Vysoká Srbská - Zlíčko

Transkript

1 Vysoká Srbská - Zlíčko Pstrążna - Stroužné Návraty ke kořenům Powroty do korzeni

2 Roubenka ve Vysoké Srbské / Chata zrębowa w Vysokiej Srbskiej Vážení čtenáři, dostává se vám do rukou drobná publikace, která vznikla u příležitosti oslav 745 let od založení obce Vysoká Srbská. Cílem této publikace je představit dvě partnerské obce ležící nedaleko od sebe v Kladském pomezí jejichž osudy se napříč staletími různě prolínaly. Proto je celý projekt nazván Návraty ke kořenům. Szanowni czytelnicy, bierzecie do ręki niewielką publikację, która powstała przy okazji Obchodów 745-lecia założenia wsi Vysoká Srbská. Celem tej publikacji jest przedstawienie dwóch miejscowości partnerskich położonych na Pograniczu Kłodzkim, niedaleko od siebie, których losy przeplatały się różnie w ciągu stoleci. Dlatego też cały ten projekt nazwano Powroty do korzeni. Jak je to s názvem Sudety Polská vesnice Pstrążna a české obce Vysoká Srbská a Zlíčko leží v oblasti Středních Sudet jen malý kousek od sebe. Horská pásma Sudet se rozkládají v jihovýchodním Polsku a severovýchodních Čechách. Názvu Sudety se v Polsku běžně užívá v odborné literatuře i na veřejnosti, protože tu nevyvolává negativní, historicky podmíněné asociace. Mezi Čechy však budí vzpomínku na sudetské Němce a s nimi spojené události z let Slovo Sudety má pravděpodobně keltský původ a je možné ho přeložit jako les divokých prasat ( sud divoké prase, éta les). O nazwie Sudety Vieś Pstrążna (Polska) i gmina Vysoká Srbská Zličko (Republika Czeska) położone są w Sudetach Środkowych w niedalekiej odległości od siebie. Nazwa Sudety określa pasma górskie w południowozachodniej Polsce i północno-wschodnich Czechach. W Polsce jest ona powszechna w literaturze fachowej jak i w życiu codziennym bowiem nie budzi negatywnych, historycznie uwarunkowanych skojarzeń. W Czechach stosowana jest raczej nazwa karkonoskojesionicka subprowincja chociaż funkcjonuje także określenie sudecka subprowincja. Określenie Sudety budzi wśród Czechów wspomnienie na Niemców Sudeckich i na wydarzenia z nimi związane z lat Wyraz Sudety ma prawdopodobnie celtyckie pochodzenie i tłumaczony jest jako las dzików ( sud dzik, éta las). Český koutek v Kladsku Do nástupu vnější německé kolonizace bylo Kladsko jako nedílná součást českého státu národnostně české. Od 13. století se počet českých obyvatel zmenšoval. K největší koncentraci došlo po uchvácení Kladska Pruskem (1743). Obyvatelstvo českého původu se soustředilo do úzkého pásu těsně u hranic. Tento pás můžeme na české straně vymístit zhruba mezi města Náchod a Police nad Metují. Obyvatel českého původu v tzv. Českém koutku bylo na počátku 20. století asi pět tisíc. Kladští Češi, žili v obcích Blažejov (Błaźejów), Březová (Brzozowie), Bukovina (Bukovina Kłodzka), Chudoba (Kudowa Zdrój), Jakubovice (Jakubowice), Levín (Lewin Kłodzki), Německá Čermná (Czermna), Nouzín (Ostra Góra), Slané[ý] (Słone), Stroužné (Pstrążna), Vostrá Hora (Ostra Góra), Zakš (Zakrze). Zachovali si český jazyk a vytvořili svébytnou lidovou kulturu sahající svými kořeny ke kultuře české. Patří k ní kladský lidový dům, lidové písně a popěvky, písemné památky. Uchoval se svébytný jazyk kladských Čechů kladština. Slova jako prauda, kreu, poudá, slauný, ušechno, dřiu jsou důvěrně známá. Kladští Češi žili po staletí na stejném místě, a přesto bez vlastního přičinění měnili vícekrát zemskou, státní, a i náboženskou příslušnost. Tyto proměny přinesly největší tlak v podobě jazykové. Po sjednocení Německa v roce 1871 neměli už kladští Češi ani české školy, ani české bohoslužby. České národní vědomí se postupně vytrácelo. Kladští Češi oceňovali pruský pořádek a sociální zabezpečení. Stali se česky hovořícími Prusy. Proces postupné asimilace českého etnika vrcholil, když došlo k poválečným událostem. Postupimskou dohodou bylo Kladsko přiřknuto Polsku. Kladští Češi, ač neradi, rodnou zem opustili. Menšina odešla do Čech, většina do Německa. Došlo tak k rozpadu české enklávy v Kladsku. Výtah z knihy Historie obce Malá Čermná po roce 1850 autorky Evy Pumrové Pohled na obec Zlíčko na počátku 20. století / Widok wsi Zlíčko na początku XX wieku

