Vývoj zvukové aparatury v divadelním prostředí

Transkript

1 JANÁČKOVA AKADEMIE MÚZICKÝCH UMĚNÍ V BRNĚ Divadelní fakulta Ateliér divadelního manažerství a jevištní technologie Jevištní technologie Vývoj zvukové aparatury v divadelním prostředí Bakalářská práce Autor práce: Tomáš Ožana Vedoucí práce: BcA. Jan Škubal Oponent práce: Mgr. Radomír Kos Brno 2012

2 Bibliografický záznam O Ž A N A, To m á š. V ý v o j z v u k o v é a p a r a t u r y v d i v a d e l n í m p r o s t ř e d í [ T h e d e v e l o p m e n t o f a u d i o e q u i p m e n t i n a t h e a t e r e n v i r o n m e n t ]. B r n o : J a n á č k o v a a k a d e m i e m ú z i c k ý c h u m ě n í v B r n ě, D i v a d e l n í f a k u l t a, A t e l i é r d i v a d e l n í h o m a n a ž e r s t v í a j e v i š t n í t e c h n o l o g i e, s., 2 p ř í l o h y. Ve d o u c í d i p l o m o v é p r á c e B c A. J a n Š k u b a l.

3 Anotace B a k a l á ř s k á p r á c e V ý v o j z v u k o v é a p a r a t u r y v d i v a d e l n í m p r o s t ř e d í p o d á v á o b e c n ý p ř e h l e d o v yu ž í v á n í z v u k u v p r ů b ě h u h i s t o r i e. Z a b ý v á s e a k u s t i k o u d i v a d e l n í c h p r o s t o r v d o b ě a n t i k y, p o p i s u j e t v o r b u z v u k o v ý c h e f e k t ů v p r ů b ě h u r e n e s a n c e a v p o z d ě j š í c h o b d o b í c h m a p u j e v z n i k n e j r ů z n ě j š í c h v yn á l e z ů a j e j i c h v l i v n a r o z v o j d i v a d e l n í a u d i o t e c h n i k y. Annotation T h e d e v e l o p m e n t o f a u d i o e q u i p m e n t i n a t h e a t r e e n v i r o n m e n t d e a l s w i t h a g e n e r a l o v e r v i e w o f t h e u s e o f s o u n d i n t h e c o u r s e o f h i s t o r y. I t d e a l s w i t h t h e a c o u s t i c s o f t h e t h e a t r e s p a c e s i n a n c i e n t t i m e s, d e s c r i b e s t h e c r e a t i o n o f s o u n d e ff e c t s d u r i n g t h e R e n a i s s a n c e, i n l a t e r p e r i o d s i t m a p s o u t t h e c r e a t i o n o f v a r i o u s i n v e n t i o n s a n d t h e i r i n f l u e n c e o n t h e d e v e l o p m e n t o f t h e t h e a t r e a u d i o e q u i p m e n t. Klíčová slova z v u k, d i v a d l o, z v u k o v á a p a r a t u r a, z v u k a ř, m i k r o f o n, r e p r o d u k t o r, m i x á ž n í p u l t Keyw ords s o u n d, t h e a t e r, s o u n d s ys t e m, s o u n d d e s i g n e r, m i c r o p h o n e, l o u d s p e a k e r, m i x i n g c o n s o l e

4 Prohlášení P r o h l a š u j i, ž e j s e m p ř e d k l á d a n o u p r á c i z p r a c o v a l s a m o s t a t n ě a p o u ž i l j s e m u v e d e n é i n f o r m a č n í z d r o j e. B r n ě, d n e 1 8. p r o s i n c e To m á š O ž a n a

5 Poděkování N a t o m t o m í s t ě b yc h r á d p o d ě k o v a l v š e m, k t e ř í m i p o m á h a l i s p ř í p r a v o u p r á c e n e b o m ě j a k k o l i p o d p o r o v a l i b ě h e m j e j í h o v yt v á ř e n í. Z e j m é n a p a k c h c i p o d ě k o v a t v e d o u c í m u m é b a k a l á ř s k é p r á c e B c A. J a n u Š k u b a l o v i z a p o d n ě t n é r a d y, č a s s t r á v e n ý k o n z u l t a c e m i a j e h o t r p ě l i v o s t. V l a d i m í r u R yb á ř o v i d ě k u j i z a i n s p i r a c i, c e n n é r a d y a č a s, k t e r ý m i v ě n o v a l. V n e p o s l e d n í ř a d ě b yc h r á d p o d ě k o v a l D a n i e l e P o d s t a w k o v é, c e l é s v é r o d i n ě, p ř á t e l ů m a k a m a r á d ů m z a j e j i c h p ř i p o m í n k y, p e v n é n e r v y a n e s k u t e č n o u p o d p o r u, k t e r o u m i p r o j e v o v a l i p o c e l o u d o b u s t u d i a.

6 Obsah Ú v o d Z v u k d e f i n i c e a t e r m i n o l o g i e D e f i n i c e z v u k u Te r m i n o l o g i e H i s t o r i e z v u k u v d i v a d l e A n t i c k é d i v a d l o D i v a d l o v e s t ř e d o v ě k u O d r e n e s a n c e k m o d e r n í m u d i v a d l u N e j č a s t ě j i p o u ž í v a n é z v u k o v é e f e k t y S t r o j e k t v o r b ě z v u k o v ý c h e f e k t ů B u r á c e n í h r o m ů V í t r D é š ť R a c h o s t r o j e a p yr o t e c h n i c k é e f e k t y Z v o n y Z v í ř a t a Z v u k o d d o b y e l e k t r i f i k a c e O b e c n ý h i s t o r i c k ý v ý v o j V ý v o j v č e s k ý c h d i v a d l e c h E l e k t r o a k u s t i c k ý ř e t ě z e c M i k r o f o n H i s t o r i e S t a v b a R o z d ě l e n í m i k r o f o n ů p o d l e z p ů s o b u p ř e m ě n y a k u s t i c k é h o s i g n á l u n a e l e k t r i c k ý U h l í k o v ý m i k r o f o n E l e k t r o d yn a m i c k ý ( d yn a m i c k ý ) m i k r o f o n P i e z o e l e k t r i c k ý ( k r ys t a l o v ý ) m i k r o f o n E l e k t r o s t a t i c k ý ( k a p a c i t n í ) m i k r o f o n E l e k t r e t o v ý m i k r o f o n B e z d r á t o v é m i k r o f o n y M i x á ž n í p u l t y H i s t o r i e Z e s i l o v a č e...4 2

7 H i s t o r i e R e p r o d u k t o r y a r e p r o d u k t o r o v é s o u s t a v y H i s t o r i e K o n e k t o r y a k a b e l á ž J A C K C i n c h D I N X L R 3 p i n o v ý ( C A N N O N ) S P E A K O N P r o p o j e n í e l e k t r o a k u s t i c k é h o ř e t ě z c e M e c h a n i c k é a u d i o z a ř í z e n í a n o s i č e z v u k o v ý c h z á z n a m ů F o n o a u t o g r a f F o n o g r a f G r a f o f o n G r a m o f o n Te l e g r a f o n M a g n e t i c k é a u d i o z a ř í z e n í a n o s i č e z v u k o v ý c h z á z n a m ů P r v n í k a z e t o v ý p ř e h r á v a č M i n i D i s c ( M D ) O p t i c k ý z á z n a m z v u k u D i g i t á l n í z á z n a m z v u k u C D ( k o m p a k t n í d i s k ) Z á v ě r...5 7

8 Úvod S t a č í s a m o t n ý z v u k, a b y n a š e p ř e d s t a v i v o s t d o k r e s l i l a v h o d n ý ( n e b o n e v h o d n ý ) o b r a z. Č l o v ě k j i ž p ř e d s v ý m n a r o z e n í m d o k á ž e v n í m a t, r o z l i š o v a t a p a m a t o v a t s i n e j r ů z n ě j š í z v u k y o k o l n í h o p r o s t ř e d í, k t e r é m u p o m á h a j í v j e h o o r i e n t a c i. A č k o l i j e p ř i j í m á n a c e l á š k á l a t ó n ů o n e j r ů z n ě j š í f r e k v e n c i, v l a s t n í m s l u c h o v ý m o r g á n e m d o k á ž e m e v n í m a t p o u z e o m e z e n o u č á s t. D l e a m p l i t u d y m e c h a n i c k é h o v l n ě n í t a k r o z l i š u j e m e t ó n y l i d s k é m u u c h u v í c e č i m é n ě p ř í j e m n é. Z v u k p ř e d s t a v u j e p r o v ě t š i n u l i d í n a p r o s t o u s a m o z ř e j m o s t, j a k o ž t o s o u č á s t l i d s k é h o s m ys l o v é h o v n í m á n í o k o l n í h o s v ě t a. K l a s i c k é p o j e t í j e d n o t l i v ý c h z v u k o v ý c h u d á l o s t í j e z a l o ž e n o v e s p o j e n í p ř e d s t a v y p r o s t ř e d í, v e k t e r é m ž i j e m e, s v i z u á l n í m i p o d n ě t y. V n í m á n í o b j e k t u j e n e j č a s t ě j i c h á p á n o j a k o v i d i t e l n ý o b j e k t. N a r o z d í l o d t o h o, s k u t e č n o s t i, k t e r é z a c h yc u j e m e j i n ý m z p ů s o b e m n e ž p o u h ý m z r a k e m, j s o u s p í š e v n í m á n y j a k o v l a s t n o s t i, u d á l o s t i č i j e v y d o p r o v á z e j í c í v i d i t e l n é p ř e d m ě t y. ( M A C U L EW I C Z, , S. 1 ) M e c h a n i c k é v l n ě n í, n a z á k l a d ě k t e r é h o v l a s t n ě z v u k v z n i k á, j e j e d n í m z e z á k l a d n í c h f yz i k á l n í c h j e v ů u m o ž ň u j í c í c h p ř e ž i t í v p ř í r o d ě. Ve s p o j e n í s o s t a t n í m i s m ys l o v ý m i o r g á n y, k t e r é s e v z á j e m n ě p o s i l u j í a d o p l ň u j í, m á v ý z n a m i n f o r m a č n í, k o m u n i k a č n í, v ý s t r a ž n ý a m n o h o d a l š í c h. Z v u k n a b ý v á j e š t ě d a l š í v ý z n a m k u l t u r n í. L z e s i d n e s j e n t ě ž k o p ř e d s t a v i t ž i v o t b e z r o z h l a s u, b a l e t b e z h u d b y č i d i v a d l o b e z z v u k o v ý c h p o d k l a d ů a h u d e b n í c h - 1 -

9 d o p r o v o d ů. P r á v ě d i v a d l o j e m í s t e m, k d e s e u m ě l e v yt v á ř í s i t u a c e r e á l n é h o ž i v o t a a z v u k z d e h r a j e r o l i č i n i t e l e z v ý r a z ň u j í c í h o k o n k r é t n í s t a v s c í l e m p r o b u d i t v d i v á k o v i k l a d n é č i z á p o r n é e m o c e. K o m p l e x n í m v ý v o j e m z v u k o v é a p a r a t u r y v d i v a d e l n í m p r o s t ř e d í s e u n á s d o p o s u d n i k d o n e z a b ý v a l. N e e x i s t u j e m n o h o r e š e r š í p o p i s u j í c í c h p r o b l e m a t i k u v z n i k u a p o u ž í v á n í z v u k o v ý c h t e c h n o l o g i i v j e d n o t l i v ý c h h i s t o r i c k ý c h o b d o b í c h, c o ž m ů ž e b ý t z p ů s o b e n o n e d o s t a t e č n ý m i v ě d o m o s t m i o h l e d n ě d i v a d e l n í t e c h n i k y v p r ů b ě h u 2 0. s t o l e t í. P o d o b n é s t u d i i s e v ě n u j e k n i h a a n g l i c k é h o s o u n d d e s i g n e r a D a v i d a C o l l i n s o n a T h e s o u n d o f t h e a t r e. Č á s t e č n ě s e t é t o p r o b l e m a t i c e v ě n o v a l t a k é F r a n k N a p i e r v k n i z e N o i s e s O f f a P e t e r B a x v d í l e S t a g e M a n a g e m e n t

