ВОДИЧ ЗА ЗЕМЈАТА ДЕСТИНАЦИЈА - РЕПУБЛИКА ЧЕШКА

Ревидирано во април, 2011 ВОДИЧ ЗА ЗЕМЈАТА ДЕСТИНАЦИЈА - РЕПУБЛИКА ЧЕШКА 1. Основни информации Главен град: Прага Население 1 : 10 526 685 Површина: 78.866 км 2 Јазик: Чешки Валута: Чешка круна (CZK) Стапка на невработеност: 9.6 2 % 2. Основни услови за влез и информации за визи Издавањето на визи се врши во дипломатските мисии и конзуларните места на Чешката Република. Амбасада на Чешка Република во Албанија Rruga Skenderbeu 10, Тирана Тел: 00355/4/234004, 232117, Виза инфо.-00355/4/258796 (Понеделник, среда и петок, од 13:00 до 16:00) Факс: 00355/4/232159 Е-mail: tirana@embassy.mzv.cz Интернет страна:www.mzv.cz/tirana Амбасада на Чешка Република во Босна и Херцеговина Franjevačka 19, Сараево, 71 000 тел: 0038733/447525, 446966, 232748, KO-238746 Конзулат: 00387 33/238 746 Дипломатска и конзуларна служба тел.: 00387 61/130896 Факс (секретар + конзуларен оддел): 00387 33/447 526 E-mail: konzulatcr.sarajevo@gmail.com, sarajevo@embassy.mzv.cz Интернет страна:www.mzv.cz/sarajevo Амбасада на Чешка Република во Република Македонија Ул. Салвадор Аљенде 35, Скопје, 1000 тел: 003892/3109805 факс: 003892/3178380 e-mail: Skopje@embassy.mzv.cz Амбасада на Чешка Република во Србија Bulevar kralja Aleksandra 22, Белград, 11000 тел: 0038111/3230133, 3230134 факс: 0038111/3236448 e-mail: belgrade@embassy.mzv.cz веб: www.mzv.cz/belgrade 1 Населението на Република Чешка од септември 2010, Канцеларија за статистика на Чешка 2 Стапката на Република Чешка од февруари 2011, Канцеларија за статистика на Чешка Овој Водич е ажуриран како дел од Проектот Миграција за развој на Западен Балкан (MIDWEB), финансиран од Европската Комисија IPA 2009 Мулти наменска програма 2

Дипломатските мисии на Чешка Република се компетентни да донесат одлука за апликации за краткорочни визи, т.е. апликации за аеродромски транзит визи (А), транзитни визи (Б) или визи за престој пократок од 90 дена (Ц). Апликациите за визи за подолг престој (визи за период подолг од 90 денови), долгорочни визи и дозволи за постојан престој се разгледуваат од страна на Полицијата за странски државјани на Чешка Република. Доколку имате намера да престојувате во Чешка Република подолго од три месеци треба да имате виза за подолг престој. Поради тоа што Чешката Република е држава -членка од Шенген Договорот, Чешката влезна виза му дава право на имателот да влезе во целиот Шенген регион. Транзитни визи (A, Б): Аеродормската виза (A) ви дозволува да поминете преку меѓународен аеродром во Шенген зоната, без влегување во Шенген територијата. Граѓаните на Албанија, Босна и Херцеговина, Хрватска, поранешна Југословенска Република Македонија, Црна Гора и Србија немаат потреба од аеродромска виза (A). Транзит визата (Б) се издава за период од 5 денови за премин преку Шенген територијата на копно. Шенген Виза за краткорочен престој (Ц): Визата за краткорочен престој (Ц) му дозволува на имателот да престојува до 90 денови на Шенген територијата во даден 180-дневен период за цели на туризам, семејство и бизнис. Хрватските државјани немаат потреба од пријавување за виза за краткорочен престој (Ц). Од 19-ти декември 2009, државјаните на Србија, Црна Гора и Република Македонија кои поседуваат биометриски пасоши можат да патуваат без виза во и низ Шенгенската зона. Од 15-ти декември 2010, државјаните на Албанија и Босна и Херцеговина исто така добија визно ослободување при преминувањето на надворешните граници на оние ЕУ земји кои се членки на Шенген зоната.3. Според т.н. 90/180 правило, странец може да престојува во Република Чешка / Шенгенската територија најмногу 90 дена (3 месеци) во период од половина година сметано од првиот ден на влез. По 90 дневен престој истиот треба да излезе од Република Чешка /Шенгенската зона. Може да се врати во следната половина од годината. Државјаните на горенаведените земји кои патуваат во Република Чешка / Шенгенската територија не смеат да работат или да поднесуваат барања за азил во нити една од земјите членки на ЕУ. Доколку целта на престојот е вработување, тогаш е потребна Шенгенската (краткорочна) виза. Државјаните на Косово (UNSCR 1244) треба да аплицираат за виза (краткорочна или долгорочна, во зависност од целта на престој пред патувањето во Република Чешка). Виза за долгорочен престој (Д) VISAPOINT претставува електронски систем кој го користи Министерството за надворешни работи на Република Чешка, со кој им се овозможува на странците да аплицираат за визи да подолг престој од 90 дена на територијата на Република Чешка. 3 Државјаните на Србија, Црна Гора, Република Македонија, Албанија и Босна и Херцеговина треба да аплицираат за виза кога патуваат во Обединетото Кралство и Ирска бидејќи овие земји не припаѓаат во Шенген зоната. Нив исто така име потребна виза за влез во Бугарија, Кипар, Лихтенштајн и Романија кои се земји членки на ЕУ но сеуште ги немаат имплементирано правилата на земјите членки на Шенген. 2