3 Czeski Kątek na Ziemi Kłodzkiej Do początku kolonizacji niemieckiej Ziemia Kłodzka jako nieodłączna część Królestwa Czeskiego była pod względem narodowości czeska. Od wieku XIII liczba czeskich mieszkańców zmniejszała się. Proces ten zintensyfikował się po przyłączeniu Ziemi Kłodzkiej do Prus (1743). Ludność pochodznia czeskiego skupiła się w wąskim pasie tuż przy granicy. Po czeskiej stronie pas ten ograniczyć można miastami Náchod oraz Police nad Metují. Tak zwany Czeski Kątek liczył na początku XX wieku około 5000 mieszkańców. Kłodzcy Czesi natomiast zamieszkiwali wsie Błażejów (Blažejov), Brzozowie (Březová), Bukowina Kłodzka (Bukovina), Kudowa Zdrój (Chudoba), Jakubowice (Jakubovice), Lewin Kłodzki (Levín), Czermna (Czermna), Ostra Góra (Nouzín), Słone (Slané[ý]), Pstrążna (Stroužné), Ostra Góra (Vostrá Hora), Zakrze (Zakš). Zachowali oni język czeski oraz stworzyli odrębną kulturę ludową sięgającą korzeniami do kultury czeskiej. Należy do niej ludowa architektura, ludowe pieśni i przyśpiewki, zabytki piśmiennictwa. Zachował się też odrębny język kłodzkich Czechów kłodzczyzna. Słowa jak prauda, kreu, poudá, slauný, ušechno, dřiu są tu dobrze znane. Výřez mapy Antona Elsenwangera z roku 1794 / Wycinek z mapy Antona Elsenwangera z roku 1794 Katolická škola ve Stroužném / Szkoła katolicka w Pstrążnej Kłodzcy Czesi przez wieki żyli na tym samym miejscu, a jednak, bez swego udziału wielokrotnie zmieniali przynależność administracyjną, państwową i religijną. Zmiany te odbiły się w największym stopniu na języku. Po zjednoczeniu Niemiec w roku 1871, nie mieli już kłodzcy Czesi ani czeskiej szkoły ani nabożeństw w tym języku. Czeska świadomość narodowa powoli zanikała. Kłodzcy Czesi cenili pruski porządek i bezpieczeństwo socjalne. Stali się czeskojęzycznymi Prusakami. Proces stopniowej asymilacji osiągnął szczytu w wyniku wydarzeń powojennych. Układ poczdamski przyznał Ziemię Kłodzką Polsce. Kłodzcy Czesi, choć niechętnie, opuścili swój rodzinny kraj. Mniejszość przeniosła się do Czech, większość do Niemiec. I w ten sposób doszło do zaniku czeskiej enklawy na Ziemi Kłodzkiej. Znak Hrabství kladského v 15., 16., 17. a 19. stol. / Herby Hrabstwa Kłodzkiego w XV, XVI, XVII oraz XIX w. Památník Tří kultur v Czermne (Němci, Poláci, Češi) / Pomnik Trzech kultur w Czermnej (niemieckiej, polskiej i czeskiej)

4 Obec Vysoká Srbská a Zlíčko patří k menším obcím na Náchodsku. Najdete ji v malebné kopcovité krajině Chráněné krajinné oblasti Broumovsko. V současné době zde žije zhruba 262 obyvatel a obec spravuje čtyři katastry Vysoká Srbská, Zlíčko, Sedmákovice a Závrchy. Historie obce Vysoká Srbská Název obce Vysoká Srbská se odvozuje od potoka Srbská, který je poprvé připomínán v roce 1254, kdy tvořil hranici mezi polickým panstvím a panstvím rytíře Hrona z Náchoda. Samotná ves se v pramenech objevuje v roce 1406 jako součást polického panství řádu benediktinů. V patnáctém století se pak obec stává sídlem manství. Držení tohoto manství pro Matěje Šubíře z Chobyně obnovil listinou ze dne 28. července 1494 kníže Jindřich Minstrberský. Rod Šubířů pak v Srbské hospodařil až do roku Od 16. století pak obec kompletně spadala pod Náchodské panství. Život lidí v obci neblaze ovlivnila Třicetiletá válka, která zde napáchala značné škody a zapříčinila úbytek obyvatel. Na přelomu 17. a 18. století došlo v obci k menším povstáním proti útlaku ze strany vrchnosti. V