10 1 Zvuk definice a terminologie 1.1 Definice zvuku O b e c n ě m ů ž e m e z v u k d e f i n o v a t j a k o m e c h a n i c k é k m i t á n í, k t e r é j e c h a r a k t e r i z o v á n o p a r a m e t r y p o h yb u č á s t i c p r u ž n é h o p r o s t ř e d í n e b o u v l n o v é h o p o h yb u p a r a m e t r y z v u k o v é h o p o l e. ( A k u s t i k a, v z n i k a š í ř e n í z v u k u, f r e k v e n č n í a n a l ý z a a s yn t é z a, s l u c h o v ý v j e m z v u k o v é h o s i g n á l u, , 2 ) B ě h e m m e c h a n i c k é h o v l n ě n í d o c h á z í k š í ř e n í k m i t á n í v l á t k o v é m p r o s t ř e d í. N e d o c h á z í z d e k p ř e n o s u l á t k y, a l e n a o p a k k p ř e n o s u e n e r g i e. V l i v e m p ů s o b e n í v a z e b n ý c h s i l m e z i a t o m y a m o l e k u l a m i d o c h á z í k e v z n i k u v l n ě n í v e v š e c h s k u p e n s t v í c h, k d y v z á j e m n á v a z b a u m o ž ň u j e p ř e n o s e n e r g i e k m i t a v é h o p o h yb u. P r o s t ř e d í j e u v á d ě n o j a k o p r u ž n é. K m i t á n í m v p r u ž n é m p r o s t ř e d í v z n i k á v l n a. ( Š K E R E Ň, U R B Á N E K, T I C H Ý, , S. 1 ) R yc h l o s t, k t e r o u s e v l n ě n í v z d u c h u š í ř í, s e n a z ý v á r yc h l o s t z v u k u a z á v i s í n a h u s t o t ě p r o s t ř e d í, a t m o s f é r i c k é m t l a k u a t e p l o t ě. P r o k l a s i c k é p r o s t ř e d í s e u v á d í h o d n o t a p ř i b l i ž n ě m / s. A k u s t i c k é v l n ě n í s e v p r o s t ř e d í š í ř í o d z d r o j e v e v š e c h s m ě r e c h ( k u l o v ě ) a s r o s t o u c í v z d á l e n o s t í d o c h á z í k e s l á b n u t í s í l y z v u k u. V p ř í p a d ě, ž e s e v l n ě n í s e t k á s p ř e k á ž k o u, d o j d e k j e h o o d r a z u, a l e t a k é k j e h o č á s t e č n é m u p o h l c e n í a p ř e m ě n ě n a e n e r g i i t e p e l n o u. V b ě ž n é m p r o s t ř e d í j e v l n ě n í m n o h o k r á t o d r a ž e n o, t a k ž e m o h o u b ý t z v u k y v n í m á n y s u r č i t ý m z p o ž d ě n í m. L i d s k ý s l u c h o v ý o r g á n j e s c h o p e n r o z e z n á v a t z v u k s f r e k v e n c í 2 0 H z a ž 2 0 k H z. C i t l i v o s t u c h a n a j e d n o t l i v é f r e k v e n c e z v u k o v é h o s p e k t r a j e r ů z n á, - 3 -

11 d o k á ž e p r a c o v a t v r o z s a h u a ž d B. ( V L A C H Ý, , s ) Z á k l a d n í m i s k u p i n a m i z v u k ů j s o u t ó n y a h l u k y. Z á k l a d n í m s t a v e b n í m p r v k e m j a k é h o k o l i z v u k u j e p r á v ě t ó n, p ř i č e m ž v š e c h n y z v u k y j s o u s l o ž e n y z r ů z n ý c h s i n u s o v ý c h t ó n ů v n e j r ů z n ě j š í m u s p o ř á d á n í. F a k t o r e m o v l i v ň u j í c í m k a ž d ý z v u k j e p r o m ě n l i v ý a s t ř í d a v ý a k u s t i c k ý t l a k. ( K U B Á T, , s. 1 4 ) R o z d í l y m e z i j e d n o t l i v ý m i t ó n y j s o u d á n y a m p l i t u d o u a m n o ž s t v í m k m i t ů z a v t e ř i n u ( H z ), p o d l e č e h o ž j s o u t ó n y s e ř a z e n y v h u d e b n í s o u s t a v ě. V p ř í p a d ě m a l é h o m n o ž s t v í k m i t ů z n í t ó n y h l u b o c e a b r u č i v ě, v ys o k ý p o č e t k m i t ů u d á v á p i s k l a v ý a v ys o k ý z v u k. P o d l e m n o ž s t v í k m i t ů z a v t e ř i n u d á l e r o z l i š u j e m e : i n f r a z v u k d o 1 6 H z a k u s t i c k é p á s m o 1 6 a ž H z u l t r a z v u k n a d H z H u d b a j e t v o ř e n a z á k l a d n í m i t ó n y a j e j i c h h a r m o n i c k ý m i s l o ž k a m i, u r č u j í c í m i j e j i c h z a b a r v e n í. ( S V O B O D A, B R D A, , s ) H l u k y b ý v a j í o z n a č o v á n y j a k o z v u k y n e h u d e b n í. J a k o h l u k y o z n a č u j e m e n e p r a v i d e l n é v l n ě n í v z n i k a j í c í j a k o s l o ž i t é n e p r a v i d e l n é k m i t á n í t ě l e s n e b o k r á t k é n e p r a v i d e l n é r o z r u c h y ( s r á ž k a d v o u t ě l e s, v ý s t ř e l, p ř e s k o č e n í e l e k t r i c k é j i s k r y a p o d. ) ( T ó n a h l u k, , 1 ) - 4 -

12 1.2 Terminologie V b a k a l á ř s k é p r á c i s e v ys k yt u j e m n o ž s t v í o d b o r n ý c h, t e c h n i c k ý c h a f yz i k á l n í c h t e r m í n ů. P r o l e p š í o r i e n t a c i a p o c h o p e n í j e d ů l e ž i t é v ys v ě t l i t a l e s p o ň t y n e j z á k l a d n ě j š í a t e o r e t i c k y p o p s a t j e j i c h f u n k c i. Ak u s t i k a r o z s á h l ý v ě d n í o b o r, z a b ý v a j í c í s e k o m p l e x n ě z v u k e m o d j e h o v z n i k u, p ř e n o s u p r o s t o r e m a ž p o v n í m á n í l i d s k ý m i s m ys l y. A k u s t i k a s e d á l e d ě l í p o d l e o b l a s t i z á j m u : h u d e b n í a k u s t i k a z k o u m á f yz i k á l n í z á k l a d y h u d b y, h u d e b n í c h n á s t r o j ů a p r o s t o r ů, s t a v e b n í a k u s t i k a z k o u m á z v u k o v é j e v y a s o u v i s l o s t i v u z a v ř e n é m p r o s t o r u, b u d o v á c h a s t a v b á c h, p r o s t o r o vá a k u s t i k a z k o u m á š í ř e n í z v u k u v o b e c n é m p r o s t o r u, f y z i o l o g i c k á a k u s t i k a z a b ý v á s e v z n i k e m z v u k u v h l a s o v é m o r g á n u č l o v ě k a a j e h o v n í m á n í m s l u c h o v ý m i o r g á n y, p s y c h o a k u s t i k a z k o u m á v n í m á n í z v u k u v m o z k u. ( A k u s t i k a, v z n i k a š í ř e n í z v u k u, f r e k v e n č n í a n a l ý z a a s yn t é z a, s l u c h o v ý v j e m z v u k o v é h o s i g n á l u, , 1 ) e l e k t r o a k u s t i k a z k o u m á o b o u s t r a n n o u p ř e m ě n u z v u k o v ý c h s i g n á l ů n a s i g n á l y e l e k t r i c k é, j e j í m c í l e m j e c o n e j p ř i r o z e n ě j i r e p r o d u k o v a t p ů v o d n í z v u k p o m o c í z e s i l o v a c í a p a r a t u r y a t a k é h o z a z n a m e n á v a t. ( P E J C H A, Š K U B A L, , s. 11 ) - 5 -

13 Z d r o j z v u k u c h v ě n í p r u ž n ý c h t ě l e s, k t e r é s e p ř e n á š í d o o k o l n í h o p r o s t ř e d í a v z b u z u j e v n ě m z v u k o v é v l n ě n í. ( A k u s t i k a, v z n i k a š í ř e n í z v u k u, f r e k v e n č n í a n a l ý z a a s yn t é z a, s l u c h o v ý v j e m z v u k o v é h o s i g n á l u, , 8 ) E l e k t r o a k u s t i c k ý ř e t ě z e c z á k l a d n í s c h é m a t i c k é v yj á d ř e n í c e s t y e l e k t r o a k u s t i c k é h o s i g n á l u. N á v a z n o s t j e d n o t l i v ý c h č l á n k ů e l e k t r o a k u s t i c k é h o ř e t ě z c e j e z a v a z u j í c í j a k p r o j e d n o d u c h á z a ř í z e n í d o m á c í c h h i - f i s p o t ř e b i č ů, t a k p r o s l o ž i t á z a p o j e n í n a h r á v a c í c h s t u d i í n e b o v e l k ý c h k o n c e r t ů. ( P E J C H A, Š K U B A L, , S. 11 ) Z v u k o vý v o d i č p r o s t ř e d í, k t e r é z p r o s t ř e d k o v á v á s p o j e n í m e z i z d r o j e m z v u k u a j e h o p ř i j í m a č e m, k t e r ý m b ý v á u c h o n e b o m i k r o f o n. ( Š K E R E Ň, U R B Á N E K, T I C H Ý, , S. 2 ) H l a s i t o s t z v u k u - s e o d v o z u j e o d i n t e n z i t y d a n ý m v z o r c e m h=log i i 0. K d e i j e i n t e n z i t a t ó n u a i 0 j e p r a h o v á i n t e n z i t a r e f e r e n č n í h o t ó n u H z. J e d n o t k a [ B ] s e n a z ý v á b e l p o d l e z n á m é h o f yz i k a A. G. B e l l a. ( Š K E R E Ň, U R B Á N E K, T I C H Ý, , S. 2 ) H l a d i n a h l a s i t o s t i ( f ó n ) o d p o v í d á h l a d i n ě a k u s t i c k é h o t l a k u v yj á d ř e n é v d B p o u z e n a r e f e r e n č n í m k m i t o č t u 1 k H z, b e r e v ú v a h u r ů z n o u c i t l i v o s t s l u c h u v c e l é m a k u s t i c k é m p á s m u. ( V L A C H Ý, , s. 2 1 ) H l a s i t o s t ( s o n ) u m o ž ň u j e n a r o z d í l o d j e d n o t e k p r o h l a d i n u h l a s i t o s t i j e d n o d u š e u r č i t h l a s i t o s t n ě k o l i k a z v u k ů n a j e d n o u ( 4 0 P h = 1 s o n ). ( V L A C H Ý, , s. 2 1 ) I n t e n z i t a z v u k u ( B ) v ý k o n n a p l o š n o u j e d n o t k u. L i d s k ý s l u c h v n í m á i n t e n z i t u o d d o 1 0 w a t t / m

14 I n t e n z i t a j e p r o r ů z n é f r e k v e n c e j i n á a s u b j e k t i v n í. ( Š K E R E Ň, U R B Á N E K, T I C H Ý, , S. 2 ) I n t e n z i t a z v u k u j e p ř í m o ú m ě r n á e n e r g i i k m i t á n í, k t e r é z v u k o v é v l n ě n í v d a n é m b o d ě v z b u z u j e. Ta t o e n e r g i e p a k z á v i s í n a d r u h é m o c n i n ě a m p l i t u d y v ý c h yl k y a n a d r u h é m o c n i n ě f r e k v e n c e. I n t e n z i t u z v u k u t e d y u r č u j í n e j e n z m ě n y t l a k u v z d u c h u v d a n é m m í s t ě, a l e t a k é v ý š k a t ó n u. C i t l i v o s t l i d s k é h o u c h a j e n e j v ě t š í p ř i f r e k v e n c í c h z v u k u ( H z ; H z ). 1. p r á h s l yš e n í n e j m e n š í i n t e n z i t a, o d n í ž z v u k v n í m á m e 2. p r á h b o l e s t i z v u k y v ě t š í c h i n t e n z i t n e ž j e p r á h b o l e s t i m o h o u v u c h u v y v o l a t b o l e s t i v ý p o c i t. ( Z v u k o v é v l n ě n í, , 1-3 ) B a r va z v u k u o b s a h v yš š í c h h a r m o n i c k ý c h t ó n ů a j e j i c h a m p l i t u d v e s l o ž e n é m t ó n u v n í m a n ý c h l i d s k ý m u c h e m j a k o u r č i t ý t yp i c k ý z v u k. N a z á k l a d ě b a r v y t ó n u j e l i d s k é u c h o s c h o p n o r o z l i š i t d v a t ó n y s l o ž e n é, k t e r é j s o u v yd á v á n y o d l i š n ý m i z v u k o v ý m i z d r o j i. ( B a r v a t ó n u, , 1 ) R e z o n a n c e f r e k v e n c e, v e k t e r é z a č n e o b j e k t p ř i r o z e n ě n e j s n á z e v i b r o v a t. J e d e n o b j e k t r o z v i b r u j e d r u h ý, p o k u d s d í l e j í s t e j n o u r e z o n a n č n í f r e k v e n c i. J e s t l i ž e n a p ř í k l a d r o z e z n í t e l a d i č k u, k t e r á m á H z a n ě k d e p o b l í ž b u d e l a d i č k a s t e j n é f r e k v e n c e, t a s e r e z o n a n č n ě s a m a r o z e z n í, i k d yž d o n í n e u d e ř í t e. ( G O L D M A N, , S. 5 5 ) I n f r a z vu k z v u k y p o d h r a n i c í s l u c h u ( 0, H z ) ( v e l m i n í z k é f r e k v e n c e, l i d s k é t ě l o j e v n í m á h m a t e m - j s o u - 7 -

