o b r a z o v á n a p o m o c í s l o ž i t é m a n d a l y s c e l o u ř a d o u s y m b o l i c k ý c h o b r a z c ů, v j e j i c h ž c e n t r u j e l i n g a m ( Š i v a ) o b t o č e n ý h a d e m, p ř e d s t a v u j í c í m s p í c í K u n d a l i n i. N ě k d y b ý v á t e n t o ú s t ř e d n í m o t i v o s a m o s t a t n ě n v p l a s t i c e v e j c e s e s v i n u t ý m h a d e m. To j e o p ě t s y m b o l j e d n o t y, p o t e n c o v a n é t o t a l i t y, j e j í m ž p r o b u - z e n í m z a č í n á p r o c e s t v o ř e n í, a n a l o g i c k ý k o s m i c k é m u s t v o ř e n í - t e d y o p ě t k o s m i c k é v e j c e, s y m b o l i z u j í c í n á v r a t k p ů v o d n í j e d n o t ě č l o v ě k a a k o s m u. Ve j c e j e v ý c h o z í i k o n e č n o u f o r m o u s l o ž i t é h o p s y c h i c k é h o p r o c e s u z m ě n y v ě d o m í.. I n d i c k ý z n a l e c t a n t r i s m u A j i t M o o k e r j e e o t o m p í š e : P s y c h o s e x u á l n í s í l a o s v o b o z e n á a s a n o u ( t z n. p r á v ě p o p s a n ý m p r o c e s e m ) v y v o l á v á p o z o r u h o d n é f e n o m é n y, j a k o j e a u r a, o v á l n á m l h o v i - n a, k t e r á o b k l o p u j e t ě l o d o v z d á l e n o s t i 3 0 a ž 6 0 c e n t i m e t r ů. Ta t o o v o i d n í f o r m a o d k a z u j e k a r c h e t y p á l n í p ř e d s t a v ě o p a k o v a n é v c e l é m u n i v e r z u, o d e m b r y a a ž k B r a h m a n d a - k o s - m i c k é m u v e j c i. T y t o n á z o r y j s o u v s o u č a s n o s t i p o t v r z o v á n y v ý z k u m e m b i o l o g i c k é p l a z m y, v y z a ř u j í c í z ž i v ý c h o r g a n i s m ů. J i n o u k u l t u r o u j e e g y p t s k á, v j e j í ž m y t o l o g i i s e p ř e d s t a v a v e j c e v y s k y t u j e v r ů z n ý c h s o u - v i s l o s t e c h. K o s m o g o n i c k ý m ý t u s E g y p ť a n ů, d o l o ž e n ý u ž o d 3. t i s í c i l e t í p ř. K r. l z e s h r n o u t t a k t o : P r a o c e á n p ř e d s t a v u j e c h a o t i c k ý p r v o t n í s t a v. J e z t ě l e s n ě n h a d e m, s y m b o l i z u j í c í m p ř i p o u t a n o s t k z e m i, a ž á b o u, o n í ž s e v ě ř i l o, ž e v z n i k l a z v o d y. Z p r a v o d y s e v y z v e d n e p r a h o r a, n a n í n a j d e s v é m í s t o p r a v e j c e v y t v o ř e n é h a d e m a ž á b o u a z n ě h o s e v y l í h n e p r a p - t á k. To m u t o s c h é m a t u p ř i b l i ž n ě o d p o v í d á n á k r e s, k d e j e h a d To u m, v l á d c e h l u b i n z e m ě, v y o b r a z e n j a k o O u r o b o r o s, u n i v e r z á l n í s y m b o l v ě č n o s t i b e z p o č á t k u a k o n c e. P r o t o ž e s e O u r o b o r o s s á m o p l o d ň u j e a s á m s e b e p o ž í r á, ž i v í s e s v o u v l a s t n í s m r t í, j e z á r o v e ň s y m b o - l e m c y k l i c k é h o z n o v u z r o z e n í, v ě č n é h o n á v r a t u. Ve j c e s t a ř í E g y p ť a n é o s t a t n ě n a p a m á t k u s t v o ř e n í s v ě t a z a v ě š o v a l i n a s t r o p y s v ý c h c h r á m ů, j a k d o k l á d á D o r o t h e a F o r s t n e r o v á ( D i e W e l t d e r S y m b o l e, W i e n ). Ú č a s t n í c i p e r i o d i c k ý c h o b ř a d ů k a l i f o r n s k ý c h i n d i á n s k ý c h k m e n ů Yu r o k a H u p a p o v a ž u j í z a j e d e n z n e j d ů l e ž i t ě j š í c h o b ř a d n a z ý v a n ý k l a d e n í m s l o u p ů p o d s v ě t. M á k o s m o g o n i c -