době Sedmileté války táhla obcí vojska pruského krále Fridricha II. V roce 1849 se Vysoká Srbská stává samostatnou obcí. Územně podléhala v letech okresnímu úřadu Broumov, jen v letech spadala pod smíšený okresní úřad Police nad Metují. V roce 1874 je ve Vysoké Srbské, na náklady obcí, vystavěna nová škola. O osm let později je zde založen sbor dobrovolných hasičů a v roce 1913 pak i místní odbor TJ Sokol. K minulosti obce patří neodmyslitelně i ochotnické divadlo, jehož činnost nám připomíná původní opona a také staré fotografie a plakáty. Zlíčko Zlíčko vzniklo asi v polovině 14. století jako malá osada. K r byla evidována jako poddanská ves náchodského panství, tehdy měla 22 domů a 191 obyvatel. V r se stala součástí obce Žďárky. V roce 1899 zahájil ve Zlíčku svoji činnost sbor dobrovolných hasičů. V roce 1919 se Zlíčko stává samostatnou obcí. Tak tomu bylo až do roku 1960, kdy se Zlíčko s Vysokou Srbskou spojilo v jeden celek. Současnost V současné době se obec i nadále rozvíjí a má co nabídnout. Připomínkou dávných let je např. kaplička, která byla vysvěcena už 8. září roku 1875 a do níž byl v roce 1997 zavěšen nový zvon. Dalším místem, které stojí za povšimnutí je místní hřbitov z roku 1902, kde si občané v pozdějších letech svépomocí vybudovali malou obřadní síň. K perlám vesnice pak bezpochyby patří její architektura. Na své si přijdou zejména milovníci roubených chalup, kterých je v obci zachováno hned několik. Vysoká Srbská se může pochlubit také ukázkami lidového umění, které se na vesnicích rozvíjelo. Patří k nim pískovcové křížky nebo boží muka, umně zakomponovaná do krajiny (např. skupina křížů na Farách, či socha Panny Marie, majestátně vzhlížející do kraje v lukách na rozhraní katastrů Vysoká Srbská a Machov), nebo chránící obydlí (např. kříž na návsi u pohostinství, v areálu místního hřbitova a na návsi vedle hasičské zbrojnice ve Zlíčku). Za zmínku stojí také pomníky připomínající statečnost občanů ve světových válkách (např. mohyla ze slepence u místního hřbitova a secesní pískovcový pomník na návsi ve Zlíčku). Poloha obce v nadmořské výšce 560 m přímo nabízí nádherné výhledy do okolí. Při výborném počasí tak můžete vidět nedaleký Bor, Hejšovinu, Ostaš, Orlické hory, Dobrošov, a když je opravdu krásně, tak i Sněžku. 2

5 Gmina Vysoká Srbská i Zlíčko jest jedną z mniejszych gmin w regionu nachodzkim. Znajduje się ona w malowniczym, górzystym krajobrazie w Obszarze Chronionego Krajobrazu Broumovsko. Obecnie żyje w niej około 260 mieszkańców, a gmina składa się z czterech katastrów Vysoká Srbská, Zlíčko, Sedmákovice i Závrchy. Historia wsi Vysoká Srbská Nazwa wsi Vysoká Srbská pochodzi od potoku Srbská, wspomnianego po raz pierwszy w roku 1254, gdy tworzył on granicę pomiędzy dobrami polickimi a dobrami rycerza Hrona z Náchodu. Sama wieś pojawia się w źródłach w roku 1406 jako część dóbr polickiego klasztoru benedyktynów. W XV wieku staje się wieś dobrem lennym. Książe Henryk Ziębicki aktem z dnia 28 lipca 1494 wznowił nadanie tego lenna Matějowi Šubířowi z Chobyně. Ród Šubířów gospodarzył w Srbskiej aż do roku Od XVI wieku wieś należała do dóbr nachodzkich. Fatalny wpływ na życie wsi miała wojna trzydziestoletnia, która wyrządziła wielkie szkody i spowodowała spadek liczby mieszkańców. Na przełomie XVII i XVIII wieku wybuchały we wsi niewielkie bunty przeciw uciskowi przez panów. W czasie wojny siedmioletniej przejeżdżało przez wieś wojsko pruskiego króla Fryderyka. V roku 1849 Vysoká Srbská staje się samodzielną wsią. Administracyjnie należała w latach do powiatu Broumov, a jedynie w latach była w powiecie Police nad Metují. W roku 1874 w Vysokiej Srbskiej, na koszt wsi zbudowano nową szkołę. Osiem lat później powstała we wsi ochotnicza straż pożarna, a w roku 1913 również miejscowy oddział Towarzystwa