15 s c h o p n y r o z v i b r o v a t c e l ý p o v r c h t ě l a č i b r á n i c i ). ( A k u s t i k a, v z n i k a š í ř e n í z v u k u, f r e k v e n č n í a n a l ý z a a s yn t é z a, s l u c h o v ý v j e m z v u k o v é h o s i g n á l u, , 2 ) Ak u s t i c k é p á s m o p á s m o o r o z s a h u 1 6 a ž H z, v n í m a n é l i d s k ý m u c h e m. ( S V O B O D A, B R D A, , s. 11 ) E l e k t r o a k u s t i c k ý s i g n á l z v u k o v é v l n ě n í m o d i f i k o v á n o n a e n e r g i i e l e k t r i c k o u. ( K U B Á T, , s. 5 3 ) U l t r a z v u k z v u k y n a d h r a n i c í s l yš i t e l n o s t i ( n a d H z ). ( A k u s t i k a, v z n i k a š í ř e n í z v u k u, f r e k v e n č n í a n a l ý z a a s yn t é z a, s l u c h o v ý v j e m z v u k o v é h o s i g n á l u, , 2 ) V ý š k a z v u k u u r č u j e s e v ý h r a d n ě u t ó n ů a j e u r č e n a f r e k v e n c í. U j e d n o d u c h ý c h t ó n ů s h a r m o n i c k ý m p r ů b ě h e m u r č u j e f r e k v e n c e t ě c h t o t ó n ů a b s o l u t n í v ý š k u t ó n u. J e d n o d u c h ý t ó n m á s i n u s o v ý p r ů b ě h a m á t e d y p o u z e j e d n u j e d i n o u f r e k v e n c i. S l o ž e n é t ó n y j s o u v ý s l e d k e m s u p e r p o z i c e v ě t š í h o p o č t u j e d n o d u c h ý c h t ó n ů a j e j i c h f r e k v e n c e j s o u n á s o b k y f r e k v e n c e z á k l a d n í h o t ó n u, k t e r ý m á n e j n i ž š í f r e k v e n c i. Ta t o z á k l a d n í f r e k v e n c e u r č u j e a b s o l u t n í v ý š k u t ó n u. ( V ý š k a z v u k u, , 1-5 ) R e l a t i v n í v ý š k a t ó n ů p o d í l j e j i c h f r e k v e n c í j e d n o t l i v ý c h t ó n ů, p o d l e n i c h ž s e v yj a d ř u j í h u d e b n í i n t e r v a l y. ( V ý š k a z v u k u, , 7-8 ) Ak u s t i c k ý t l a k ( d B ) r o z d í l m e z i o k a m ž i t o u v e l i k o s t í c e l k o v é h o t l a k u v d a n é m b o d ě z v u k o v é h o p o l e a s t a t i c k o u ( t r v a l o u ) h o d n o t o u t l a k u a t m o s f é r i c k é h o. J e d n á s e t e d y o s t ř í d a v o u ( p r o m ě n n o u ) s l o ž k u t l a k u, k t e r á j e s u p e r p o n o v á n a ( n a v á z á n a, p ř i č t e n a ) k a t m o s f é r i c k é m u - 8 -

16 t l a k u d í k y p ř í t o m n o s t i z v u k u. V k a ž d é m b o d ě s e t e d y h o d n o t a c e l k o v é h o t l a k u b u d e m ě n i t v č a s e, a t o o d a t m o s f é r i c k é h o t l a k u, o h o d n o t u t l a k u a k u s t i c k é h o n a h o r u č i d o l ů. ( A k u s t i k a, v z n i k a š í ř e n í z v u k u, f r e k v e n č n í a n a l ý z a a s yn t é z a, s l u c h o v ý v j e m z v u k o v é h o s i g n á l u, , 1 8 ) Z v u k o vá v l n a p e r i o d i c k é s t l a č o v á n í a r o z p í n á n í p r u ž n é h o p r o s t ř e d í, v n ě m ž s e š í ř í. ( Z v u k o v é v l n ě n í, , 1 ) - 9 -

17 2 Historie zvuku v divadle 2.1 An tické divadlo P r v n í v e l k á d i v a d e l n í é r a z á p a d n í c i v i l i z a c e m ě l a k o l é b k u v Ř e c k u, z e j m é n a v A t é n á c h, a j e d a t o v á n a d o p ř e l o m u 4. a 5. s t o l e t í p ř e d n a š í m l e t o p o č t e m. J e j í r o z v o j j e z a l o ž e n n a t r a d i c í c h p ř e d n á š e n í p o e z i e b á s n í k y a m u ž s k ý m p ě v e c k ý c h s b o r e m, j e j i c h ž s p o j e n í m v z n i k a l a p r v n í t z v. d r a m a t a. ( C O L L I N S O N, , s. 2 ) V z n i k a n t i c k é h o d i v a d l a m ě l o z á k l a d y v l i d o v ý c h z p ě v e c h, k t e r é d o p r o v á z e l y t é m ě ř v e š k e r é c e r e m o n i e o b ě t o v á n í b o h ů m. Z p ě v o b s a h o v a l r ů z n é p r v k y e p i c k é p o e z i e. E p o p e j e o ž i v o v a l a é d 1, k t e r ý h r á l n a l yr u a z p í v a l p ř e d e v š í m p r o p o b a v e n í v l á d c ů m, n a o p a k r a p s ó d 2 b a v i l l i d o v é p u b l i k u m n a v e ř e j n ý c h o b l a s t e c h, z p ě v d o p l ň o v a l m i m i k o u a č a s t o p o u ž í v a l p a l i c i j a k o r e k v i z i t u. P o z d ě j i s e k e z p ě v u p ř i d a l t a n e c, a b r z y s e s t a l n á b o ž e n s k ý k u l t z á m i n k o u k e v z n i k u p r v n í c h p r i m i t i v n í c h d i v a d e l n í c h p ř e d s t a v e n í. ( M O U S S I N A C, , S. 2 8 ) Z á k l a d e m p r v o t n í c h ř e c k ý c h t r a g é d i í a k o m e d i í b yl a m o c n á b o ž s t v a m o h o u c í v yv o l a t h r o m o b i t í č i z e m ě t ř e s e n í. Ř e č t í s t a v i t e l é m ě l i z n a l o s t i s t a v b y s o f i s t i k o v a n ý c h d i v a d e l, j e t a k é z n á m o, ž e n a š l i z p ů s o b, j a k r e p l i k o v a t n ě k o l i k z á k l a d n í c h z v u k o v ý c h e f e k t ů. P o u ž í v a l i t a k é m n o h o n e j r ů z n ě j š í c h s t r o j ů, v č e t n ě k o l o v ý c h p l a t f o r e m, n a k t e r ý c h 1 A é d h u d e b n í k o ž i v u j í c í e p o p e j e, k t e r ý v d o p r o v o d u l y r y a z m ě n o u h l a s u a t ó n u z p í v á p r o r a d o s t v l á d c ů m a m í s t n í m z b o h a t l í k ů m. 2 R a p s ó d s t a r o ř e c k ý p ř e d n a š e č e p i c k ý c h b á s n í ( p ř. n. l p ř. n. l. )

18 z a v ě š o v a l i n e j r ů z n ě j š í o b r a z o v é v ý j e v y; d a l š í m p ř í s t r o j e m b yl j e ř á b, k t e r ý m B ů h s e s t u p o v a l z n e b e. V ř í m s k é ř í š i z a z n a m e n a l o d i v a d l o r o z v o j v 1. s t o l e t í p ř e d n a š í m l e t o p o č t e m. V t é d o b ě z a č a l i Ř í m a n é b u d o v a t s t á l é s c é n y, k t e r é s e v m n o h é m l i š i l y o d ř e c k ý c h. D i v a d l a b yl a p o s t a v e n a n a r o v n é m p o v r c h u, a n e n a s v a z í c h, j a k t o m u b yl o u ř e c k é a r c h i t e k t u r y. Ř í m s k é d i v a d e l n í s t a v b y m ě l y o b r o v s k é z d ě n é s t ě n y, č a s t o b o h a t ě z d o b e n y. M e n š í s t a v b y m o h l y b ý t u z a v ř e n y v e f o r m ě o b d é l n í k o v é b u d o v y z a k r yt é s t ř e c h o u. ( C O L L I N S O N, , s. 2 ) O d p o č á t k u d i v a d l a b yl n e d í l n o u s o u č á s t í p ř e d s t a v e n í t a k é z v u k. J e d n í m z n e j d ů l e ž i t ě j š í c h a s p e k t ů b yl a s l yš i t e l n o s t h e r c e, t e d y a k u s t i k a. To z p o č á t k u z a j i š ť o v a l p ř e d e v š í m p r o s t o r, v e k t e r é m s e h r á l o. D o b r o u s t a v e b n í a k u s t i k u m ů ž e m e h l e d a t n a p ř í k l a d u ř e c k ý c h a m f i t e á t r ů n e b o ř í m s k ý c h c i r k ů. Ř e k o v é p r o a m f i t e á t r y h l e d a l i v h o d n á m í s t a p ř í m o v t e r é n u a v yt v á ř e l i p o l o k r u h o v é s t a v b y s p r u d k o u e l e v a c í, k d e b yl z v u k j a k s i u z a v ř e n a n e u n i k a l d o p r o s t o r u. Ř í m š t í s t a v i t e l é c i r k ů s v é s t a v b y p r o j e k t o v a l i i b e z v ý h o d y v h o d n é h o t e r é n u. P o ř á d z d e b yl a s n a h a p o s t a v i t d i v a d l o t a k, a b y i p ř e s v e l k o u k a p a c i t u m í s t b yl o c o n e j l é p e s l yš e t. Ř í m s k é d i v a d l o j e p ř e k v a p i v é s n a h o u o o z v u č e n í. Z a j í m a v ý m s t a v i t e l s k ý m p r v k e m b yl o v yt v o ř e n í k a n á l u p o d p r v n í m i ř a d a m i p ř e d o r c h e s t r o u, v ý s l e d k e m č e h o b yl o z e s í l e n í z v u k u. Te n t o a r c h i t e k t o n i c k ý p r v e k m ů ž e m e z a ř a d i t j a k o p r v o t n í z n á m k u z v u k o v é t e c h n o l o g i e. ( K O L E G A R, , S. 4 7 ) N e j z n á m ě j š í, n e j m l a d š í a n e j v í c e d o c h o v a n ý a m f i t e á t r l e ž í v ř e c k é m E p i d a u r u. N a v r h l h o P o l yk l e i t o s m l a d š í n a s k l o n k u 4. s t o l e t í p ř e d n a š i m l e t o p o č t e m. H l e d i š t ě o b s a h u j e 5 5 ř a d s e d a d e l. D i v a d l o j e z n á m é p r á v ě s v o u

19 s p e c i f i c k o u a k u s t i k o u, k t e r á u m o ž ň u j e d o k o n a l e s l yš e t i v h o r n í c h ř a d á c h. D ů v o d y t o h o t o j e v u n e b yl y z n á m y a n i s a m o t n ý m Ř e k ů m. M n o h o k r á t s e s n a ž i l i o d u p l i k a c i d i v a d l a v E p i d a u r u, a l e ž á d n ý z n i c h n e d o s á h l s t e j n é a k u s t i k y. O d b o r n í c i z G e o r g i a I n s t i t u t e o f Te c h n o l o g y p o m o c í u l t r a z v u k o v ý c h v l n a p o č í t a č o v ý c h s i m u l a c í z j i s t i l i, ž e h l a v n í f a k t o r v ý j i m e č n é a k u s t i k y n e n í v í t r, a n i s k l o n d i v a d l a, j a k s e p ř e d p o k l á d a l o, a l e j e h o k a m e n n á s e d a d l a. Ř a d y s e d a d e l z v á p e n c e f u n g u j í j a k o a k u s t i c k ý f i l t r. Te n t l u m í v h l e d i š t i š u m o n í z k ý c h f r e k v e n c í c h. Z v u k y z j e v i š t ě o v ys o k ý c h f r e k v e n c í c h j s o u n a o p a k o d r á ž e n y a p ř e n á š e n y d o z a d n í c h ř a d. ( A k u s t i k a a n t i c k é h o d i v a d l a, , 1-4 ) P ř e d p o k l á d á s e, ž e p r á v ě P yt h a g o r a s 3 ( c c a p ř. n. l. ) b yl p r v n í m č l o v ě k e m, k t e r ý s e z a č a l v á ž n ě z a b ý v a t s t u d i e m z v u k u a a k u s t i k y, n a n ě h o ž d á l e n a v á z a l A r i s t o t e l e s 4 ( p ř. n. l. ). J e d n í m z n e j v ý z n a m n ě j š í c h A r i s t o t e l o v ý c h v ý r o k ů b yl o, ž e z v u k o v é v l n y s e n e c h o v a j í s t e j n ě j a k o s v ě t l o, p r o t o ž e s e n e o m e z u j í p o u z e n a p ř í m k á c h. P o c h o p i l t a k é v ý z n a m o d r a z u a p o h l c o v á n í z v u k u. U p o z o r n i l n a t o, ž e s b o r v d i v a d l e j e m é n ě s l yš i t e l n ý v p ř í p a d ě, ž e p o d l a h a j e t v o ř e n a s m ě s í p í s k u, p l e v a s l á m y. Te n t o p o z n a t e k h o v e d l k n á z o r u p o u ž í v á n í s u c h é h o a h l a d c e o m í t n u t é h o d ř e v a p r o p r o s c e n i u m 5. V 1. s t o l e t í p ř. n. l., ř í m s k ý a r c h i t e k t Vi t r u v i u s 6 v yt v o ř i l p r o s l a v e n é d í l o D e A r c h i t e c t u r a. To z a h r n u j e 3 P y t h a g o r a s l e g e n d á r n í ř e c k ý f i l o s o f, m a t e m a t i k a a s t r o n o m ( p ř. n. l p ř. n. l. ) 4 A r i s t o t e l e s f i l o s o f v r c h o l n é h o o b d o b í ř e c k é f i l o s o f i e 5 P r o s c e n i u m d i v a d e l n í p ř e d s c é n a, p r o s t o r p ř e d o p o n o u 6 V i t r u v i u s ř í m s k ý a r c h i t e k t, i n ž e n ý r a t e o r e t i k ( 1. s t o l. p ř. n. l. )