16 k ý c h a r a k t e r o b n o v e n í s v ě t a i n á p r a v y a j e h o k o n á n í s e č a s o v ě s h o d u j e s p o s l e d n í b e z m ě - s í č n o u n o c í a v y j i t í m n o v é h o m ě s í c e, c o ž z a h r n u j e z n o v u s t v o ř e n í s v ě t a. R y t í ř s k ý s v a t ý J i ř í z o s o b ň u j e t é ž t o t o z p ř í t o m n ě n í s v a t é h o g r á l u v n a š e m h a d í m s v ě t ě. D o k o n a l e b y l y t y t o p ř e d s t a v y v y j á d ř e n y p r á v ě v e s t a r é Č í n ě. S í ť k a n á l ů a c e s t m ě l a p ř e - t í n a t a k o n c e n t r o v a t h a d o v i t é k l i č k y z e m s k ý c h s i l o v ý c h p r o u d ů a s m ě r o v a t j e k h l a v n í m u s í d l u c í s a ř e v P e k i n g u. T y t o k a n á l y a c e s t y b y l y c í s a ř s k ý m i d r a č í m i s t e z k a m i ( l u n g m e i ) Č í n y. B y l y z n a č e n y o b e l i s k y, c e r e m o n i á l n í m i m o s t y a c h r á m y s d r a h a m i l e m o v a n ý m i k a m e - n y, s l o u p y a p o d o b n ě. K o l e m t ě c h t o c e s t s e m ě l y s b í r a t j e d n o t l i v é p r a m é n k y s p i r i t u á l n í e n e r g i e z e m ě, v y t v á ř e n é z e j m é n a p r o s t ř e d n i c t v í m h o r s k ý c h c h r á m ů a k l á š t e r ů, p o k u d b y l y v b l í z k o s t i n ě k t e r é z c í s a ř s k ý c h d r a č í c h s t e z e k. Ta t o s y m b o l i c k o - m a g i c k á f u n k c e o k r u h ů c e s t m ě l a p ř i m k n o u t i v z d á l e n é p e r i f e r n í č á s t i z e m ě j a k o ú z e m í č í n s k é h o s t a r o v ě k é h o s t á - t u k j e h o m o c e n s k é m u c í s a ř s k é m u o h n i s k u a s t ř e d u. I d e u ú s t ř e d n í h o s l u n e č n í h o m ě s t a s p a p r s č i t ý m i c e s t a m i r e p r e z e n t u j í i k r á l o v s k é Ve r - s a i l l e s, v y b u d o v a n é p r o k r á l e S l u n c e, L u d v í k a X I V. S v a t ý k r á l, f u n g u j í c í v s o c i á l n í m s y s t é m u j a k o s l u n c e m e z i p l a n e t a m i, p ř e d á v a l s l u n e č n í s í l u s v é m u l i d u a b y l u n i v e r z á l n í i n s t i t u c í, a t o n a n e j r ů z n ě j š í c h m í s t e c h z e m s k é h o g l ó b u. Z p s y c h o l o g i c k é h o h l e d i s k a j e l a b y r i n t v y j á d ř e n í m h l e d á n í s t ř e d u a p o r o v n á v á s e s n e h o t o v o u f o r m o u m a n d a l y. S l a b y r i n t e m s o u v i s í i v ý z n a m o v ý o k r u h s p i r á l y a š r o u b o v n i - c e. Ve l m i z n á m é j e s t a r é i n d i á n s k é z e m n í d í l o ( e a r t h w o r k ) v O h i u, z n á z o r ň u j í c í h a d a a v e j - c e, u n i v e r z á l n í s y m b o l y z n á m é i z e v r o p s k é a l c h y m i e, k t e r é m ů ž e m e s p a t ř i t n a l e t e c k ý c h s n í m c í c h H a d í h o k o p c e p o b l í ž e L o c u s t G r o v e v U S A. P o d o b n o u ú c t u k t v ů r č í m s i l á m p ř í r o d y v y j a d ř u j í s k a l n í k r e s b y d o m o r o d c ů z e z á p a d - n í A u s t r á l i e, z n á z o r ň u j í c í r o s t l i n y a s t y l i z o v a n á z v í ř a t a. P o k r ý v a j í k a m e n y a s k á l y n a p o s v á t n ý c h m í s t e c h, k d e s e l z e s p o j o v a t s d u š e m i a m ý t i c k ý m b e z č a s í m, v n ě m ž p ř e b ý v a j í p ř e d c i ( č u k u r a p a ). J e j i c h ú č e l j e i n i c i a č n í.