VISAPOINT исто така служи за пријавување за аплицирање за дозволи за долгорочен или постојан престој на територијата на Република Чешка. Регистрацијата во овие случаи е на доброволна база. Примарната цел на системот VISAPOINT е да се овозможи рамноправен и правичен пристап на секој апликант, да се воспостават рамноправни услови за пријавување за поднесување на апликации за визи за престој подолг од 90 дена во дипломатските мисии, да се подигне ефикасноста на визниот процес, и последно, но не помалку важно, да им се обезбеди погодност на апликантите. Странецот треба да се пријави за поднесување на апликација на виза на веб страницата www.visapoint.eu. За да се пријави, истиот треба да поседува е-маил адреса. Пријавувањето може да го направи самиот апликант или лицето кое го поканува, или пак било кое друго лице. Пријавувањето е бесплатно. Поднесувањето на пријавата не значи само по себе дека е издадена виза. Секој апликант за долгорочен престој над 90 дена мора да се пријави во VISAPOINT за поднесување на апликација. Без соодветно пријавување, на странецот нема да му биде дозволено да поднесе апликација за виза во дипломатското претставништво, ниту ќе му биде овозможено одржување на интервју или отпочнување на процесот на обработка на неговата апликација. Лицата кои аплицираат за виза за долгорочен престој е потребно лично да го поднесат формуларот за аплицирање за чешка виза http://www.mzv.cz/public/45/84/57/525242_423344_zov_en.pdf заедно со другите потребни документи во Чешката амбасада или конзулат. Лицето кое аплицира треба да плати такса за обработка на барањето. Лицата кои имаат помалку од 15 години се ослободени од такса. После приемот на пријавата за долгорочен престој со другите потребни документи, мисијата ќе ги испрати до регионалната канцеларија на Одделот за азил и миграциски политики при Министерството за внатрешни работи на република Чешка (DAMP) на разгледување и обработка. Секоја апликација се разгледува посебно. Резултатот се испраќа назад до мисијата, која ќе го извести лицето кое аплицирало. Ако визата е одобрена, мисијата ќе прицврсти налепница за виза на патната исправа на лицето кое аплицирало. Пред прицврстувањето на визата за долгорочен престој, странскиот државјанин ќе треба да покаже документ со кој ќе докаже дека тој/таа има валидно патничко осигурување за периодот на престој на територијата на Чешка Република. Потребни документи: Формулар за аплицирање ( http://www.mzv.cz/public/45/84/57/525242_423344_zov_en.pdf) 2 фотографии Валидна патна исправа Документ за потврда за доволно финансиски средства за престој во Чешката Република (не е потребно доколку аплицирате за виза за цел на вработување) Документ во врска со причината за престој во Чешка Република (документ кој го потврдува приемот во студентска програма во Чешка Република, копија на дозвола за работа издадена од Административната канцеларијата за вработување или регистарскиот број под кој апликацијата за работна дозвола е заведена), копија од потврда за брачна состојба/ извод од матичната книга на родените, писмо за покана, итн.) Документ за потврдување за местото на престој/сместување во Чешката Република (на пр. Договор за наем) Потврда за неосудуваност од полиција (Податоци за Криминална историја) достапни од амбасадата. Сите документи мора да се достават во оригинална или заверена копија. За целосни детали за барањата и документите потребни за вашата одредена ситуација, или за аплицирање, ве молиме контактирајте ја вашата најблиска амбасада или конзулат. Погледнете исто така на: http://www.imigracecz.org/?lang=en&article=hiring_visa 3

3. Имиграција заради вработување а) услови за влез и престој на странски работници Секое лице од странство може да работи во Чешка Република под услов да има валидна работна дозвола и валидна долгорочна виза за цел на вработување, врз основа на испитување извршено на пазарот на работна сила, т.е. кога работодавецот не е во можност да најде чешки граѓанин или ЕЕА граѓанин со потребното знаење и квалификации. Дозвола за вработување на работна сила од странска држава (за работодавецот) Апликацијата за дозвола за вработување на странски државјани се поднесува од страна на работодавецот во Канцеларијата за труд /Биро за вработување во местото каде идното вработено лице ќе ја извршува работата. Ако работодавецот примил дозвола од Бирото за вработување да вработува лица од странство, тој може да вработи странски државјанин, ако лицето има: Валидна работна дозвола од Бирото за вработување од местото каде ќе се извршува работата, Валидна долгорочна виза за цел на вработување, Договор за вработување во писмена форма за период кој е во согласност со периодот одреден од Бирото за вработување во одлуката за вработување на странски државјани. Апликација: http://portal.mpsv.cz/sz/zahr_zam/tiskopisy/zz_o_povoleni_ziskavat_zam_ze_zahr_0.pdf Работна дозвола за вработено лице Веднаш штом работодавецот ја добие дозволата за вработување странски државјани од соодветното Бирото за вработување, странскиот државјанин мора да поднесе пријава за работна дозвола http://portal.mpsv.cz/sz/zahr_zam/tiskopisy/zz_o_povoleni_ziskavat_zam_ze_zahr_0.pdf до истото Биро за вработување, кое ја издало претходно споменатата дозвола на работодавецот. Странскиот државјанин може да се пријави само за работата која е предмет на погоре споменатата дозвола. Ова најчесто се случува пред пристигнувањето на странскиот државјанин во Чешка Република. Вработеното лице може да аплицира за работна дозвола во писмена форма до соодветното Биро за вработување во Чешка. Лицето може да биде застапувано во процедурата од работодавецот или друг овластен претставник. Пријавата исто така треба да содржи: Изјава од работодавецот со која се обврзува да го вработи лицето кое аплицира http://portal.mpsv.cz/sz/zahr_zam/tiskopisy/us!vyjadreni_zamestnavatele.pdf Нотарски заверена копија од професионалниот сертификат на лицето кое аплицира, сертификат за упис, универзитетска диплома Медицинска потврда за здравствена состојба (не постара од еден месец) Работната дозвола е валидна само за вработување кај работодавецот, видот и местото на работа наведено во дозволата. Други потребни формулари се достапни на: http://portal.mpsv.cz/sz/zahr_zam/tiskopisy Веднаш штом странскиот државјанин поднесе апликација за работна дозвола, тој може да поднесе пријава за долгорочен престој за цел на вработување. Апликацијата за долгорочна виза за цел на вработување може да биде во процес во исто време како апликацијата за работна дозвола. Кога се пријавува за долгорочна виза, лицето кое аплицира го наведува својот регистарски број на неговата апликација за работна дозвола исто како и информации за во кое Биро за вработување е поднесена апликацијата. За детали за апликацијата за виза погледнете во делот за долгорочна виза (Д) погоре. 4