20 p o d r o b n é i n s t r u k c e p r o ú s p ě š n é b u d o v á n í d i v a d e l, s e z v l á š t n í m d ů r a z e m n a a k u s t i k u. Vi t r u v i u s v e s v é m d í l e v ys v ě t l u j e, ž e z v u k o v é v l n y s e š í ř í s m ě r e m v e n j a k o v l n ě n í n a s t o j a t é v o d ě p o h o z e n í k a m e n e m. A č k o l i s e k r u h y v e v o d ě š í ř í p o u z e h o r i z o n t á l n ě, z v u k o v é v l n y j s o u r o z v í ř e n y v e v š e c h s m ě r e c h. Te n t o p r i n c i p j e v yk l á d á n j a k o j e d n a z t e o r i í a k u s t i k y, c o ž p ř i s p ě l o k t v o r b ě z á k l a d u m o d e r n í h o d e s i g n u v a k u s t i c k é m d i v a d l e. ( C O L L I N S O N, , s. 3 ) D á l e j e s t p i l n ě d b á t n a t o, a b y n e b y l o m í s t o h l u c h é, a l e a b y s e z n ě h o h l a s š í ř i l c o n e j j a s n ě j i. To d o c í l í m e t í m, že zv o l í m e m í s t o, k d e n e p ř e k á ží o zv ě n a. H l a s j e t o t i ž v á n e k, p l y n o u c í v zd u c h e m, a s l u c h j e j v n í m á d o t y k e m. Š í ř í s e v n e k o n e č n ý c h o b r á t k á c h k r u h ů, j a k o k d y ž h o d í m e d o s t o j a t é v o d y k á m e n a v zn i k n o u b e zp o č e t n é, r o s t o u c í k r u h y v l n, v y c h á ze j í c í ze s t ř e d u a p o k u d m o žn á n e j d á l e, n e p ř e k á ží - l i j i m t ě s n é m í s t o n e b o n e p o s t a v í - l i s e j i m d o c e s t y n ě j a k á p ř e k á žk a, k t e r á n e d o p u s t í v l n á m d o j í t i c í l e. A t a k, p o r u š í - l i j e n á r a zy, p r v n í p o r u š e n é k r u h y r o zr u š í n á s l e d k e m t o h o b ě h o s t a t n í c h. S t e j n ě s e i h l a s p o h y b u j e v k r u zí c h a v š a k v e v o d ě s e š í ř í k r u h y p l o š n ě d o š í ř k y, k d e žt o h l a s p o s t u p u j e d o š í ř k y a r o v n ě ž s t o u p á s t u p ň o v i t ě d o v ý š k y. A p r o t o j a k j e t o m u s d r a h a m i v o d n í c h v l n, t a k i h l a s e m ; k d y ž s e n e p o s t a v í žá d n á p ř e k á žk a d o c e s t y p r v n í v l n ě, n e p o r u š í a n i d r u h o u a d a l š í, a l e v š e c h n y d o j d o u b e z p a zv u k u k u š í m d i v á k ů j a k n a n e j v y š š í c h, t a k n a n e j n i žš í c h m í s t e c h. ( V I T R U V I U S P O L L I O, P O L L U X, , ) A č k o l i s e p ř e d p o k l á d á, ž e Ř e k o v é a Ř í m a n é u v a ž o v a l i o a k u s t i c e, o d b o r n í c i s e n e m o h o u s h o d n o u t n a t o m, z d a o p r a v d u b yl a p o u ž í v á n a n ě j a k á f o r m a z e s í l e n í z v u k u

21 N i z o z e m s k ý a u t o r B e n j a m i n H u n n i n g h e r t v r d í, ž e d i v a d l o v A t é n á c h j e t a k v e l k é, ž e j e o b t í ž n é p o c h o p i t, ž e b y s e h e r c i m o h l i s l yš e t b e z n ě j a k é f o r m y p o m o c i. H u n n i n g e r p r o v e d l a k u s t i c k o u z k o u š k u v d i v a d l e v A t é n á c h v r ů z n ý c h k l i m a t i c k ý c h p o d m í n k á c h. D o š e l k z á v ě r u, ž e p o k u d d i v á c i z n a j í s l o v a, m o h o u j e s l yš e t a p o c h o p i t n a v z d á l e n o s t s t o p. D ů l e ž i t é f r á z e s e o p a k u j í, p r a v d ě p o d o b n ě p r o t o, a b y m o h l y b ý t z a m ě ř e n y v r ů z n ý c h č á s t e c h h l e d i š t ě. N a d r u h o u s t r a n u, p o k u d n e n í p u b l i k u m s e z n á m e n o s h r o u, v z d á l e n o s t p r o s r o z u m i t e l n o s t b yl a s n í ž e n a n a 11 0 s t o p. ( C O L L I N S O N, , s. 4 ) P o m o c n ý m a r c h i t e k t o n i c k ý m p r v k e m v ř e c k é m d i v a d l e b yl a z a d n í s t ě n a, i d e á l n ě z e d ř e v a, a m i n i m á l n ě s t e j n ě v ys o k á j a k o h e r c i. K d yž h e r c i m l u v i l i, z v u k o v é v l n y s e o d r á ž e l y d o p ř e d u, s t e j n ě j a k o v r a c e j í c í s e v l n y a v z n i k a l a t a k j e d n a v e l k á v l n a, k t e r á s e n e s l a m n o h e m d á l, n e ž b y t o m u b yl o b e z p o m o c i z a d n í s t ě n y. H u n n i n g h e r t a k é v ys l o v i l t e o r i i, ž e k a m e n n á p o d l a h a j e v i š t ě b yl a s o h l e d e m n a h e r c e a k u s t i c k y v ý h o d n á. A č k o l i s e n e p o d a ř i l o n a j í t ž á d n ý a r c h e o l o g i c k ý d ů k a z, j e m o ž n é, ž e b y p o d l a h a m o h l a b ý t k l i d n ě d ř e v ě n á, a b y h e r e c z í s k a l a k u s t i c k y s i l n ě j š í p r o j e v n a d s b o r e m, k t e r ý b yl u m í s t ě n p ř e d n í m. Vi t r u v i u s t a k é v ys v ě t l u j e, j a k v yt v o ř i t " z e s i l o v a č e ". V t é t o t e o r i i s e t a k é z m i ň u j e o A r i s t o t e l o v i. B r o n z o v é v á z y j s o u u m í s t ě n y m e z i s e d a d l y h l e d i š t ě, j e j i c h ž c í l e m j e r e z o n o v a t p ř e d e m u r č e n é k m i t o č t y v z á v i s l o s t i n a j e j i c h v e l i k o s t i. D á v á p o d r o b n é i n s t r u k c e t ý k a j í c í s e m n o ž s t v í v á z a j e j i c h p o l o h y p r o r ů z n é v e l i k o s t i d i v a d l a. Ve l i k o s t i v á z b yl y u r č e n y z a p o u ž i t í m a t e m a t i k y. B o h u ž e l B e n j a m i n H u n n i n g h e r v e s v é m d í l e " A c o u s t i c a n d A c t i n g i n t h e T h e a t r e o f D i o n ys u s E l e u t h e r e u s " ř í k á, ž e j e Vi t r i u v i o v y b r o n z o v é n á d o b y n e b yl y n i k d y n a l e z e n y v r u i n á c h ř e c k ý c h a n i

22 ř í m s k ý c h d i v a d e l. Vi t r u v i u s p r a v d ě p o d o b n ě p o u z e p o u ž i l t e o r i i ř e c k é h o f i l o z o f a a h u d e b n í h o t e o r e t i k a A r i s t o x e n a 7, a p ř e s t o ž e b yl n e u v ě ř i t e l n ě d e t a i l n í a v ě d e c k y s p r á v n ý v m n o h a o h l e d e c h, z d á s e, ž e n e e x i s t u j e ž á d n ý d ů k a z o p o u ž i t í v p r a x i. ( C O L L I N S O N, , s. 5 ) 2.2 Divadlo ve středověku S t e j n ě t a k, j a k o s e ř e c k é d i v a d l o o p í r a l o o o s l a v y b o h a v í n a a b u j a r é z á b a v y D i o n ý s a, s t ř e d o v ě k é d r a m a s e r o z v i n u l o z u c t í v á n í k ř e s ť a n s k é h o B o h a. ( C O L L I N S O N, , s. 1 0 ) V z n i k a l y h u d e b n í a b á s n i c k é p a r a f r á z e n a ú r yv k y z e v a n g e l i í 8. ( M O U S S I N A C, , S. 7 1 ) T í m t o z p ů s o b e m v z n i k a l a v 1 0. s t o l e t í p ř e d n a š í m l e t o p o č t e m l i t u r g i c k á d r a m a t a 9, p o z d ě j i z a č a l y v z n i k a t h r y z o b r a z u j í c í n á b o ž e n s k é p ř í b ě h y, k t e r é b yl y p ř e d s t a v o v á n y u p ř í l e ž i t o s t i v ý z n a m n ý c h c í r k e v n í c h d a t. S p r v n í m i z m í n k a m i o p o u ž i t í z v u k o v ý c h e f e k t ů s e s h l e d á v á m e v e 1 3. s t o l e t í v e h ř e s n á z v e m A d a m, v n í ž p ř i z o b r a z e n í p e k l a b yl v yž a d o v á n " p e k e l n ý r á m u s. " J a k ý m z p ů s o b e m b yl o e f e k t u d o s a ž e n o, n e n í z n á m o. ( C O L L I N S O N, , s. 1 0 ) 7 A r i s t o x e n e s p r v n í s p e c i a l i z o v a n ý h u d e b n í t e o r e t i k a n t i k y ( p ř. n. l p ř. n. l. ) 8 E v a n g e l i u m t e x t p o j e d n á v a j í c í o ž i v o t ě, s m r t i a z m r t v ý c h v s t á n í J e ž í š e K r i s t a 9 L i t u r g i c k é d r a m a s p o j e n o s v á n o č n í m i a v e l i k o n o č n í m i o b ř a d y. Te x t v z n i k a l z e v a n g e l i í, o b s a h u j e p a s á ž e o n a r o z e n í, u k ř i ž o v á n í a z m r t v ý c h v s t á n í J e ž í š e K r i s t a. Te x t j e z č á s t i z p í v a n ý ( h r á l i j e m n i š i a j e p t i š k y ), d r a m a t i z a c e p o h y b e m b y l a o m e z e n á