Gimnastycznego Sokół. Z historią wsi jest też nieodłącznie związany teatr amatorski o którego działalności przypomina nam oryginalna kurtyna a także stare fotografie i plakaty. Zlíčko Zlíčko powstało jako mała osada, zapewne w połowie XIV wieku. Około roku 1830 znalazło się w ewidencji dóbr nachodzkich jako wieś poddańcza; miało wówczas 22 domy i 191 mieszkańców. W roku 1849 stało się częścią miejscowości Žďárky. W roku 1899 rozpoczęła w Zlíčku działalność ochotnicza straż pożarna. W roku 1919 Zlíčko staje się samodzielną wsią. Było nią tak aż do roku 1960, gdy Zlíčko połączyło się w jedną miejscowość z Vysoką Srbską. Współczesność Obecnie miejscowość się nadal rozwija i ma wiele do zaoferowania. Przypomnieniem dawnych lat jest kapliczka, która została poświęcona już we wrześniu roku 1875, a w roku 1997 zawieszono w niej nowy dzwon. Innym godnym uwagi miejscem jest miejscowy cmentarz z roku 1902, na którym w późniejszych latach mieszkańcy wybudowali własnymi siłami mały dom przedpogrzebowy. Niewątpliwie największym skarbem wsi jest architektura ludowa. Miłośnicy zrębowych chałup, których jest we wsi kilka, na pewno znajdą coś dla siebie. Vysoká Srbská może się też pochwalić przykładami dzieł sztuki ludowej, która rozwijała się po wsiach. Należą do nich piaskowcowe krzyże, świetnie wkomponowane w krajobraz (na przykład grupa krzyży na Farach ) lub też chroniące budynki (na przykład krzyż u gospody w centrum wsi, na cmentarzu, czy też przed remizą strażacką w Zlíčku). Wśród łąk, na granicy katastrów Vysoká Srbská i Machov, majestatycznie spogląda na krajobraz figura Panny Maryi. Warto wspomnieć też o pomnikach upamiętniających odwagę mieszkańców wykazaną w czasie wojen światowych (na przykład mogiła ze zlepieńca przy miejscowym cmentarzu lub secesyjny pomnik w centrum wsi w Zlíčku). Położenie wsi na wysokości 560 m nad poziomem morza zapewnia piękne widoki na okolice. Przy dobrej pogodzie zobaczyć tak można niedaleki Skalniak, Szczeliniec, Ostaš, Góry Orlickie, Dobrošov, a przy naprawdę dobrej pogodzie także Śnieżkę. 3

6

7

8 Historia wsi Pstrążna Pstrążna dawniej wieś, obecnie jedna z ulic Kudowy- Zdroju powstała w drugiej połowie XV wieku. Została założona prawdopodobnie w 1461 roku przez husytów. Po raz pierwszy w dokumentach pojawia się w roku 1471 jako jedna z wsi feudalnego dominium Homole, które od końca XIII wieku do 1477 roku należało do Królestwa Czeskiego, a następnie weszło w skład Hrabstwa Kłodzkiego. W 1526 roku Hrabstwo Kłodzkie dzieląc losy Korony Czeskiej dostaje się we władanie austriackiej Monarchii Habsburskiej. W 1742 roku hrabstwo kłodzkie i Dolny Śląsk zostają zajęte przez wojska pruskie. Przynależność Dolnego Śląska do Prus, a następnie do Rzeszy Niemieckiej, przerywa dopiero zakończenie II wojny światowej. Najstarsza nazwa wsi Pstrzuzny, wywodzi się od czeskiego słowa pstruh /pstrąg/. Gwarowa nazwa to Stroužné. Niemiecka urzędowa nazwa stosowana od 1765 roku to Strausseney, a od 1937 roku Straussdörfel. Bezpośrednio po zakończeniu wojny wieś nosiła nazwę Strużyny, po czym zmieniona ją na Pstrążną. W trakcie wojny 30-letniej ( ) mieszkańcy Pstrążnej doświadczyli głodu i zarazy. Z pierwszych mieszkańców wsi miały przetrwać jedynie trzy rodziny: Zwikirsch, Hauschke i Kubetschek. Pierwsze dwa nazwiska występują tutaj do dzisiaj. Zakończenie wojny 30-letniej, a wraz z nim uznanie Hrabstwa Kłodzkiego jako obszaru wyłącznie katolickiego, przyniosło prześladowania tutejszych protestantów. Latem liturgię sprawowali w lasach, a zimą w piwnicach przy wystawionej straży. Protestanci nie mogli być zorganizowani w legalną gminę religijną i nie posiadali własnego cmentarza. Zostali zmuszeni do chowania swoich bliskich w przydomowych ogrodach. Wolność wyznania nastąpiła dopiero w 1743 roku wraz z przejęciem