Работни дозволи издадени како резултат на ситуацијата на пазарот на работна сила Работна дозвола издадена како резултат на ситуацијата на пазарот на работна сила (работодавецот мора да има дозвола од Бирото за вработување за да вработи странски државјани) ќе се издаде на странски државјанин кој ќе биде сезонски вработено лице за шест месеци во една календарска година, само доколку најмалку шест месеци поминале помеѓу двете вработувања. Работни дозволи издадени независно од пазарот на работна сила Работни дозволи независно од состојбата на пазарот на работна сила (работодавачот не мора да има дозвола за да прима вработени од странство) ќе бидат издадени на следниве странски државјани Лице кое извршува систематски и образовни активности во Република Чешка како педагошки или академски работник на универзитет, или вршител на научно истражување или развој при некоја истражувачка институција; Вработен на определен период со цел подобрување на вештините и квалификациите во одбраната работа (стажирање), не подолго од една година. Периодот може да биде продолжен, но не подолго од периодот потребен за здобивање со специјалистичките квалификации согласно со важечката регулатива во Република Чешка; Лице на возраст до 26 години, вработен во повремени и временски ограничени работи во рамките на размена помеѓу училишта и младинските програми во кои учествува Република Чешка; Свештеник во црква регистрирана во Република Чешка или во религиозно здружение регистрирано во Република Чешка; Лице регулирано во меѓународна спогодба за чија ратификација Парламентот дал согласност и Република Чешка е обврзана да ја применува; Лице кому му е доделена виза со целите на продолжување на престојот согласно со законот за престој или лице на кое му е доделена долгорочна дозвола за престој од истата причина, или Лице кое е апликант за статус на бегалец или лице на кое му е доделена виза за престој согласно со законот за бегалци, но не пред изминување на 12 месеци од датумот на поднесување на апликацијата за статус на бегалец; Лице кое извршува работа во Република Чешка како резултат на негов избор или именување на одредена позиција; во овој случај, работодавачот ќе документира писмено дека оваа работна позиција е пополнета применувајќи го законот за избор и именување ( 97,147 од Законот за Вработување); Лица кои немаат потреба за работна дозвола Работна дозвола не е потребна за странски државјанин кој: a. има постојан престој во Република Чешка, b. кое е член на семејство на претставник на дипломатска мисија, конзуларно претставништво или член на семејство вработен во меѓународна владина организација со седиште во Република Чешка, каде постои регулиран реципроцитет договорен од страна на владата во меѓународна спогодба, c. на кого му е доделен азил или дополнителна заштита d. кое е изведувач, 5

образовен работник, академски работник во универзитет,, истражувач кој учествува во состанок посветен на истражување, ученик или студент на возраст под 26 години, спортист, лице кое доставува или увезува стоки и услуги во Република Чешка или лице кое врши градежни работи врз основа на комерцијален договор, и доколку е потребано гаранција и поправка и чија работа во Република Чешка не ги надминува седумте последователни календарски денови или вкупно 30 дена во календарската година, e. лице кое вработено во Република Чешка согласно со меѓународниот договор кој е ратифициран од страна на собранието и веќе е задолжителен за Република Чешка, f. член на единица за спасување и обезбедува помош базирана на меѓудржавни договори за заедничка помош за елимирање на последици од несреќи и катастрофи и во случаи на хуманитарна помош, g. лице вработено во меѓународен транспорт, кое е испратено од страна на работодавецот на работа во Република Чешка, h. лице кое има медиумска акредитација, i. лице кое е воен или цивилен член за воените сили во државата која го има испратено согласно со одредениот закон, j. лице кое е во потрага по идна професија во Република Чешка т.е. лице кое учи средно или високо образование или присуствува на научно предавање на универзитет, k. лице кое е испратено во Република Чешка за обезбедување на услуги од страна на работодавач со седиште во друга земја членка на Европската Унија, l. лице кое престојува во Република Чешка врз основа на долгорочна дозвола за престој со цел за семејни собири, што значи заеднички живот со странски државјанин според погоре наведените параграфи а) или в), m. лице кое престојува во Република Чешка врз основа на долгорочна дозвола за престој на државјанин на друга земја членка од Европската Унија со цел за вработување, доколку повеќе од 12 месеци се поминати од издавањето на дозволата, n. лице кое врши систематски, образовни или научни истражувања, лице кое е истражувач при универзитет или е научник или развоен работник во јавна институција за истражување или друга организација за истражување во Република Чешка согласно со важечкото законодавство, o. лице кое се стекнува со средно или високо образование во конзерваториум согласно со законот за образование или универзитетско образование согласно со Законот за Универзитети 9, или p. лице кое престојува во Република Чешка врз основа на долгорочна дозвола со цел за заеднички живот со семејство на странски државјанин кој има статус на долгорочен престој во Европската Унија во Република Чешка или долгорочен жител во Европската Унија во друга земја членка на ЕУ кое за време на престојот било вработено во Република Чешка врз основа на дозвола за работа за најмалку 12 месеци. Во случај на вработување на странец според точките од а) до e) и точките j) до p), работодавецот, правното лице или поединецот кај кого е испратен странецот од страна на неговиот работодавец врз основа на договор за извршување на работи, е обврзан писмено да ја извести надлежната трудова служба за ваквата информација, не подоцна од денот кога странецот треба да отпочне со работа. б) Сектори за пазар на работна сила во кои постои недостиг на работна сила Чешка Република искусува недостаток на машински инженери за технологија или градежништво, софтвер инженери, високо специјализирани ИТ експерти, специјалисти за услуги на корисници и датотеки, деловни професионални лица, менаџер од повисоко ниво, извршни лица и продажни застапници (особено специјализирани за фармацевтски продажни застапници). Исто така има побарување за медицински персонал, особено искусни медицински сестри, стоматолози, специјалисти за интерна медицина, анестезиолози, гинеколози и акушери, патолози и педијатри. Исто така, многу слободни работни места можат да се најдат во градежништвото и производството. 6