23 Ve s t e j n é m o b d o b í n a v e ř e j n ý c h m í s t e c h, j a k ý m i b yl a t r ž i š t ě a n á m ě s t í, p ů s o b i l i t a k é p o t u l n í u m ě l c i, t a n e č n í c i a ž o n g l é ř i, k t e ř í b a v i l i p u b l i k u m k r á t k ý m i s c é n k a m i z k a ž d o d e n n í h o ž i v o t a p r o t k a n ý m i v t i p y, z á b a v n ý m i d i a l o g y a č a s t o i v u l g á r n í m i ř e č m i. P r á v ě t o t o u m ě l e c k é o d v ě t v í s e s t a l o z á k l a d e m p r o v z n i k s v ě t s k é h o d i v a d l a. ( M O U S S I N A C, , S. 7 4 ) E v r o p s k é s t ř e d o v ě k é d i v a d l o k l a d l o v e l k ý d ů r a z n a p o u ž í v á n í s p e c i á l n í c h e f e k t ů - p r o p r a c o v a n é s c e n é r i e, z á z r a č n á z j e v e n í, z e m ě t ř e s e n í, l é t a j í c í s c é n y, s v ě t e l n é e f e k t y, v ý b u c h y a d a l š í. N e j s i l n ě j š í z v u k o v é e f e k t y b yl y p o u ž í v á n y b ě h e m s c é n z n á z o r ň u j í c í c h p e k l o n e b o n a o p a k b o ž s k ý c h e f e k t ů j a k o b yl y b l e s k y a h r o m y. P r v n í z a c h o v a n é p í s e m n é d ů k a z y o n a p o d o b o v á n í z v u k ů b o u ř k y j s o u z n á m y z e 1 4. a 1 5. s t o l e t í. Ve F r a n c i i s e p o u ž í v a l o v á l e n í k a m e n ů v e v a n ě. P o u ž í v á n í z v u k ů b u b n ů a k a m e n ů v n á d o b á c h v yk a z u j e p ř í m o u s o u v i s l o s t s d i v a d l e m s t a r o v ě k ý c h Ř e k ů, h l a v n í m r o z d í l e m j e t v o ř e n í e x p l o z í p o m o c í s t ř e l n é h o p r a c h u. H u d b a, a ť u ž i n s t r u m e n t á l n í n e b o z p í v a n á, h r á l a v m n o h a s t ř e d o v ě k ý c h h r á c h d ů l e ž i t o u r o l i, v yt v á ř e l a a t m o s f é r u a v yp l ň o v a l a p ř e s t á v k y m e z i j e d n o t l i v ý m i č á s t m i p ř e d s t a v e n í. M n o h o h e r s e k o n a l o v e n k u, a p r a v d ě p o d o b n ě b yl i h u d e b n í c i a z p ě v á c i p o s t a v e n i p o d é l j e v i š t ě. ( C O L L I N S O N, , s ) 2.3 Od renesance k modernímu divadlu R e n e s a n c e b yl a o b d o b í m v e l k ý c h z m ě n. E v r o p š t í t v ů r c i s e o p ě t i n s p i r u j í m o t i v y s t a r o v ě k u, p ř e d e v š í m Ř e c k a a Ř í m a. ( C O L L I N S O N, , s. 1 4 )

24 B o h u ž e l t e h d e j š í p o z n a t k y o a n t i c e b yl y d o p o s u d v e l m i n e p ř e s n é a z k r e s l e n é. N a z a č á t k u s e d i v a d e l n í p ř e d s t a v e n í h r á l a v m í s t n o s t e c h, k d e h e r c i v s t u p o v a l i n a s c é n u b o č n í m i d v e ř m i, p o z d ě j i s e r o z v i n u l a s t a v b a p ó d i a a s t u p ň o v i t é h o h l e d i š t ě. O b r o v s k ý r o z v o j d i v a d l a s i b r z y v yž á d a l p o s t a v e n í p r v n í c h s t á l ý c h d i v a d e l n í c h b u d o v. N á s t u p e m b a r o k a d o š l o p o s t u p n ě k r o z v o j i o p t i c k ý c h a i l u z i v n í c h z á ž i t k ů v ý v o j e m n e j r ů z n ě j š í c h s c é n i c k ý c h z a ř í z e n í a j e v i š t n í c h d e k o r a c í. D ů l e ž i t o u r o l i z d e o d e h r á l o j e v i š t n í o s v ě t l e n í, k t e r é b yl o p r o d i v á k a n e v i d i t e l n é a j e h o ž c í l e m b yl o n a v o d i t p o c i t d e n n í h o s v ě t l a. H e r c i b yl i o s v ě t l o v á n í t a k o v ý m z p ů s o b e m, a b y s v ě t l o n e v yt v á ř e l o s t í n y n a o k o l n í c h d e k o r a c í c h, a l e p ř i t o m z ů s t a l o z a c h o v á n o r o v n o m ě r n é o s v ě t l e n í. ( K O L E G A R, , S. 1 0, ) Z v u k o v é e f e k t y b yl y p o u ž í v á n y v m n o h a s i t u a c í c h : D o t v o ř e n í s c é n y a v y t v o ř e n í s p r á v n é a t m o s f é r y. Ve l m i č a s t ý m i z n á z o r ň o v a n ý m i z v u k y b yl o h r o m o b i t í, z p ě v p t á k ů v yt v á ř e j í c í p o c i t k l i d u n e b o k o k r h á n í o z n a č u j í c í č a s. D o p l n ě n í d ě j e n a j e v i š t i. J e d n a l o s e z e j m é n a o r e a l i s t i c k é z v u k y j a k o j e s t ř e l b a z p i s t o l e, t i k o t h o d i n č i z v o n y b i j í c í n a p o p l a c h. S y m b o l i c k ý ú č i n e k. Z v u k y, k t e r é p l n i l y f u n k c i s ym b o l ů p r o k o n k r é t n í a k c i n a d p ř i r o z e n é d ě j e z n á z o r n ě n é h r o m o b i t í m, b u b n y s i g n a l i z u j í c í p o c h o d a r m á d y, l o v e c k é r o h y, f a n f á r y o z n a č u j í c í p ř í j e z d, p o r á ž k u, v í t ě z s t v í, a t d

25 S c é n i c k é o d k a z y. P o k u d b yl a p o t ř e b a u p o z o r n i t, ž e č a s a m í s t o s e n e m ě n í, p o u ž í v a l s e s t e j n ý z v u k p ř e c h á z e j í c í z j e d n é s c é n y d o n á s l e d u j í c í. N a o p a k z m ě n a z v u k u m e z i s c é n a m i u k a z o v a l a n a n o v é u m í s t ě n í a n a v o z o v a l a n o v o u n á l a d u. Z a h á j e n í a u k o n č e n í p ř e d s t a v e n í. V h o d n á h u d b a, n e b o d o k o n c e z v u k o v é e f e k t y, b yl y p o u ž í v á n y n a z a č á t k u a n a k o n c i p ř e d s t a v e n í. H o j n ě p o u ž í v á n o z e j m é n a v d i v a d l e c h b e z o p o n y. ( C O L L I N S O N, , s ) Nejčastěji používané zvukové efekty Al a r m. J e d n a l o s e p ř e d e v š í m o t r u b k u n e b o z v o n e k. A l a r m t a k é z v ě s t u j e o b e c n ě j š í n e b e z p e č í. B i t e v n í h l u k. V p ř í p a d ě v yt v á ř e n í z v u k ů b i t v y, b yl y p o u ž í v á n y n á s t r o j e j a k o m e č e, k o p í, k l a c k y a r ů z n é k o v o v é p ř e d m ě t y. O s o b y, k t e r é s e n a c h á z e l y v z á k u l i s í, t ě m i t o n á s t r o j i r a c h o t i l y a t ř í s k a l y, v p ř í p a d ě, ž e t o s c é n a v yž a d o v a l a, t a k é d o p l ň o v a l y z v u k y, j a k o j s o u v ý k ř i k y n e b o p l á č. Z v o n y. Ve l k ý z v o n n a v r c h o l u d o m u v ě t š i n o u o z n a č o v a l a l a r m, h o d i n y k o s t e l n í v ě ž e n e b o o b ř a d y. R u č n í z v o n k y b yl y p o u ž i t y p r o b r á n y a d v e ř n í z v o n k y. Z v o n k o h r a, s e s t a v e n a z m a l ý c h z v o n ů u s p o ř á d a n ý c h p o d l e v e l i k o s t i, o z n a č o v a l a z v o n ě n í k o s t e l n í c h z v o n ů n e b o u v á d ě l a n a d p ř i r o z e n é u d á l o s t i. P t á c i. K o n k r é t n í m i d r u h y p t á k ů, j e j i c h ž z p ě v s e v d i v a d l e n a p o d o b o v a l, b yl i z e j m é n a h a v r a n, k o h o u t, s l a v í k a k u k a č k a

26 E c h o. J e z n á m o n ě k o l i k m o ž n o s t í d o s á h n u t í e c h o e f e k t ů, j a k o n a p ř. h l a s y v z á k u l i s í o p a k u j í c í p o s l e d n í s l o v o n e b o s l o v a h e r c e n a j e v i š t i. K o n ě. P ř e s t o ž e z v u k k o ň s k ý c h k o p yt j e d o d n e s č a s t ý m z v u k e m p o u ž í v a n ý m b ě h e m p ř e d s t a v e n í, n e j s o u ž á d n é p ř í m é d ů k a z y o t o m, j a k t o h o b yl o d o s a ž e n o. P r a v d ě p o d o b n ě s e j e d n a l o o s p o l e č n ý e f e k t n ě k o l i k a o s o b b u b n u j í c í c h r u k a m a a n o h a m a č i t v o ř e n í z v u k ů p o m o c í d u t ý c h b l o k ů d ř e v a. H o n. H l u k v z n i k a j í c í p ř i l o v u m o h l b ý t d o s a ž e n p o m o c í l o v e c k ý c h r o h ů a v ý k ř i k ů l o v c ů. Š t ě k o t l o v e c k ý c h p s ů b yl d o c í l e n p s í m i n a p o d o b i t e l i, a č k o l i b yl i p o u ž í v á n i j e n z ř í d k a. H r o m. Z v u k h r o m u b yl p o u ž í v á n n e j e n j a k o d r a m a t i c k ý p r o s t ř e d e k p r o z n á z o r n ě n í b o u ř e a n a d p ř i r o z e n ý c h s i l, a l e t a k é k p ř e k r yt í z v u k u o s t a t n í c h m e c h a n i c k ý c h z a ř í z e n í. B yl o v ym yš l e n o n ě k o l i k z p ů s o b ů k v yt v o ř e n í t o h o t o e f e k t u, k t e r é s e v š a k o d s t ř e d o v ě k u m n o h o n e z m ě n i l y. J e d n a l o s e p ř e d e v š í m o b o u c h á n í b u b n ů a v á l e n í t ě ž k ý c h k a m e n ů v d ř e v ě n ý c h n á d o b á c h n e b o p l e c h o v ý c h m i s k á c h. N i c m é n ě n e b yl y n a l e z e n y ž á d n é z á z n a m y z m i ň u j í c í s e o p o u ž í v á n í h r o m o v é h o l i s t u - v e l k ý k u s p l o c h é h o z a v ě š e n é h o k o v u, k t e r ý p ř i o t ř e s e c h v yd á v á h ř m o t n é z v u k y. V I t á l i i d o c í l i l i t o h o t o z v u k u v á l e n í m d ě l o v ý c h k o u l í n a d s t r o p e m h l e d i š t ě. V í t r. E x i s t u j e j e n m á l o d ů k a z ů o j a k ý c h k o l i v s t r o j í c h č i z a ř í z e n í c h p r o t v o r b u z v u k u v ě t r u. V í t r b yl p ř e d e v š í m s o u č á s t í b o u ř í. P a n u j e d o m n ě n k a, ž e p r o n a p o d o b e n í t o h o t o z v u k u b yl y p o u ž í v á n y h u d e b n í

27 n á s t r o j e j a k o b u b n y, č i n e l y č i p í š ť a l y. J e t a k é m o ž n é, ž e b yl o s v i š t ě n í v ě t r u r e p r o d u k o v á n o p o m o c í o t á č e n í š ň ů r y s p ř i p e v n ě n ý m i d ř e v ě n ý m i p r o u t k y. ( C O L L I N S O N, , s ) Stroje k tvorbě zvukových efektů K t v o r b ě z v u k o v ý c h e f e k t ů b yl o z a p o t ř e b í v yt v o ř i t p o m ů c k y č i s t r o j e, k t e r é b yl y s c h o p n y k o n k r é t n í z v u k y v yt v á ř e t. B ě h e m h i s t o r i e j i c h v z n i k l a c e l á ř a d a, n í ž e j s o u u v e d e n y p o u z e t y n e j z n á m ě j š í Burácení hromů K n e j o b l í b e n ě j š í m p a t ř i l y s t r o j e k v ý r o b ě e f e k t u b u r á c e n í h r o m ů, k t e r ý c h s e v p r ů b ě h u h i s t o r i e o b j e v i l a c e l á ř a d a. Ve l m i h l a s i t ý m a p ů s o b i v ý m z a ř í z e n í m b yl " t h u n d e r - r u n, k t e r ý b yl i n s t a l o v á n v m n o h a d i v a d l e c h d o r o k u V z h l e d e m k t o m u, ž e v ě t š i n a d i v a d e l n í c h b u d o v b yl a j i ž p o s t a v e n a z k a m e n e, o d v á l e n í d ě l o v é k o u l e n a d d ř e v ě n ý m s t r o p e m h l e d i š t ě, k t e r é v yt v á ř e l o d u n i v ý z v u k, s e p o s t u p n ě u s t o u p i l o. N o v o u a l t e r n a t i v o u s e s t a l m o d e l z i g - z a g t h u n d e r r u n, u m ě l á s t ě n a s e ž l á b k y, p o k t e r ý c h s e k o u l e p o h yb o v a l y s m ě r e m d o l ů, u m í s t ě n a n a s t r a n ě n e b o v z a d n í č á s t i j e v i š t ě. J e d n í m z t ě c h t o s t r o j ů z r o k u s e m o h l o p o c h l u b i t t a k é L o n d ý n s k é Lyc e u m. Z a ř í z e n í p o u ž í v a l o n ě k o l i k d ě l o v ý c h k o u l í r ů z n ý c h v e l i k o s t í, s p o u š t ě n ý c h v e ž l á b c í c h z v ý š k y o s m i s t o p. V M e t r o p o l i t n í O p e ř e v N e w Yo r k u b yl p o u ž í v á n " t h u n d e r - r u n o b s a h u j í c í e l e k t r i c k é m o t o r y o v l á d a j í c í d v í ř k a n a j e d n o t l i v ý c h ú s e c í c h. T í m t o z p ů s o b e m b yl o m o ž n é o v l á d a t d é l k u h r o m o b i t í. V N ě m e c k u s e v y v i n u l m o d e l z n á m ý j a k o r a b b i t h u t c h ( k r á l i k á r n a )