Ziemi Kłodzkiej przez protestanckie Prusy. W 1813 roku ukończono budowę drewnianego kościółka ewangelickiego, który w 1848 roku zastąpiono murowanym kościołem istniejącym do dzisiaj. W 1817 roku wybudowano ewangelicką szkołę i plebanię. Obiekty te były użytkowane dopiero od 1830 roku, bowiem dopiero wtedy status prawny gminy reformowanej w Pstrążnej został uregulowany i skierowano tu pierwszego pastora. Został nim Józef Ernest Bergmann, dzięki któremu Pstrążna stała się lokalnym ośrodkiem religijno-narodowym dla tutejszych Czechów. Został on autorem kroniki parafialnej, w której opisał historię wsi, a także założył Bractwo Trzeźwości skupiające szerokie grono chłopów czeskich po obu stronach granicy. Pastor Bergmann opisuje w swej kronice biedę w której żyła większość tutejszych gospodarzy utrzymujących się z niewielkich poletek i chałupniczego tkactwa. Protestanci w Pstrążnej mięli niewielką przewagę liczbową nad katolikami. Mieszkańcy wyznania rzymskokatolickiego należeli do parafii w Czermnej i tam też uczęszczali do kościoła. W okresie międzywojennym w jednym z budynków mieszkalnych w Pstrążnej powstała kaplica p.w. Trójcy Świętej. Użytkowana była do lat 90-tych ubiegłego wieku. W 2011 roku została wybudowana stylowa drewniana kapliczka pod wezwaniem bł. Jana Pawła II, w której odprawiane są msze święte głównie w okresie letnim. Zakończenie II wojny światowej przyniosło ucieczki, wyjazdy i wysiedlenia mieszkańców Pstrążnej. Z około 500 mieszkańców pozostało jedynie 10%. Ich miejsce zajęli Polacy przybywający tutaj z różnych stron Polski. Współczesność W dzisiejszych czasach Pstrążna tylko częściowo pełni funkcję górskiej osady wiejskiej. Za to stała się miejscem rekreacji, uprawiania turystyki rowerowej, celem wycieczek. Jest również wybierana jako miejsce sytuowania domów wypoczynkowych przez mieszkańców aglomeracji miejskich. Jej malownicze położenie oraz atrakcje turystyczne takie jak Muzeum Skansen, Łowisko Pstrąga, Kościół Ewangelicki czy pobliskie Błędne Skały przyciągają rokrocznie duże ilości turystów. Ważnym obiektem zlokalizowanym nieopodal Pstrążnej jest Szpital Rehabilitacyjno - Hematologiczny dla Dzieci Orlik o profilu onkologicznym. 6

9 Historie obce Stroužné Stroužné dříve samostatná obec, nyní součást Kudowy Zdrój vzniklo v druhé polovině 15. století. Bylo založeno pravděpodobně v roce 1461 husity. První písemná zmínka je z roku 1471, kdy je Stroužné uvedeno jako jedna ze vsí feudálního panství Homole, které od konce 13. století do roku 1477 bylo součástí Království českého (později jako součást Kladského hrabství). V roce 1526 Hrabství kladské sdílí osud Koruny české a dostává se pod vládu habsburské monarchie. V roce 1742 je Hrabství kladské a Dolní Slezsko obsazeno pruskými vojsky. Příslušnost Kladska a Dolního Slezska do Pruska a později do Německé Říše je přerušeno teprve skončením II. světové války. Nejstarší název vsi Pstrzuzny se odvozuje od českého slova pstruh. Hovorově se česky používá název Stroužné. Německý úřední název ustanovený od roku 1765 byl Strausseney (Straußeney) a od roku 1937 Straussdörfel (Straußdörfel). Bezprostředně po skončení války dostala ves polský název Strużyny, později změněný na Pstrążna. V době třicetileté války ( ) obyvatele vsi zdecimoval hlad a choroby. Z prvních obyvatel vesnice přežily pouze tři rodiny: Zwikirsch, Hauschke a Kubetschek. První dvě jména se zde vyskytují dodnes. Skončení třicetileté války a současné uznání Kladského hrabství jako oblasti výlučně katolické přineslo pronásledování místních evangelíků. Ti museli své bohoslužby vykonávat tajně, v létě v lesích, v zimě po sklepech pod dozorem stráží. Evangelíci nemohli být zorganizováni do legální náboženské obce a postrádali vlastní hřbitov. Museli pohřbívat své blízké na pozemcích u svých