в) веб страни за барање на работа Постои специјална веб страница достапна за странски државјани кои бараат работа во Чешка Република. Можете да го испратите вашето CV на http://portal.mpsv.cz/sz/zahr_zam/prociz/cv (на чешки, англиски и руски) и истото ќе биде веднаш достапно до сите работодавци во Чешка Република. Горе споменатата веб страница исто така дава можност за разгледување на датотеката за работни места во Чешка Република. Датотеката содржи информации за секое Биро за вработување во Чешка Република. Барањето е организирано на начин на кој работните места достапни за странски државјани, т.е. оние работни места за кои работодавците добиле дозвола да вработат лица од странство, се покажуваат автоматски. Датотека за работни места за странски државјани (Чешко Министерство за труд и социјална политика) http://portal.mpsv.cz/sz/zahr_zam/prociz/vmciz Секое лице кое сака да аплицира може исто така да бара работа во датотеката на Чешкото Биро за вработување. Бироата за вработување ги регистрираат слободните работни места во целата Чешка Република. Слободните работни места се објавуваат според огласните табли во канцелариите за Размена на работна сила (http://portal.mpsv.cz/sz/local) Секој странски државјанин може исто така да ги користи услугите на Агенциите за вработување лиценцирани од MoLSA. Важечката и обновена листа на овластените агенции може да се најде на http://portal.mpsv.cz/sz/zamest/zpr_prace (на чешки и англиски). Таму треба да се побара на листите од агенциите кои поседуваат дозвола за барање вработување на странски државјани во делот Předmět povolení штиклирајте го второто поле одгоре Na území ČR - cizinci podle 60/1b и кликнете на HLEDEJ (барај). Или пребарајте ги работните места во приватните агенции: www.eurec.cz www.cvonline.cz www.jobs.cz www.jobpilot.cz www.prace.cz www.dobraprace.cz www.kariera.cz www.hotjobs.cz/ www.jobmaster.cz/ www.joblist.cz/ www.qjobs.cz/ www.volna-mista.cz/ www.inzerce.idnes.cz www.careerjet.cz/ www.zamestnani.cz/ и други: http://odkazy.seznam.cz/informacni-a-inzertni-servery/inzertni-servery-a-online-bazary/onlinevyhledavace-prace/ г) Аu-pair и други програми за работна сила од странство Пилот проект: Селекција на квалификувани странски работници На одредени квалификувани работници им е дадена можноста да аплицираат за постојан престој во пократок период, после 1 & 1/2 година (категорија на високо квалификувани работници) или 2 & ½ години (стандардна категорија на квалификувани работници) непрекинат престој или работа (во споредба со моменталниот стандарден период од 5 години). Категоријата на високо квалификувани работници ги вклучува учесниците во пилот проектот со универзитетско образование кои работат на работни места кои имаат 7

потреба од универзитетско ниво на образование и се во сооднос со нивната квалификација (образование или пракса). Заедно со учесниците во проектот, и на членовите од нивното семејството им се дозволува да живеат во Чешка Република и и да добијат постојан престој таму. Учесниците кои во првата година од проектот ја изгубиле нивната работа не по нивна вина имаат право на грејс период од 45 денови во кој период тие нема да ја изгубат нивната виза и нема да биде отповикана нивната дозвола за престој. Горе споменатиот грејс период треба да послужи како време во кој учесниците ќе бараат работа во државата. Во текот на наредните години на учесниците во пилот програмата им е даден грејс период и ако тие ја изгубиле работата од друга причина. Проектот е отворен кон: жителите од Белорусија, Босна и Херцеговина, Хрватска, Канада, Индија, Казахстан, поранешна Југословенска Република Македонија, Молдавија, Црна Гора, Руската Федерација, Србија, и Украина; дипломирани лица од Чешки Универзитети кои доаѓаат од сите држави (освен оние кои учеле во државата како дел од проекти за развој понудени во нивната матична земја), кои дипломирале во 1995 или подоцна; дипломирани лица од Чешки средни школи од сите држави, кои ги завршиле нивните студии и го положиле завршниот испит во 2000 година или подоцна. Лицата кои аплицираат мора да имаат завршено средно училиште Лицата кои аплицираат мора да најдат легално вработување во Чешка Република Лицата кои аплицираат мора добијат најмалку 25 поени во процедурата на компјутерска селекција кои се одраз на различни критериуми (квалификации, пракса, познавање на јазик, семејна ситуација, итн.) За повеќе информации, проверете на : http://www.imigracecz.org или контактирајте ја соодветната ИОМ мисија во вашата земја: ИОМ Белград + 381 11 382 1704 iombeograd@iom.int ИОМ Загреб + 385 1 4816 885, iomzagreb@iom.int ИОМ Сараево +387 33 648 213, missionsarajevo@iom.int ИОМ Скопје + 389 02 30 88 128, iomskopje@iom.int ИОМ Подгорица iommontenegro@iom.int 4. Имиграција заради студирање а) Чешки образовен систем Системот на образование во Чешка Република се состои од: Претшколско ниво (градинка) Основно образование Средно образование o Гимназија o Средна насочена школа o Средношколски центар за обука Јазични школи после завршниот испит/матура (студентите имаат право да го полагаат државниот јазичен испит) Конзерваториуми Колеџи Институции за високо образование o Универзитети o Факултетски институции Специјално образование Условите и правилата за образование на странски државјани се регулирани со Законот за образование. Граѓаните на Европска Унија ги имаат истите права како и граѓаните на Чешка Република кога станува збор за образованието. Државјаните од трети држави имаат пристап до средношколско или од трето ниво образование откога ќе го докажат легалниот начин на престој во Чешка Република најдоцна до почетокот на училишната година. 8