28 s e s ys t é m e m, k t e r ý u m o ž ň o v a l z a d r ž o v á n í u m í s t ě n ý c h k o u l í. V h o r n í č á s t i z a ř í z e n í a k o l m o k n ě m u b yl o p ř i p e v n ě n o n ě k o l i k r e g á l ů, v n i c h ž s e n a c h á z e l y d ě l o v é k o u l e. R e g á l y s e s v a ž o v a l y d o ž l á b k ů, o d n i h ž b yl y o d d ě l e n y d v í ř k y. J e j i c h o t e v í r á n í m b yl o m o ž n é n a č a s o v a t b u r á c e n í h r o m ů. V A n g l i i i v m n o h a d a l š í c h z e m í c h E v r o p y b yl y v o b d o b í k o l e m r o k u p o u ž í v á n y r u m b l e c a r t s ( h r o m o v é v o z í k y ). J e d n a l o s e o v e l m i u n i v e r z á l n í z a ř í z e n í, k t e r é b yl o p o u ž í v á n o t a k é p r o t v o r b u z e m ě t ř e s e n í a j i n ý c h d u n i v ý c h e f e k t ů. ( C O L L I N S O N, , s ) K o l a t o h o t o v o z í k u n e b yl a z c e l a r o v n á, č í m ž v p r ů b ě h u j í z d y d r k o t a l a p o d ř e v ě n é p o d l a z e a z e s i l o v a l a v yt v á ř e n ý z v u k. ( K O L E G A R, , S. 4 8 ) Typ z v u k u a m n o ž s t v í v yt v o ř e n ý c h v i b r a c í s e m o h l o l i š i t v z á v i s l o s t i n a t yp u v o z í k u a r yc h l o s t i j e h o p o h yb u. P o r o c e z t r a t i l y h r o m o v é v o z í k y n a p ř í z n i a b yl y n a h r a z e n y t h u n d e r s h e e t s ( h r o m o vý m i p l e c h y ) a t h u n d e r d r u m s ( h r o m o vý m i b u b n y ). ( C O L L I N S O N, , s. 4 1 ) H r o m o v é p l e c h y p ř e d s t a v u j í p l á t p l e c h u, z a v ě š e n é h o n a p r k n ě n e b o t r u b c e. P o r u č n í m r o z v i b r o v á n í p l á t u z í s k á m e z v u k h r o m u. ( F o l e y, , 1 3 ) B u b n y a p l e c h y b yl y v m n o h a s m ě r e c h v ý h o d n ě j š í, j a k u ž z h l e d i s k a j e d n o d u š š í h o p o u ž i t í, t a k z h l e d i s k a j e j i c h v e l i k o s t i ). ( C O L L I N S O N, , s. 4 1 ) Ve n e t i a n b l i n d c r a s h e f f e c t z n á z o r ň o v a l ú d e r b l e s k u a p o u ž í v a l s e k p ř e k v a p e n í p u b l i k a. V p o d s t a t ě s e s t á v a l z d ř e v ě n ý c h p r k e n z a v ě š e n ý c h n a d j e v i š t ě m, k t e r á p ř i u v o l n ě n í, s p a d l a n a p ó d i u m. R ů z n é v e l i k o s t i

29 a t yp y d ř e v a p r o d u k o v a l y o d l i š n ý z v u k, n ě k d y b yl y p o u ž i t y t a k é k u s y ž e l e z a k z e s í l e n í e f e k t u ). ( C O L L I N S O N, , s. 4 2 ) Č t v e r h r a n n ý b u b e n s d v o j i t o u p a l i č k o u n a v í ř e n í a p r k e n n á š a c h t a v j e v i š t n í m p o r t á l u p a t ř i l y t a k é m e z i z a ř í z e n í k v yt v á ř e n í z v u k o v ý c h e f e k t ů v k r u m l o v s k é m d i v a d l e. ( M a š i n e r i e a e f e k t o v é s t r o j e z á m e c k é h o d i v a d l a, , 7 ) D á l e s e p o u ž í v a l y n e j r ů z n ě j š í h r o m o v é b e d n y a r a c h o s t r o j e s l o u ž í c í k v ý r o b ě r a n. ( K O L E G A R, , S. 4 8 ) Vítr P r v n í s t r o j k v yt v á ř e n í z v u k u v ě t r u s e s k l á d a l z b u b í n k u p o t a ž e n é h o h e d v á b n ý m p l á t n e m, j e j i c h ž v z á j e m n ý m t ř e n í m v z n i k a l p í s k a v ý z v u k. D a l š í m t yp e m p o u ž í v a n ý m v d i v a d l e c h t e p r v e p o r o c e b yl v ě t r o s t r o j. ( C O L L I N S O N, , s. 4 3 ) P ř í s t r o j b yl s e s t a v e n z v e l k é h o o t á č e j í c í h o s e b u b n u s d ř e v ě n ý m i l a m e l a m i, p ř e s k t e r ý b yl o v i n u t p r u h p l á t n a. N e r o v n o m ě r n é o t á č e n í b u b n u v yv o l á v a l o e f e k t f o u k á n í r ů z n ě s i l n é h o v ě t r u. P o m o c í n a p n u t í p l á t n a n a j e h o v o l n é m k o n c i b yl o m o ž n é t a k é m ě n i t z v u k. ( F o l e y, , 11 ) H e d v á b í b yl o p o u ž í v á n o u p r v n í c h t yp ů s t r o j ů, p o z d ě j i b yl o n a h r a z e n o j i n ý m i t yp y t e x t i l i í s v ě t š í o d o l n o s t í. ( C O L L I N S O N, , s. 4 3 ) V ě t r o s t r o j l z e n a l é z t t a k é u č e s k ý c h z á s t u p c ů, d o d n e s j e k v i d ě n í n a p ř. v k r u m l o v s k é m d i v a d l e. Ve l k ý b u b e n b yl p o s v é m o b v o d u p o k r yt p l e c h e m a p ř e h o z e n í m l á t k y,

30 v z á v i s l o s t i n a r yc h l o s t i o t á č e n í, b yl o m o ž n é v yt v o ř i t e f e k t r ů z n é i n t e n z i t y o d v á n k u a ž p o v i c h ř i c i. ( Z v u k o v é e f e k t y, , 3 ) Déšť Z v u k y n a p o d o b u j í c í d é š ť, k r u p o b i t í n e b o m o ř s k é v l n y b yl y v yt v á ř e n y m n o h a z p ů s o b y. Ve v ě t š i n ě p ř í p a d ů b yl y p o u ž í v á n y d r o b n é p ř e d m ě t y j a k o t ř e b a k a m í n k y n e b o s u š e n ý h r á c h. Tyt o o b j e k t y b yl y r o z t o č e n y u v n i t ř s p e c i á l n í c h k r a b i c č i s í t. " R a i n b o x ( d e š ť o v á k r a b i c e ) n e b o r a i n t u b e ( d e š ť o v á t r u b i c e ) m ě l a p o d o b u d l o u h é d ř e v ě n é k r a b i c e n e b o t r u b k y, n ě k d y a ž n ě k o l i k m e t r ů, k t e r á b yl a n a k l á n ě n a t a k, a b y s e d r o b n é o b l á z k y n e b o h r á c h p ř e s yp á v a l y z j e d n é s t r a n y n a d r u h o u. U v n i t ř b yl y v p r a v i d e l n ý c h i n t e r v a l e c h u m í s t ě n y d ř e v ě n é n e b o k o v o v é l i š t y, o d k t e r ý c h s e d r o b n é p ř e d m ě t y o d r á ž e l y. D a l š í m z p ů s o b e m p r o s i m u l a c i d e š t ě, k t e r ý b yl s o u č a s n ě j e d n í m z n e j o b l í b e n ě j š í c h, b yl v e l k ý b u b e n, n a j e h o ž p o v r c h b yl u m í s t ě n s u c h ý h r á c h, j e n ž p o m o c í v i b r a c í v yt v á ř e l v e l m i p ů s o b i v é e f e k t y. ( C O L L I N S O N, , s. 4 4 ) T z v. d e š ť o s t r o j e v yr á b ě l y z v u k p o m o c í k a m í n k ů, h r a c h u n e b o p í s k u, k t e r é b yl y p ř e s yp á v á n y v p l e c h o v é m b u b n u. ( K R A N I C H, , s ) N ě k t e r é z p o z d ě j š í c h d e š ť o s t r o j ů j i ž b yl y p o h á n ě n y e l e k t r o m o t o r y. J i n ý m t yp e m z v u k o v é m a š i n é r i e b yl b u b e n o p a t ř e n ý z v n i t ř n í č á s t i d ř e v ě n ý m i k l a p k a m i, z v n ě j š í r u k o j e t i. U v n i t ř

31 b u b n u b yl y u m í s t ě n y k u s y t v r d é h o p a p í r u, k t e r é s e p o r o z t o č e n í k l a p k y d o s l o v a p r o m í c h á v a l y. Te n t o t yp b yl p o u ž í v á n k e t v o r b ě l e h k é h o d e š t ě. P o d o b n ě f u n g o v a l d a l š í s t r o j s o t o č n ý m b u b n e m u p e v n ě n ý m v p l o š i n ě, n a j e j í m ž j e d n o m k o n c i b yl y u m í s t ě n y t ř i p r u h y k ů ž e. N a v n ě j š í p l o š e b u b n u b yl y n á h o d n ě r o z m í s t ě n y a p ř i p e v n ě n y k u s y d ř e v a. P o r o z t o č e n í d o š l o k e t ř e n í m e z i d ř e v e m a p r u h y k ů ž e a v yt v á ř e l s e t í m t o z p ů s o b e m z v u k v e l m i p o d o b n ý s i l n é m u d e š t i. V n e p o s l e d n í ř a d ě b yl o v e l m i o b l í b e n é p o u ž i t í h a d i c e s t ř í k a j í c í r e á l n o u v o d u n a k u s v l n i t é h o p l e c h u. ( C O L L I N S O N, , s ) Rachostroje a pyrotechnické efekty N e j r ů z n ě j š í t yp y r a c h o s t r o j ů s e o b j e v i l y p r a v d ě p o d o b n ě j i ž p ř e d r o k e m J e j i c h p o u ž i t í b yl o m n o h o s t r a n n é, a ť u ž p ř e d s t a v o v a l y p á d y č i r o z b i t í r ů z n ý c h p ř e d m ě t ů, n e b o b yl y p o u ž í v á n y v m n o h a j i n ý c h s i t u a c í c h, k t e r é s i v yž a d o v a l y p ř e k v a p i t d i v á k a s i l n ý m z v u k o v ý m e f e k t e m. P o z d ě j i b yl y č a s t o p o u ž í v á n y t a k é k e z n á z o r n ě n í s t ř e l b y, a ť u ž z p i s t o l e, k u l o m e t u n e b o v á l e č n ý c h s c é n. P r i n c i p f u n g o v á n í s t r o j e b yl s t e j n ý j a k o n a p ř. u ř e h t a č k y. R á m b yl v e s v é h o r n í č á s t i o p a t ř e n n ě k o l i k a d ř e v ě n ý m i l a m e l a m i. P o d r á m e m b yl u m í s t ě n o t o č n ý b u b e n s v yč n í v a j í c í m i d ř e v ě n ý m i l o p a t k a m i. B ě h e m o t á č e n í b u b n u d o c h á z e l o k e s t ř e t ů m l a m e l a l o p a t e k v yt v á ř e j í c í c h t yp i c k ý p r a s k a v ý a r a c h o t i v ý z v u k. V l e t e c h a ž s e v c e l k u b ě ž n ě p o u ž í v a l y t a k é p yr o t e c h n i c k é e f e k t y p ř i p o u ž i t í s k u t e č n ý c h z b r a n í a v ý b u š n i n, c o ž s i v yž á d a l o n e m á l o n e h o d a z r a n ě n í