obydlí. Svoboda vyznání nastoupila až roku 1743 přechodem Kladska do protestantského Pruska. V roce 1813 byl ve Stroužném vybudován dřevěný evangelický kostelík, který byl v roce 1848 nahrazen kamenným kostelem existujícím dodnes. V roce 1817 byla vybudována evangelická škola a fara. Užívány byly až od roku 1830, protože teprve tehdy získala evangelická obec potřebný status a byl zde ustanoven první pastor. Stal se jím Josef Arnošt Bergmann, díky kterému se Stroužné stalo lokálním střediskem nábožensko-národnostním pro zdejší Čechy. Byl autorem farní kroniky ve které popsal historii vsi. Založil také Bratrstvo střízlivosti pro širokou škálu českých mužů po obou stranách hranice. Pastor Bergmann píše ve své kronice o bídě, se kterou se potýkala většina zdejších obyvatel žijících z malých políček a domácího tkalcování. Evangelíci ve Stroužném měli malou početní převahu nad katolíky. Obyvatelé římsko-katolického vyznání příslušeli do farnosti v Německé Čermné a tam chodili do kostela. V meziválečném období byla v jednom obydlí ve Stroužném zřízena kaplička zasvěcená Svaté Trojici. Sloužila do 90. let minulého století. V roce 2011 byla vybudována stylová dřevěná kaplička zasvěcená blahoslavenému Janu Pavlu II., ve které se v letním období konají mše svaté. Skončení II. světové války přineslo útěky, odjezdy a vysídlení strouženských obyvatel. Ze zhruba 500 obyvatel zůstala jen asi desetina. Jejich místa zaujmuli Poláci, kteří sem přibyli z různých míst Polska. Současnost V dnešní době již Stroužné není typickou horskou vesnicí. Postupně se stává místem rekreace chatařů z velkých městských aglomerací. Malebná poloha obce a turistické zajímavosti (muzeum-skanzen, loviště pstruhů, evangelický kostel nebo nedaleké skalní město Błędne Skały) lákají sem každoročně velké množství turistů a vyznavačů cykloturistiky. Důležitým objektem, který se nachází v blízkosti Stroužného je Rehabilitačně-hematologická dětská nemocnice Orlík zaměřená onkologicky. 7

10 Vysoká Srbská - dnešní život Na své si určitě přijdou i milovníci sportu. Těm v obci slouží tenisové kurty, nově opravené v roce Sál místního pohostinství pak, hlavně v zimě, láká ke stolnímu tenisu. Obcí Vysoká Srbská prochází též dvě významné cyklostezky. Je to hlavně mezinárodní trasa č Okolo Stolových hor a také okruh T. G. Masaryka č Každým rokem jsme, a to hned dvakrát, svědky zápolení cyklistů v prestižním závodě Rallye Sudety. Pozadu nezůstávají ani různé zimní sporty. Ochuzeni se nemusí cítit ani obdivovatelé přírody. Okolí obce jim nabízí dechberoucí zákoutí a mnoho míst k poklidným procházkám. Lákadlem pro všechny návštěvníky Vysoké Srbské je nově zrekonstruovaná kavárna a vinárna U Štěpánů a vyhlášená hospoda, nesoucí příznačný název, Na Kopci, která nabízí prostory k odpočinku i zábavě. Každoročně se zde koná hasičský ples, nyní i vítání občánků a další akce, které přispívají k životu obce. Pokud vás omrzí dobré jídlo, můžete nakouknout do hasičského muzea, které se nachází hned vedle a obdivovat ukázku staré techniky. Jmenujme tu nejkrásnější z nich, starou koňskou stříkačku, která je i dnes schopna boje s požárem. Za posledních deset let se život v obci výrazně změnil. Vyrostla tu řada nových rodinných domků a na vesnici se tak znovu začínají vracet lidé. V roce 2004 byla Vysoká Srbská za pomoci státní dotace plynofikována. V průběhu let došlo k výměně veřejného osvětlení. Záměrem obce je v dalších letech např. vybudování rozhledny na již vytypovaném místě. Významným krokem, na cestě vedoucí k přilákání turistů do Vysoké Srbské je odkoupení areálu původního dětského tábora a jeho pronajmutí cestovní kanceláři B & K Tour, která již nabízí ubytování a rekreace na webových stránkách obce. Spolky působící v obci Myslivecké sdružení obhospodařuje 707 hektarů honební