Посетувањето на основно училиште е задолжително и е бесплатно. Примањето на странски државјанин кој има право на задолжителното образование е подложено на презентирање на чешка дозвола за престој. Жителите од ЕУ членките држави можат да бараат бесплатно туторство, вклучувајќи и часови за учење на чешки јазик; оваа опција не е достапна за граѓаните од трети држави. Исто така, децата на лицата кои бараат азил имаат право на часови за учење чешки јазик. Министерството за образование издаде водич (бр. 21936/2000-11) за образование на странски државјани во средните училишта и колеџи. Овие услови вклучуваат: Легален престој (вклучувајќи лицата кои бараат азил и лица со толериран престој или привремена заштита); документи за докажување на законитоста на престојот се доставуваат до директорот на училиштето на денот од започнувањето со учење, или се прикачени на апликацијата за посетување на средно училиште ; Владеењето на чешкиот јазик (основно образование е овозможено само на чешки јазик, училиштата на се обврзани да обезбедат специјални часови за подучување на чешки јазик или други форми на туторство за странски државјани; испитите за упис во средно училиште се организирани само на чешки, додека со одлука на директорот испитот за чешки јазик може да се замени со интервју) Друго (полагање на приемен испит или поднесување на признат сертификат или диплома). Странските студенти можат да учат во државни високи школи или школи основани од државата без разлика дали тие имаат краткорочен, долгорочен или постојан престој во Чешката Република. Странските студенти учат во високите школи под исти услови како и чешките државјани, доколку тие се во можност да учат во Чешка. Така, ако чешките студенти не мораат да плаќаат за нивните студии, истите услови важат и за странските државјани. Странските студенти кои сакаат да учат во Чешка во чешки високи школи на друг јазик освен чешкиот мораат да платат за школарина. Во приватните високи школи, сите студенти се обврзани да платат школарина; истите улови важат и за чешките граѓани и за странските државјани. За повеќе информации, проверете на:http://www.en.domavcr.cz/advices-for-living-in-the-czechrepublic/education б) услови за влез и престој на студенти Ако сакате да учите или да се вклучите во научно истражување во Чешка Република за период подолг од 3 месеци, треба да аплицирате за долгорочна дозвола за престој за цел на студирање. Учењето вклучува пр. јазик и професионални подготвителни курсеви (кои претходат на универзитетското студирање), јазични курсеви организирани во склоп на ЕУ програма или во склоп на меѓународен договор, размена на искуство или студиски патувања на лица одговорни за образование и развој на човечките ресурси (доколку овие активности се предводени во склоп на ЕУ програмите) итн. Исклучоци: школување во основно училиште, средно училиште или конзерваториум кои не е управуван од програма за размена или програма за професионална пракса. Пријавата може да се поднесе во амбасадата. За листа на документи потребни за аплицирање, проверете на: http://www.mzv.cz/jnp/en/information_for_aliens/long_stay_visa/visa_for_a_stay_over_90_days_for_t he_4.html в) додипломски и пост-дипломски стипендии Министерството за образование, млади и спорт на Чешка Република исто така доделува стипендии во сооднос со меѓународните конвенции кои ја обврзуваат Чешката Република. Моменталната листа на стипендии понудени врз основа на меѓународни договори се објавува од Агенцијата за академски информации http://www2.dzs.cz/scripts/detail.aspid=155 9

Филозофски факултет на Масарик Универзитет Деканот на Филозофскиот факултет од Масарик Универзитетот www.muni.cz доделува шест и Институтот за Чешки јазик две тримесечни стипендии во износ од CZK 6,000 месечно на оние кои студираат чешки јазик, литература и култура. Овие стипендии стапуваат во сила од октомври до декември, и се наменети за студенти заинтересирани за чешки студии. Лицата кои аплицираат мора да покажат добро познавање на чешкиот јазик за да можат да посетуваат предавање и семинари одржани во Чешка. Стипендијата не вклучува здравствено осигурување. Видете повеќе на http://www.phil.muni.cz/studium/infoforeignstud.html#_grants_and_scholarships в) листа на главни универзитети и колеџи погледнете на веб страницата на чешкото Министерство за образование, млади и спорт, на: http://www.msmt.cz/areas-of-work/list-of-public-higher-education-institutions-byname?highlightwords=list+universities г) програми за странски државјани, онаму каде што ги има 1. U. S. Business School Prague, 110 00 Prague 1, Truhlářská 13 15, IČ: 26545781 Ја имплементира студиската програма на: College of Business Rochester Institute of Technology специјализација: Економија и менаџмент Програма за магистерски студии 2. Czech Management Institute Prague Managerial Faculty of Escuela Superior de Marketing y Administración - ESMA/ESMATUR Barcelona s. r. o., 198 00 Prague 9, Svárovská 124/3, IČ: 27365158 ја имплементира студиската програма на: Escuela Superior de Marketing y Administración Barcelona специјализација: Корпоративна економија и администрација програма за додипломски студии специјализација: MBA (Master of Business Administration) програма Програма за магистерски студии 3. University of New York in Prague, s. r. o., 120 00 Prague 2, Legerova 619/72, IČ: 25676598 ја имплементира студиската програма на: Empire State College, State University of New York специјализација: Студии за комуникации и медиуми програма за додипломски студии специјализација: Iстудии по меѓународна и Европска економија програма за додипломски студии специјализација: Корпоративна економија и администрација програма за додипломски студии специјализација: Политички наука програма за додипломски студии специјализација: Психологија програма за додипломски студии 4. Mezinárodní institut podnikatelství a práva v Praze (International Institute of Business and Law in Prague), spol. s r. o., 252 42 Jesenice, Zdiměřice 76, IČ: 25697170 ја имплементира студиската програма на: Moscow Institute of Business and Law; Transcarpathian State University специјализација: Економија програма за додипломски студии специјализација: Право програма за додипломски и постдипломски студии 5. International Centre of Modern Education s. r. o., 100 00 Prague 1, Štěpánská 61, IČ: 26156202 ја имплементира студиската програма на: Russian Chemical-Technological University of D. I. Mendeleev 10

специјализација: Менаџмент програма за додипломски и постдипломски студии специјализација: Право Програма за магистерски студии 6. B. I. B. S., a. s., 602 00 Brno-Černá Pole, Lidická 1879/48, IČ: 25534581 ја имплементира студиската програма на: The Nottingham Trent University специјализација: Додипломски студии по бизнис менаџмент програма за додипломски студии специјализација: Додипломски студии по право и бизнис менаџмент програма за додипломски студии 7. MPU o. p. s., 150 00 Prague 5, Malátova 9/543, IČ: 27079341 ја имплементира студиската програма на: Non-state Educational Facility of Higher Professional Education, Saint Petersburg University of International Economic Relations, Economics and Law специјализација: Финансии и кредитирање Програма за магистерски студии специјализација: Односи со јавност Програма за магистерски студии 8. Anglo-americká vysoká škola (Anglo-American College), o. p. s., 110 00 Prague 1, Lázeňská 4, č. p. 287, IČ: 25940082 ја имплементира студиската програма на: University of Wales специјализација: Компаративен закон програма за додипломски студии 9. Otevřená evropská akademie ekonomiky a politiky (Open European Academy of Economics and Politics in Prague) s. r. o., 170 00 Prague 7, Kamenická 42/624, IČ: 26719118 ја имплементира студиската програма на: Interregional Academy of Human Resources специјализација: Менаџмент програма за додипломски и постдипломски студии 10. University of Northern Virginia Prague, s. r. o., 110 00 Prague 1, Na Poříčí 12/1041, IČ: 27165167, ја имплементира студиската програма на: University of Northern Virginia специјализација: Бизнис студии, програма за додипломски студии специјализација: Бизнис студии финансии, маркетинг и општ менаџмент MBA програма 11. Bankovní institut vysoká škola (Banking Institute/College of Business), a. s., 170 00 Prague 7, Ovenecká 9/380, IČ: 61858307 ја имплементира студиската програма на: der Europa Fachhochschule Fresenius gem. GmbH специјализација: Медиуми и менаџмент програма за додипломски студии Еврејски студии во Прага http://www.cetacademicprograms.com/index.cfm?fuseaction=programs.viewprogram&program_id=0 6067374764F71750072777107071C700C7D74140F0A70036E06050707727607757773767607017501&T ype=o&stype=o&link_id=4e1d468c-0315-3129-98b3ce7501d5ac66 Додипломска програма за централно Европски студии http://www.cerge-ei.cz/abroad/ (Прага) http://czs.muni.cz/en/in/students/studies/xprogram-cesp (Брно) 11