32 F r a n c o u z i p o m o c í z a ř í z e n í n a z v a n é m u t r i n g l e, t v o ř e n é h o 3 0 a ž 4 0 p i s t o l e m i n a p l n ě n ý m i s t ř e l n ý m, p r a c h e m v yt v o ř i l i t z v. s a l v u. Z v u k y v ý b u c h ů a e x p l o z í b yl y s i m u l o v á n y p o m o c í v ý s t ř e l ů d o n á d o b č á s t e č n ě n a p l n ě n ý c h v o d o u. K e k o n c i r o k u b yl y p o u ž í v á n y b o m b o v é n á d r ž e s p e v n ý m p l á š t ě m, d o n i c h ž b yl v l o ž e n v e l k ý o h ň o s t r o j. K o v o v á n á d o b a n e j e n z a b r a ň o v a l a ú r a z ů m, a l e t a k é o d r á ž e l a z v u k e x p l o z e. V ý s t ř e l y z p i s t o l e s e s l e p ý m i n á b o j i j s o u d o d n e s v í c e v yu ž í v á n y n e ž n a h r á v k y. Z v u k s t ř e l b y s e s p e c i f i c k y o d r á ž í v a k u s t i c e d i v a d e l n í b u d o v y, č e h o ž b o h u ž e l n a h r á v k o u n e l z e d o s á h n o u t. Z v u k y v ý s t ř e l ů b yl y s i m u l o v á n y t a k é j e d n o d u c h ý m i z p ů s o b y j a k o n a p ř. ú d e r y b a m b u s o v o u h o l í o k o ž e n é k ř e s l o. ( C O L L I N S O N, , s ) Zvony M n o h o d i v a d e l n í c h p ř e d s t a v e n í d o d n e š n í h o d n e p o u ž í v á n e j r ů z n ě j š í z v o n y a z v o n k y v s o u v i s l o s t i s k o s t e l y, h o d i n a m i, d v e ř m i a t e l e f o n y. A č k o l i s e s t á l e b ě ž n ě p o u ž í v a j í m a l é r u č n í z v o n k y n e b o z v o n k o h r y, s v o u ú l o h u z d e m a j í t a k é v e l k é z v o n y z a v ě š e n é v z á k u l i s í a o v l á d a n é p o m o c í l a n. Z v u k k o s t e l n í c h z v o n ů s e p o r o z v o j i p ř í s l u š n ý c h t e c h n o l o g i í z a č a l p r o d u k o v a t p ř e d e v š í m z n a h r á v e k, m e n š í z v o n k y a b z u č á k y j s o u v e s v é ž i v é p o d o b ě, p o u ž í v á n y d o d n e s. P r o e l e k t r i c k é z v o n y a t e l e f o n y, s e k r o m ě z á z n a m ů, p o u ž í v a j í t a k é b e l l b o x y ( z v o n k o v é k r a b i c e ). K r a b i č k a o b s a h u j e b a t e r i i, o b v yk l e m á d v a r ů z n é t yp y z v o n k ů a b z u č á k. ( C O L L I N S O N, , s )

33 Zvířata P ř e d p ř í c h o d e m k v a l i t n í c h z v u k o v ý c h z á z n a m ů a p ř e h r á v a c í c h s ys t é m ů m u s e l i b ý t d i v a d e l n í t e c h n i c i v e l m i v yn a l é z a v í v e z p ů s o b e c h r e p r o d u k c e z v u k ů, k t e r é b y s e c o n e j v í c e p o d o b a l y r e a l i t ě. K n a p o d o b o v á n í z p ě v u p t á k ů a c v r k o t á n í c v r č k ů č i j i n é h o z v u k u, s e n e j č a s t ě j i p o u ž í v a l y p í š ť a l k y v yr o b e n y z r ů z n ý c h m a t e r i á l ů. P s y, k o č k y n e b o v ě t š í z v í ř a t a n a p o d o b o v a l i v ě t š i n o u p ř í m o h e r c i n e b o j e v i š t n í t e c h n i c i z e z á k u l i s í. Z v u k y k o ň s k ý c h k o p yt b yl y r e p r o d u k o v á n y p o m o c í k l e p á n í o s e b e d ř e v ě n ý c h d e s t i č e k n e b o s k o ř á p e k k o k o s o v ý c h o ř e c h ů. J i n ý n á s t r o j b yl z h o t o v e n z e t ř í d ř e v ě n ý c h r a m e n s u p e v n ě n o u d e s t i č k o u n a k o n c i k a ž d é h o z n i c h. V n ě j š í r a m e n a b yl a v o l n á, č í m ž b ě h e m p o h yb u r yt m i c k y n a r á ž e l a d o c e n t r á l n í d e s t i č k y a v yt v á ř e l a t a k t yp i c k ý z v u k. ( C O L L I N S O N, , s ) 2.4 Zvuk od dob y elektrifikace P r v n í v ý z n a m n é o b j e v y a v yn á l e z y v o b l a s t i e l e k t ř i n y a m a g n e t i s m u v ý r a z n ě o v l i v n i l y i v ý v o j z v u k o v é a p a r a t u r y. P r o k o m p l e x n ě j š í p o c h o p e n í j e d ů l e ž i t é z m í n i t ř a d u v yn á l e z c ů a j e j i c h v yn á l e z ů. E l e k t r i c k á a m a g n e t i c k á e n e r g i e j e z á k l a d n í m k a m e n e m n o v é é r y, j e j í v l a s t n o s t i j s o u v yu ž í v á n y p ř i g e n e r o v á n í, p ř e n o s u, z p r a c o v á n í, z á z n a m u a r e p r o d u k c i z v u k u. E l e k t r o a k u s t i k a s e z a č a l a p r a k t i c k y v yu ž í v a t j a k o p r o s t ř e d e k k p ř e n o s u z v u k u, p ř e d e v š í m l i d s k é h o h l a s u n a d á l k u. P o č á t k y e l e k t r o a k u s t i c k é a p a r a t u r y t e d y m ů ž e m e

34 h l e d a t v o b l a s t i k o m u n i k a č n í c h v yn á l e z ů a t e c h n o l o g i í. V ž d y s e j e d n a l o o p o t ř e b u s d ě l o v a t n ě j a k o u i n f o r m a c i v e ř e j n o s t i n e b o j i n é m u j e d i n c i v a k u s t i c k é p o d o b ě. Z á z n a m a r e p r o d u k c e z v u k u, r o z h l a s o v é i t e l e v i z n í v ys í l á n í, n i c z t o h o b y n e b yl o d n e s m o ž n é n e b ý t v yn á l e z u t e l e g r a f u. P ř e k r o č e n í t o h o t o m e z n í k u b yl o m o ž n é d í k y l i d e m, j a k ý m i b yl i A l e s s a n d r o G i u s e p p e A n t o n i o A n a s t a s i o Vo l t a, A n d r é M a r i e A m p é r e, M i c h a e l F a r a d a y, H a n s C h r i s t i a n O e r s t e d, k t e ř í p o l o ž i l i z á k l a d y t e o r i e e l e k t ř i n y a d o k á z a l i p ř e n o s e l e k t r i c k é h o p r o u d u p o m o c í m e t a l i c k é h o v o d i č e. Vyn á l e z b e z d r á t o v é h o t e l e g r a f u, t e l e f o n n í h o a z v u k o v é h o z á z n a m u, t o v š e b yl o o b j e v e n o a ž v p o z o r u h o d n ě k r á t k é d o b ě. Tyt o t e c h n i c k é v ym o ž e n o s t i v yv o l a l y r e v o l u c i v p o u ž i t í z v u k u v d i v a d e l n í m p r o s t ř e d í. ( C O L L I N S O N, , s. 6 5 ) 2.5 Obecný historický vý voj V r o c e s e v l o n d ý n s k é m p ř e d s t a v e n í o b j e v i l p r v n í r e p r o d u k o v a n ý z v u k. Š l o o n a h r á v k u d ě t s k é h o p l á č e, k t e r á b yl a p ř e h r á n a z f o n o g r a f u. P o s t u p n ě b yl o p o u ž i t í z á z n a m u u d i v a d e l n í c h, a l e i u f i l m o v ý c h p ř e d s t a v e n í v yu ž í v á n o s t á l e č a s t ě j i. P ř i s p ě l k t o m u v ý v o j v o b l a s t i z á z n a m u z v u k u p o m o c í m e c h a n i c k ý c h m é d i í. ( B E D N A Ř Í K, , s. 9 ) O 1 6 l e t p o z d ě j i b yl a p o u ž i t a n a h r á v k a v t r a g é d i i N E R O, o k t e r é s e z m i ň o v a l č a s o p i s T h e a t r e M a g a z i n e. J e d n a l o s e o v e l m i r e a l i s t i c k é z v u k y s t é n á n í m u č e d n í k u, r e p r o d u k o v a n ý c h g r a m o f o n e m. V z h l e d e m k t o m u, ž e v t é t o d o b ě n e e x i s t o v a l a p o z i c e z v u k a ř e, m a n i p u l a c i s u v e d e n ý m i z a ř í z e n í m i m ě l n a s t a r o s t i i n s p i c i e n t

35 A č k o l i v v yn á l e z f o n o g r a f u b yl v e l k ý m k r o k e m v p ř e d, c o s e t ý č e r e p r o d u k c e z v u k u v d i v a d l e, n e b yl d o t a k o v é h o p r o s t o r u p ř í l i š v h o d n ý. O r o z š í ř e n í a z k v a l i t n ě n í r e p r o d u k c e z v u k u v d i v a d l e s e v š a k z a s l o u ž i l a ž r o z v o j r o z h l a s o v é h o v ys í l á n í. N e m a l o u z á s l u h u v e v ý v o j i z v u k o v é a p a r a t u r y m ě l a H o l l y w o o d s k á s t u d i a, k t e r á s e s n a ž i l a o c o n e j v ě r n ě j š í r e p r o d u k c i z v u k u v k i n o s á l e c h. L z e t e d y ř í c i, ž e s e v n e m a l é m í ř e p o d í l e l a n a v z n i k u a r o z v o j i a u d i o t e c h n i k y a j e j í a p l i k a c i v d i v a d e l n í m p r o s t ř e d í. ( V R B K A, , s ) Vývoj v českých divadlech. V r o c e o d v ys í l a l Č e s k o s l o v e n s k ý r o z h l a s s v ů j h i s t o r i c k ý p r v n í r o z h l a s o v ý p ř e n o s z N á r o d n í h o d i v a d l a v P r a z e, S m e t a n o v u o p e r u D v ě v d o v y. J e d n a l o s e o u d á l o s t e v r o p s k é h o v ý z n a m u, j e l i k o ž v z a h r a n i č í, i p ř e s m n o h e m l e p š í t e c h n i c k é v yb a v e n í, n i c p o d o b n é h o n e e x i s t o v a l o a d o p o s u d s e o t o m p o u z e u v a ž o v a l o. P r o p ř e n o s b yl p o u ž i t m i k r o f o n u m í s t ě n ý n a d j e v i š t ě m a p r o p o j e n ý t e l e f o n i c k ý m i l i n k a m i s k o n t r o l n í m í s t n o s t í v yb a v e n é z e s i l o v a č e m. J e d n a l o s e, n a t e h d e j š í p o d m í n k y, o k v a l i t n í p ř e n o s z v u k u, k d y b yl o m o ž n é s l yš e t t a k é š u m h l e d i š t ě a l a d ě n í n á s t r o j ů. ( M A R Š Í K, , s ) B r z y n a t o s e k r o z h l a s o v ý m i n s c e n a c í m p ř i p o j i l o i b r n ě n s k é d i v a d l o N a h r a d b á c h. Č i n o h e r n í i n s c e n a c e p ř e n á š e n y r o z h l a s e m b yl y k v ů l i a b s e n c i v i z u á l n í h o v j e m u p r o p o s l u c h a č e h ů ř e p ř e d s t a v i t e l n é, z t o h o d ů v o d u z í s k á v a l y s t á l e v í c e n a o b l í b e n o s t i z p ě v o h r y a o p e r y