plochy. V současné době má 12 členů, z toho 1 ženu. SDH Vysoká Srbská má celkem 53 členů, z toho je 5 členů mladších 15 let, z celkového počtu je 11 žen, nejstarším členem je Vlček Miroslav, 87 let (hasičem od roku 1955), nejmladší Térová Adéla, 12 let. SDH Zlíčko byl založen dne 24. listopadu Členská základna aktuálně čítá 32 členů, z toho 23 mužů a 9 žen. Sokol Vysoká Srbská se aktivně zapojuje do činnosti v obci. Včelaři, spolek se skládá z 8 včelařů, kteří obhospodařují celkem 54 včelstev. Roční produkce medu dosahuje přibližně 1450 kg. Vysoká Srbská - dzisiejsze życie Na pewno znajdą tu coś dla siebie miłośnicy sportu. We wsi służą im korty tenisowe, odremontowane w roku Natomiast sala miejscowej gospody, głównie w zimie, kusi tenisem stołowym. Przez wieś Vysoká Srbská prowadzą dwie ważne ścieżki rowerowe. Jest to przede wszystkim międzynarodowa trasa nr 4020 wokół Gór Stołowych, a także pętla T. G. Masaryka trasa nr Każdego roku i to dwukrotnie, jesteśmy świadkami rywalizacji kolarzy w prestiżowych zawodach Rallye Sudety. Ani różne sporty zimowe nie pozostają w tyle. Nie mogą także narzekać miłośnicy przyrody. Okolice wsi dostarczają im zarówno zapierające dech w piersiach widoki jak również możliwość spokojnych przechadzek. Magnesami dla wszystkich gości Vysokiej Srbskiej są: świeżo wyremontowana kawiarnia i winiarnia U Štěpánów oraz znana gospoda, o znamiennej nazwie Na Kopci (Na Górce), oferująca pomieszczenia dla odpoczynku i zabawy. Odbywa się w niej doroczna zabawa strażacka, a teraz także witanie maluchów i inne imprezy ubarwiające żywot wsi. Jeśli już spróbujecie dobrego jadła, możecie zajrzeć do znajdującego się obok muzeum strażackiego i podziwiać przykłady dawnej techniki. Możemy tu wymienić najpiękniejszy z nich konną sikawkę, która i dziś jest w stanie walczyćz pożarem. W ciągu ostatnich dziesięciu lat życie we wsi wyraźnie się zmieniło. Wyrósł tu szereg nowych domków jednorodzinnych i do wsi zaczynają powracać ludzie. W roku 2004 Vysoká Srbská, z pomocą państwowej dotacji, została zgazyfikowana. W ciągu lat nastąpiła też wymiana ulicznego oświetlenia. Wieś zamierza też w kolejnych latach wybudować na wybranym miejscu wieżę widokową. Istotnim krokiem dla przyciągnięcia do Vysokiej Srbskiej turystów jest odkupienie terenu dawnego obozu dziecięcego i wynajęcie go biuru turystycznemu B & K Tour, które już na stronach internetowych wsi oferuje zakwaterowanie i odpoczynek. Działające we wsi stowarzyszenia Związek łowiecki gospodarzy na 707 hektarach terenów myśliwskich. Obecnie ma on 12 członków, w tym 1 kobietę. OSP Vysoká Srbská ma ogółem 53 członków, w tym 5 członków poniżej 15 lat, z ogólnej liczby 11 to kobiet. Najstarszym członkiem jest Miroslav Vlček, lat 87 (strażakiem od roku 1955), najmłodsza Adéla Térová, 12 lat. OSP Zlíčko założona została 24. listopada 1899 roku. Baza członkowska liczy obecnie 32 osób, z tego 23 mężczyzn oraz 9 kobiet. TG Sokół Vysoká Srbská aktywnie włącza się w działalność wsi. Pszczelarze, stowarzyszenie liczy 8 pszczelarzy, którzy posiadają ogółem 54 roje. Roczna produkcja miodu osiąga około 1450 kg. 8

11 Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego Jest położone na malowniczym zboczu w wiejskiej dzielnicy Kudowy Zdroju Pstrążnej. Muzeum Skansen powstało w 1984 r. jako oddział Muzeum Okręgowego w Wałbrzychu. Od r. jest samodzielną instytucją kultury, której organizatorem jest samorząd Kudowy Zdroju. Wystawę stałą stanowią zabytkowe obiekty drewnianej architektury ludowej Pogórza Sudeckiego. Domy cieszą oczy nie tylko kunsztowną konstrukcją dowodem mistrzostwa dawnych cieśli, ale i zachowanymi starymi meblami i sprzętami gospodarskimi z XVIII, XIX i początków XX wieku. Skansen położony jest na rozległym stoku (od 515 do 590 m n.p.m). Na najwyższym miejscu zbocza