5. Престој Дозвола за долгорочен престој Можете да се пријавите за овој вид на дозвола за престој, ако престојувате на територијата на Чешка Република со виза издадена за повеќе од 90 денови и сакате да престојувате на територијата за привремен период подолг од една година без промена на целта за за вашиот престој. Апликациите можат да се поднесат во полицискиот оддел за странски државјани во местото каде што престојувате во Чешка Република. За листа на потребни документи со пријава, проверете на http://www.en.domavcr.cz/advices-for-living-in-the-czech-republic/residence-in-the-czech-republic/233 За формулар за аплицирање одете на http://www.mvcr.cz/rady/formulare/cizinci/zadost2.pdf Дозвола за долгорочен престој заради студирање Можете да се пријавите за овој вид на дозвола, ако сакате да останете привремено на територијата на Чешка Република за период подолг од 3 месеци и за цел на студирање. Студирањето вклучува пр. јазични и професионални подготвителни курсеви (кои претходат на универзитетски студии), јазичните курсеви организирани во склоп на ЕУ програма или меѓународен договор, размена на искуство или совети за учење од лица одговорни за образование и развој на човечки ресурси (само доколку овие активности се извршуваат во рамките на ЕУ програмите) итн. Исклучоци: школување во основно училиште, средно училиште или конзерваториум кое не се врши според програма за размена или професионална пракса. Апликацијата може да се поднесе во амбасадата. За листа на потребни документи со апликацијата, проверете на: http://www.mzv.cz/jnp/en/information_for_aliens/long_term_residence_permit/long_term_residence_p ermit_for_the_1.html Дозвола за постојан престој Дозвола за постојан престој е достапна за: Секој странски државјанин кои престојувал во Чешка Република во непрекинат период од 5 години со долгорочна виза може да аплицира за дозвола за постојан престој Членови на семејство на чешки државјани без обврска за 5 години престој (сопруг/а, малолетно дете, дете постаро од 18 ако не е во состојба да се грижи за себе си, самохран родител постар од 70 години, посвоено дете) Член од семејство на бегалец во Чешка Република Малолетни деца или деца постари од 18 години ако не се способни да се грижат за себе си на лица кои имаат дозвола за постојан престој Апликацијата за дозвола за постојан престој се поднесува во Чешката дипломатска мисија во странство или во канцеларијата на Чешката полиција за странски државјани. На лицето чија апликација е прифатена ќе му биде доделен сертификат за дозвола за постојан престој валидна за 10 години. За формуларот за аплицирање одете на: http://www.mvcr.cz/mvcren/article/forms-forms.aspx Дозвола за престој заради семејна реунификација Погледнете го делот 7 за реунификација на семејство. 12

ЕЦ дозвола за долгорочен престој Легален статус на лице со долгорочен престој во Европската Заедница кое престојува во Република Чешка доделува Министерството за внатрешни работи на Република Чешка на странски државјанин заедно со издавањето на дозвола за постојан престој, доколку таквиот странски државјанин ги исполнува следниве услови: 5 годишен непрекинат престој на територијата (ова се оценува исто како и за дозволата за постојан престој по петгодишен непрекинат период на престој како што е регулирано со Дел 68 од Законот за престој на странски државјани); Странскиот државјанин сериозно да не го прекршил јавниот ред и да не ја загрозил безбедноста на некој Чешки државјанин или на државјанин на друга земја членка на ЕУ; и Странскиот државјанин да докажал дека има финансиски ресурси за постојано населување на територијата (со презентирање на документ за обезбедени финансиските средства за населување на територијата, како што е регулирано во Дел 71(1) од Законот за престој на странски државјани). Доколку сте член на семејство на државјанин од друга држава членка на ЕУ, можете да се пријавите за дозвола за долгорочен престој ако ви е доделена дозвола за престој за цел на реунификација на семејство на територијата на друга држава членка на ЕУ, или ако ви е доделен легален статус на жител во друга членка држава во ЕУ. Во таков случај вие имате обврска да поднесете исти документи заедно со апликација како и жителот (видете погоре). Исто така вие ќе морате да ја докажете вашата врска (пр. венчален лист) и исто така ќе треба да ја поднесете и вашата полиса за патничко здравствено осигурување. Формуларот за апликацијата: http://www.mvcr.cz/mvcren/article/forms-forms.aspx 6. Процедура за азил Овластен орган за донесување одлуки за сите апликации за азил е Одделот за азил и имиграциона политика (ДАМП) на Министерството за внатрешни работи на Чешка Република. Луѓето кои бараат азил и кои пристигнуваат на Рузин аеродромот во Прага се сместени во приемниот центар во аеродромот и почетната одлука се донесува во рок од 5 денови, после интервју со еден од службениците од ДАМП. Ако одлуката не се донесе во рок од 5 дена, лицето кое бара азил се пренесува до еден од приемните центри за азиланти во Чешка Република. Приговор на негативна одлука мора да се поднесе во рок од 7 дена преку ДАМП, до судот. Ако судот не донесе одлука во рок од 30 дена после поднесувањето на приговорот, лицето кое аплицирало се транспортира до еден од приемните центри за азиланти во Чешката Република. Лицата кои бараат азил сместени во Рузинскиот приемен центар немаат право да го напуштаат. Ако се сместени во еден од азилантските приемни центри во Чешката Република, тие можат слободно да излегуваат. Работна дозвола може да се издаде на лицата кои бараат азил од локалното Биро за вработување за само после една година од почетокот на процедурата за азил. На признатите бегалци автоматски им се одобрува постојан престој во Чешка Република; после пет години, тие можат да се пријават за чешко државјанство. Признатите бегалци се регистрираат во Државната програма за интеграција. Целта на таа програма е да им помогне со интеграцијата во чешкото општество. Во рамките на оваа програма, им се нудат часови за чешки јазик исто како и помош при сместувањето и вработувањето. За повеќе информации за процедурите за азил во Република Чешка, посетете ја веб страницата на Чешкото министерство за внатрешни работи, на: http://www.mvcr.cz/mvcren/article/asylum-migration-integration-asylum.aspx 13

7. Соединување на семејството Дозвола за престој за цел на соединување со семејство Е достапна за членови на семејство на: o Лица кои поседуваат дозвола за постојан или долгорочен престој и кои престојувале најмалку 15 месеци во Чешката Република o Признати бегалци Како членови на семејство се дефинираат: сопружници, малолетни деца (исто така и посвоени деца), родители/старатели на малолетно лице признато како бегалец, самохрани постари родители (над 65 годишна возраст) на лица со дозвола за престој, членови на семејство со хендикеп (деца или родители). Апликацијата може да се поднесе во амбасада или во соодветниот полициски оддел во случај лицето кое аплицирало да престојува во Чешка Република врз основа на 90 дневен престој или врз основа на дозвола за долгорочен престој за други цели. Дозволата се издава во период кој кореспондира со валидното траење на картичката за дозвола за престој која се издава на лице кое има право на реунификција на семејството; ако дозволата за постојан престој била издадена на лице кое има право на реунификација на семејството, горенаведената дозвола се издава на член од семејството за 1 до 2 години. За листа на документи потребни со апликацијата, проверете на: http://www.mzv.cz/jnp/en/information_for_aliens/long_term_residence_permit/long_term_residence_p ermit_for_the.html Во случај кога е одобрена дозвола за долгорочен престој за цел на реунификација на семејството на територијата, вие сте обврзани да се појавите лично во соодветниот полициски оддел за странски државјани во рок од 3 работни дена од датумот на влез во територијата за да се подигне картичката за дозвола за престој. При подигнување на картичката, вие сте должни да го доставите вашата полиса за патничко осигурување за периодот на престој. Ако вашиот член на семејство е бегалец во Чешката Република, вие можeте да ја поднесете вашата апликација во рок од 3 месеци од датумот, кога одлуката за одобрување на азил на вашиот член од семејството стапи на сила. 8. Здравствен систем Во Чешка Република, постојат јавни и приватни здравствени институции. Скоро сите од нив имаат склучено договори со компанија за здравствено осигурување за обезбедување здравствена грижа и надомест за трошоците, и им овозможуваат здравствена грижа на осигураните пациенти без директна исплата. Во случај на болест, пациентот се обраќа прво кај медицинско лице за примарна грижа (општ лекар, стоматолог, гинеколог). Треба да проверите дали докторот, кај кој треба прво да се регистрирате, има склучено договор со осигурителната компанија каде што сте осигурани. Во Чешка Република можете да посетите специјалист без упат од доктор за општа медицина. Неопходната медицинска грижа за ненадеен случај на болест надвор од амбулантните работни часови на докторот е обезбедена, во зависност од околностите, кај дежурна медицинска служба. Медицинските служби за итни случаи, чиј телефонски број е 155, овозможуваат медицинска грижа во случај на ненадејно заболување или повреда, кога пациентот не е во можност да оди кај доктор со неговите или нејзините средства. Аптеките издаваат препишани лекарства на пациенти или без наплата, ако цената на лекот е целосно покриена од компанијата за здравствено осигурување, или со провизија, ако осигурителната компанија плаќа само дел од цената или не ја покрива цената воопшто. Медицинските рецепти се издаваат бесплатно. Здравствената грижа во Чешка Република се обезбедува, во главно, врз основа на задолжителното осигурување за јавно здравство. Приватното здравствено осигурување е дополнително. Задолжителноста на осигурување во јавното здравство потекнува од законот за 14

лица кои имаат постојан престој во Чешка Република или за вработени кај работодавец чие регистрирано седиште на фирмата се наоѓа во Чешка Република. Учеството во осигурувањето за јавно здравство е пропишано со закон и не е потребно да се склучи договор со осигурителна компанија. Сепак, вие можете да оберете здравствена осигурителна компанија кај која сакате да бидете осигурани. Лицата кои не ги исполнуваат условите за партиципација во јавното здравствено осигурување можат да склучат договор со приватно здравствено осигурување. Овој вид на здравствено осигурување може да се склучи исклучиво со Všeobecná zdravotní pojišťovna (General Health Insurance Company) (VZP ČR). 9. Систем за социјална заштита За да стекнете право на бенефиции од социјалното осигурување вие мора да имате постојан престој во Чешка Република и исто така да исполните одредени услови за конкретни бенефиции. За целите на социјални осигурителни бенефиции како постојани жители се вклучуваат: признати бегалци, лица со виза за престој повеќе од 90 дена или со дозвола за долгорочен престој после една година. Формуларите за апликација за социјални осигурителни бенефиции мора да се поднесат во Канцеларијата за Државна Социјална Поддршка во општинската канцеларија во градот во кој престојувате и поддржана со релевантни ваучери. За специфични бенефиции и овластувања проверете на :http://www.mpsv.cz/en/1603 10. Домување Сместувањето и трошоците за стан во Чешка Република можат значително да се разликуваат во зависност од локацијата и исто така од големината, категоријата и опремувањето на станот или куќата. Повисоки наемнини се наплатуваат во големите градови со низок процент на невработеност, особено во главниот град. Во Чешката Република, има општествени станови со регулирана наемнина, но нивниот број опаѓа и веројатноста за добивање на такво сместување е многу мала. Има исто така и ко-оп станови, каде станбена кооперација е сопственик на зградата и становите се издаваат на членови на кооперацијата. Преиздавањето на кооперативните станови најчесто се нуди од страна на членовите на станбената кооперација. Другите станови и куќи се со приватна сопственост и нивното издавање е во надлежност на Општински правилник. Општа пракса е склучување на договор за наем на ограничен период. Склучувањето на таквиот договор за наем е во надлежност на Општинскиот правилник и препорачливо е консултирање со адвокат пред потпишување на договор за наем. Ако купувате стан или куќа, треба да склучите писмен договор за купопродажба. Вие ќе станете сопственик на станот или куќата после официјалната регистрација на сопственоста во катастарот за недвижности, кој содржи податоци за сопственост и други имотни права за сите недвижности во Чешка Република и е администриран од канцеларијата за регистрација на имот (катастар). Во случај на продажба и купување на недвижен имот, продавачот го плаќа данокот за трансфер на имотот. Плаќањето на овој данок е гарантирано од купувачот. Исто така се препорачува да се консултирате со адвокат при купување на стан или куќа. Вообичаено е да се користат услугите на агенциите за недвижности кога се купува куќа или стан. Провизијата обично се движи помеѓу 3 и 5% од продажната цена на имотот, или е еднаква на едномесечната наемнина во случај на посредување за наем. 15