stoi zrekonstruowany wiatrak. Stąd roztaczają się piękne widoki na Śnieżkę i Karkonosze. Piękny, naturalny amfiteatr może pomieścić do widzów. Od Skansenu do przejścia granicznego z Czechami jest ok. 10 min. drogi pieszej. Można stad przejść do wsi Žďárky. Skansen ukazuje życie na pograniczu, a jego misja głosi: Życie ponad pogranicznością. Misja ta nawiązuje do tradycji pokoju etnicznego ziemi kłodzkiej, współżycia pokojowego ludzi różnych narodowości. Okoliczne atrakcje Błędne Skały Niepowtarzalny labirynt skalny obejmujący grzbiet Skalniaka (915 m n.p.m.) wyrzeźbiony w górnokredowych piaskowcach ciosowych przez wodę i wiatry. Powstałe bloki skalne na powierzchni 21,14 ha tworzą kilkusetmetrową trasę turystyczną o niepowtarzalnym uroku, którą zwiedzając często dosłownie przeciskamy się pomiędzy skałami wąskimi szczelinami. Gospodarstwo Rybne Maciejewscy Pstrążna 9 Gospodarstwo rybne E. i M. Maciejewski Pstrążna 9. Znajduje się w nim smażalnia ryb. Pstrągi i karpie pochodzą z pobliskich stawów hodowlanych. W domu, który jest częścią gospodarstwa urodziła się pani Maria Hauschke, znana jako ostatnia kłodzka Czeszka. Sama określa się następująco: Serce mam czeskie, głowę niemiecką a papiery polskie. (Pani Maria Hauschke jest na środkowym zdjęciu po lewej) Muzeum lidové kultury sudetského pohoří Muzeum lidové kultury Sudetského pohoří leží na malebném úbočí venkovské části Kudowy-Zdrój - Pstrążnej (čes. Stroužné). Muzeum v přírodě vzniklo v roce 1984 jako součást Regionálního muzea ve Walbrzychu. Od r. je samostatnou kulturní institucí, kterou zřizuje samospráva města Kudowa-Zdrój. Stálou expozici tvoří památkové objekty dřevěné lidové architektury oblasti Sudet. Domy mají nejen mistrně provedenou konstrukci, která dokazuje znamenitou práci tehdejších tesařů, ale nachází se v nich i dochovaný nábytek a hospodářské nářadí z 18., 19. a z počátku 20. století. Skanzen leží na rozlehlém svahu ( m n. m.). Na nejvyšším místě svahu, z něhož se naskýtá nádherný výhled na Sněžku a Krkonoše, stojí zrekonstruovaný větrný mlýn. Krásný přírodní amfiteátr pojme až diváků. Hraniční přechod do Česka je od skanzenu vzdálený asi 10 min. pěší chůze. Odtud můžeme jít dále do vesnice Žďárky. Skanzen ukazuje život v pohraničí, jeho posláním však je Život nad hranicí. Toto poslání navazuje na tradiční etnické soužití v Kladsku, v němž společně žili lidé různých národností. Zajímavosti v okolí Błędne Skały Jedinečný skalní labyrint u vrcholu Boru (915 m n. m.) vytvořený vodou a větry v pozdně křídových pískovcích. Mezi takto vzniklými skalními bloky na rozloze 21,14 ha vede několikasetmetrová turistická cesta, během jejíž prohlídky se návštěvníci musí doslova protlačovat úzkými prasklinami ve skalách. Gospodarstwo Rybne Maciejewscy Pstrążna 9 Chov ryb E. a M. Maciejewski - Stroužné 9. Nachází se zde smažírna ryb. Pstruzi a kapři pocházejí z nedalekých chovných rybníků. V domě, jež je součástí hospodářství, se narodila paní Maria Hauschke označovaná jako poslední kladská Češka. Sama se charakterizuje takto: Srdce mám český, hlavu německou a papíry polský. (Paní Maria Hauschke je na prostředním snímku vlevo) 9

12 Vydala Obec Vysoká Srbská u příležitosti oslav 745 let od založení obce. Texty Obec Vysoká Srbská, Skanzen Stroužné, Jacek Kowalczyk. Překlad PJ. Tadeusz Kowalski. Foto Obec Vysoká Srbská, Milan Váchal (letecký), Miloš Kaválek (6), Lubomír Imlauf (2). Historické fotografie Stroužného jsou poskytnuty ze sbírky vlastivědného sdružení Pumpa Malá Čermná. Grafický design Miloš Kaválek. Tisk GZH, s.r.o. Projekt NÁVRATY KE KOŘENŮM CZ.3.22/3.3.02/ je spolufinancován z prostředků ERDF prostřednictvím Euroregionu Glacensis. Projekt POWROTY DO KORZENI CZ.3.22/3.3.02/ jest współfinansowany ze środków EFRR za pośrednictwem Euroregionu Glacensis.