11. Признавање на дипломи Онаму каде што Чешката Република има меѓународни договори за меѓусебно признавање на дипломи, се издава сертификат за признавање на еднаквоста на акредитивите од странска држава, од страна на Одделот за образование на Општинскиот совет во Прага. Чешката Република има склучено договори со Албанија, Социјалистичка Федеративна Република Југославија, кој се смета дека е валиден за Босна и Херцеговина, поранешна Југословенска Република Македонија, Црна Гора и Србија, но не и за Хрватска. Ако не постои никаков договор, Одделот за образование на Општинскиот совет во Прага, донесува одлука за валидноста на странската диплома. Испит за потврдување на валидност може да биде понуден во случај содржината и доменот на странската диплома да се разликува значително од еквивалентната чешка програма, или пак доколку недостасува потврдната документација. Дипломите мора да бидат официјално преведени и потврдени од Чешката амбасада. Сите информации (вклучително и список на утврдените професии во Република Чешка) и документи кои му се потребни на апликантот со цел да биде успешен во процедурата на признавање, се достапни на англиски јазик и можат бесплатно да се преземат на следнава веб страница: http://uok.msmt.cz/ru_list.php?lang=en&dl=en На следниов линк можете да ја преземете новата брошура Што треба да знаете за системот за меѓусебно признавање во земјите не ЕУ со потребните детели за разбирање на процесот на признавање и прецизен опис на секој чекор од процедурата. Базата на податоци за утврдените професии на ЕУ е достапна на: http://ec.europa.eu/internal_market/qualifications/index_en.htm 12. Услуги за поддршка на мигранти Центар за интеграција за странски државјани/ Centrum pro integraci cizinců НГО нуди советнички услуги и обезбедува помош на имигранти, т.е. лица кои бараат азил и странски државјани со долгорочен или постојан престој во Чешката Република. Адреса: Kubelíkova 55, Prague 3, 130 00 Тел.: +420 222 713 332 E-mail:info@cicpraha.org http://www.cicpraha.org/ Центар за имиграциони прашања/ Centrum pro otázky migrace (COM) Правно советување поврзано со имиграцијата Адреса: Senovážná 2, Prague 1, 110 00 Тел.: +420 224 228 582 E-mail: migrace@refug.cz http://www.migrace.com/ Чешка Католичка Каритас (Здружение за доборотворни цели)/ Česká katolická charita Адреса: Vladislavova 12, Prague 1, 110 00 Тел.: +420 296 243 330 E-mail: sekretariat@charita.cz http://www.charita.cz/ Чешки Хелсинки Комитет/ Český helsinský výbor ЧХК врши мониторинг на правните активности поврзани со човековите и граѓанските права и нуди бесплатно советување на лица, чии човекови права биле загрозени. Адреса: : Ostrovského 253/3, 150 00 Prague 5 Тел.: +420 257 323 508 E-mail: sekr@helcom.cz http://www.helcom.cz/ 16

La Strada La Strada работи во доменот на превенција за трговија со жени, и нуди помош на жртвите на трговија со луѓе, а исто така и ја информира јавноста за ова појава. Адреса: : P.O.Box 305, Prague 1, 111 21 Тел.: +420 222 721 810 SOS линија: +420 222 717 171 E-mail: lastrada@strada.cz http://www.strada.cz/en/ Организација за Помош на бегалци/ Organizace pro pomoc uprchlíkům (OPU) Целта на оваа НВО е да им помогне на лицата кои бараат азил и други странски државјани во Чешката Република, исто како на оние кои се веќе признати како бегалци или имаат статус на привремена заштита во државата. Адреса: Veletržní 24, Prague 7, 170 00. Тел.: (+420) 220 397 220, (+420) 220 397 355 Факс: (+420) 233 371 258 E-mail: opu@opu.cz www.opu.cz Советнички Центар за Интеграција/ Poradna pro integraci (PPI) Адреса: Senovážná 2, Prague 1, 110 00 Тел.: +420 224 233 034, +420 224 216 758 E-mail: ppi@iol.cz http://www.p-p-i.cz Советнички Центар за Државјанство, Граѓански и Човекови Права/ Poradna pro občanství, občanská a lidská práva (PPO) Адреса: Petrská 29/ 1168 Тел.: +420 222 809 210, 222 809 214, 224 829 087, 222 809 406, 222 809 409, 222 809 364 (исто така и факс) E-mail: poradna@iol.cz, poradna@poradna-prava.cz http://www.poradna-prava.cz Советнички Центар за Бегалци/ Poradna pro uprchlíky (PPU) PPU им помага на луѓето кои заради различни причини ги напуштиле нивните родни држави и се пријавиле во Чешка Република за азил. Во исто време, центарот обезбедува советнички услуги на странски државјани кои живеат во Чешка Република и така, се обидува да им помогне во нивната интеграција. Адреса: Senovážná 2, Prague 1, 110 00 Тел.: +420 224 224 379 E-mail: poradna@refug.cz http://www.uprchlici.cz/ Здружение на граѓани за помош на имигранти/sdružení občanů zabývajících se emigranty (SOZE) SOZE им нуди помош на лица кои бараат азил, како и на други категории на странски државјани кои доаѓаат во Чешката Република. Помошта се состои од бесплатно правно, социјално и психолошко советување, како и образовни активности и сложена социјална и правна помош на странски државјани со долгорочен престој и признати бегалци. Адреса: Mostecká 16, Brno, 614 00 Тел.: +420 545 213 643 E-mail:soze@soze.cz http://www.soze.cz/ Во Базе општински центар за странски државјани Започнувајќи од Мај 2006, овој центар нуди активности за странски државјани кои дошле да живеат во Чешка Република. Тој е отворен за имигранти, бегалци и странски државјани со било каков статус на престој. Адреса: Rumunská 24, Prague 2, 120 00 Тел.: (+420) 739 578 343 17