36 D i v a d l a p ř e b í r a l a o d r o z h l a s u m n o h o z k u š e n o s t í. V z n i k l a p r a v d ě p o d o b n ě d o d n e s p o u ž í v a n á z v u k o v á k a b i n a, k t e r á p ů v o d n ě s l o u ž i l a p r o ú č e l r o z h l a s u. N a p ř í k l a d v d i v a d l e N a h r a d b á c h b yl a p r o v i z o r n í z v u k o v á k a b i n a p r o p o t ř e b y Č e s k o s l o v e n s k é h o r o z h l a s u n a p r a v é s t r a n ě j e v i š t ě u m í s t ě n a j e š t ě p ř e d r e k o n s t r u k c í v r o c e N a t o m t o m í s t ě b yl t é ž p ř i r e k o n s t r u k c i v r o c e k o u t e k, k t e r ý b yl v yb a v e n g r a m o f o n o v ý m s ys t é m e m m í c h á n í z v u k ů z e d v o u g r a m o f o n ů. J e v i š t ě b yl o o s a z e n o d v ě m a r e p r o d u k t o r y n e m a l ý c h r o z m ě r ů. Te n t o v ý v o j v š a k n e l z e o č e k á v a t u v š e c h d i v a d e l. P r o f e s i o n á l n í z á z e m í s i m o h l a d o v o l i t j e n t a n e j v ě t š í. N e j l é p e s i v e d l o N á r o d n í d i v a d l o v P r a z e. U v ě t š i n y č e s k ý c h d i v a d e l v š a k v t o m t o s m ě r u d o c h á z e l o k n e u s p o k o j i v ý m s t a v ů m, a t o a ž d o z a č á t k u 8 0. l e t 2 0. s t o l e t í, k d y s e s i t u a c e z a č a l a z l e p š o v a t. U m e n š í c h d i v a d e l v ě t š i n o u s i t u a c e z á l e ž e l a n a s c h o p n o s t i i m p r o v i z o v a t a d o v yb a v o v a t p o t ř e b n é z a ř í z e n í p o l o a m a t é r s k ý m i v ý r o b k y z d í l e n n a d š e n c ů z a j í m a j í c í c h s e o t e n t o o b o r. P o r o c e , r e v o l u c i v o b l a s t i z v u k o v é t e c h n i k y z a p ř í č i n i l t a k é t r e n d d o m á c í c h p o č í t a č ů. R a p i d n í n á r ů s t v ý r o b y e l e k t r o n i c k ý c h k o m p o n e n t ů a j e j i c h v ý v o j o t e v í r a l s t á l e n o v é m o ž n o s t i. N a p ř e l o m u 7 0. a 8 0. l e t 2 0. s t o l e t í v s t o u p i l a n a t r h s a u d i o t e c h n i k o u d i g i t a l i z a c e, k t e r á z a p ř í č i n i l a m a s o v o u v ý r o b u k o m e r č n í c h C D p ř e h r á v a č ů. V Č S S R s e v d i v a d l e v d o b ě s v é h o u v e d e n í n a t r h v š a k C D p ř e h r á v a č e t é m ě ř n e v ys k yt o v a l y. Z p ů s o b i l a t o v ys o k á c e n a a n e p r o v e d i t e l n o s t z á z n a m u n a t e n t o n o s i č. N a t r h u z a č a l v d e v a d e s á t ý c h l e t e c h p ř e v l á d a t M i n i D i s c. P o r o c e z a č í n á e x p a n d o v a t s p í š e f i l m o v ý a h u d e b n í p r ů m ys l. N a s c é n ě d i v a d l a r o s t l a o b l i b a m u z i k á l o v ý c h p r o d u k c í,

37 k t e r é b yl y n a z á k l a d ě s v é t e c h n i c k é n á r o č n o s t i d ů v o d e m p r o p o ř í z e n í m o d e r n ě j š í c h t e c h n o l o g i í. Te n t o t r e n d n e u s t á l e t r v á a d i v a d e l n í b u d o v y j s o u p o d t l a k e m n á v š t ě v n o s t i n u c e n y z l e p š o v a t s v é t e c h n i c k é n á r o k y, c o ž j e p r o r o z v o j z v u k o v é a p a r a t u r y v e l i c e p ř í n o s n é

38 3 Elektroakustický řetězec E l e k t r o a k u s t i c k ý ř e t ě z j e s o u b o r e l e k t r o n i c k ý c h o b v o d ů, k t e r ý m i j e z e s i l o v á n a u p r a v o v á n p r i m á r n í s i g n á l z e l e k t r o a k u s t i c k é h o m ě n i č e, s n í m a č e n e b o p ř í s t r o j e n a p o ž a d o v a n o u ú r o v e ň a p o d o b u. ( S V O B O D A, B R D A, , s. 1 2 ) P r o t o ž e j s o u j e d n o t l i v é p r v k y ř e t ě z c e ř a z e n y v s é r i i, j e k v a l i t a c e l é h o s ys t é m u d á n a k v a l i t o u j e h o n e j s l a b š í h o č l á n k u. ( V L A C H Ý, , s. 1 6 ) Te n t o ř e t ě z m ů ž e m í t v ý s t u p e l e k t r i c k ý n e b o a k u s t i c k ý, e l e k t r o m e c h a n i c k ý n e b o o p t i c k ý. K a ž d ý e l e k t r o a k u s t i c k ý ř e t ě z s e s k l á d á z e t ř í z á k l a d n í c h č l á n k ů : 1 ) z d r o j e s i g n á l u 2 ) e l e k t r o n i c k ý c h z e s i l o v a c í c h a k o r e k č n í c h o b v o d ů 3 ) s p o t ř e b i č e e l e k t r i c k é h o s i g n á l u n e b o e l e k t r o a k u s t i c k é h o m ě n i č e. ( S V O B O D A, B R D A, , s. 1 2 ) 3.1 Mikrofon M i k r o f o n j e z a ř í z e n í, k t e r é p ř e m ě ň u j e s i g n á l a k u s t i c k ý n a s i g n á l e l e k t r i c k ý. To h o j e d o s a ž e n o p o m o c í m e m b r á n y, k t e r á s e v l i v e m d o p a d u a k u s t i c k ý c h v l n r o z k m i t á. ( P E J C H A, Š K U B A L, , s. 1 2 ) Historie Z j i s t i t, k d o s e s t a l j a k o p r v n í o b j e v i t e l e m m i k r o f o n u, n e b yl o v ů b e c s n a d n é. N a z a č á t k u b yl v e l k ý m k o n k u r e n t e m n ě m e c k ý f yz i k J o h a n n P h i l i p p R e i s s e s v ý m z v u k o v ý m

39 z e s i l o v a č e m, v e k t e r é m p o u ž i l m e m b r á n u s k o v o v o u j e h l o u p r o p o j e n o u s e l e k t r i c k ý m o b v o d e m. B ě h e m v i b r a c í m e m b r á n y d o c h á z e l o k p ř e r u š o v á n í k o n t a k t u, a t í m t a k é p r o u d u. J e h o v yn á l e z f u n g o v a l, a l e n e b yl d o s t a t e č n ě k v a l i t n í k p ř e n o s u m l u v e n é ř e č i. D a l š í m k a n d i d á t e m b yl a m e r i c k ý v yn á l e z c e E l i s h a G r a y, j e d e n z e z a k l a d a t e l ů W e s t e r n E l e c t r i c C o m p a n y 1 0. J e h o v yn á l e z e m b yl k a p a l i n o v ý m i k r o f o n t v o ř e n ý m e m b r á n o u p ř i p o j e n o u k j e h l e a u m í s t ě n o u v k ys e l é m r o z t o k u. B ě h e m v i b r a c í m e m b r á n y d o c h á z e l o k z a n o ř o v á n í j e h l y, č í m ž s e m ě n i l p r o c h á z e j í c í p r o u d. Z h r u b a v e s t e j n é d o b ě p r a c o v a l n a v ý v o j i k a p a l i n o v é h o m i k r o f o n u t a k é A l e x a n d e r G r a h a m B e l l. ( R O B J O H N S, , s. 1-2 ) Vyn á l e z m i k r o f o n u j e p ř i p i s o v á n E m i l u B e r l i n e r o v i. N ě m e c ž i j í c í v U S A, E m i l e B e r l i n e r, s e n a r o d i l 2 0. k v ě t n a P r o s l a v i l s e t a k é v yn á l e z e m g r a m o f o n o v é d e s k y. Vyn á l e z m i k r o f o n u j e d a t o v á n k e d n i 4. b ř e z n a ( B a u m a n, , 3 ) K v yt v o ř e n í p r v n í h o m i k r o f o n u p o u ž i l p ř e d n í č á s t d ě t s k é h o b u b í n k u j a k o m e m b r á n y, k n o f l í k a j e h l u. ( C O L L I N S O N, , s ) P a t e n t n a s v ů j m i k r o f o n p r o d a l s p o l e č n o s t i B e l l Te l e p h o n e C o m p a n y 1 1, a t a k s e j e h o v yn á l e z s t a l s o u č á s t í p r v n í c h B e l l o v ý c h t e l e f o n ů. ( B a u m a n, , 6 ) 1 0 W e s t e r n E l e c t r i c C o m p a n y j e d e n z n e j v ě t š í c h s v ě t. e l e k t r o t e c h. k o n c e r n ů ; z a l s e s í d l e m v N e w Yo r k u. V y r á b ě l z e j m. s p o j o v a c í t e c h n i k u a e l e k t r o n i k u, k o m p o n e n t y p r o r a k e t o v é i j a d. t e c h n o l o g i e 11 B e l l Te l e p h o n e C o m p a n y p r v n í t e l e f o n n í s p o l e č n o s t z a l o ž e n a A l e x a n d r e m G r a h a m e m B e l l e m v r o c e

40 V d o b ě z a l o ž e n í s p o l e č n o s t i B e l l Te l e p h o n e C o m p a n y e x i s t o v a l o p o u h ý c h t e l e f o n n í c h p ř í s t r o j ů. K a p a l n ý m i k r o f o n p o u ž í v a n ý B e l l e m n e b yl t a k e f e k t i v n í j a k o v yn á l e z E m i l a B e r l i n e r a. V o k a m ž i k u, k d y s e č l e n o v é n o v ě z a l o ž e n é s p o l e č n o s t i d o s l e c h l i o p r o d e j i p r á v n a t e n t o v yn á l e z, n a b í d l i B e r l i n e r o v i z a m ě s t n á n í n a p o z i c i v ý z k u m n é h o a s i s t e n t a. P r a c o v a l p r o n ě n á s l e d u j í c í c h 7 l e t. B r z y s e u k á z a l o, ž e k o m b i n a c e B e r l i n e r o v a m i k r o f o n u a B e l l o v a m a g n e t o p ř i j í m a č e, b yl a z á k l a d e m p r o v yt v o ř e n í p e r f e k t n í h o t e l e f o n n í h o o b v o d u. B e r l i n e r d o t o h o t o o b v o d u b r z y p ř i d a l d a l š í k o m p o n e n t y j a k o i n d u k č n í c í v k u n e b o t r a n s f o r m á t o r. ( C O L L I N S O N, , s. 7 0 ) Stavba M i k r o f o n m á ř a d u p a r a m e t r ů a p o d l e k o n s t r u k c e č i ú č e l u s e d ě l í d o r ů z n ý c h s k u p i n. N e j d ů l e ž i t ě j š í m i c h a r a k t e r i s t i k a m i u t o h o t o t yp u m ě n i č e j s o u c i t l i v o s t, f r e k v e n č n í c h a r a k t e r i s t i k a a s m ě r o v á c h a r a k t e r i s t i k a. ( P E J C H A, Š K U B A L, , s. 1 2 ) Rozdělení mikrofonů podle způsobu přeměny akustického signálu na elektrický P o d l e z p ů s o b u p ř e m ě n y a k u s t i c k é h o s i g n á l u n a s i g n á l e l e k t r i c k ý r o z e z n á v á m e n ě k o l i k z á k l a d n í c h t yp ů Uhlíkový mikrofon U h l í k o v ý m i k r o f o n v yn a l e z l T h o m a s A l v a E d i s o n, k j e h o z d o k o n a l e n í s e p ř i č i n i l a n g l i c k ý f yz i k D a v i d E d w i n H u g h e s, a u t o r n á z v u m i k r o f o n ( ). B yl o o b j e v e n o, ž e u h l í k o v á z r n k a, s t l a č e n á m e z i k o v o v é d e s k y,

41 m a j í e l e k t r i c k ý o d p o r n e p ř í m o ú m ě r n ý t l a k u. P o k u d n a j e d n u z d e s e k p ů s o b í z v u k o v é v l n ě n í, m ě n í s e p a t ř i č n ě i p r o u d p r o t é k a j í c í z r n k y m e z i d e s k a m i. K v a l i t a p ř e n e s e n é h o z v u k u j e d o s t a č u j í c í p r o h o v o r a h l a v n ě t a k o v ý m i k r o f o n f u n g u j e j a k o e l e k t r o m e c h a n i c k ý z e s i l o v a č ( e n e r g i e p r o u d o v ý c h z m ě n m ů ž e b ý t p o d s t a t n ě v ě t š í, n e ž e n e r g i e d o p a d a j í c í c h z v u k o v ý c h v l n ). ( U h l í k o v é m i k r o f o n n í v l o ž k y d o t e l e f o n n í h o p ř í s t r o j e, , 1 ) V z h l e d e m k j e h o n í z k é c i t l i v o s t i d o c h á z í k e z n a č n é m u z k r e s l e n í z v u k u a v z n i k u š u m u 1 2. Z t o h o d ů v o d u s e t yt o m i k r o f o n y p o u ž í v a l y p ř e v á ž n ě u t e l e f o n ů. ( O d p o r o v ý ( u h l í k o v ý ) m i k r o f o n, , 5 ) V s o u č a s n o s t i j e i v t e l e f o n i i t e n t o m i k r o f o n p o s t u p n ě n a h r a z o v á n j i n ý m i t yp y ( e l e k t r e t o v ý, p i e z o a p o d. ). ( U h l í k o v é m i k r o f o n n í v l o ž k y p r o t e l e f o n n í p ř í s t r o j e, , 2 ) E l e k t r o d y n a m i c k ý ( d y n a m i c k ý ) m i k r o f o n E l e k t r o d yn a m i c k ý m i k r o f o n j e z a l o ž e n n a p r i n c i p u e l e k t r o m a g n e t i c k é i n d u k c e 1 3. V m a g n e t i c k é m p o l i t r v a l é h o m a g n e t u s e p o h yb u j e v o d i č 1 4 s p o j e n ý s p r u ž n o u m e m b r á n o u, n a k t e r o u d o p a d á z v u k o v é v l n ě n í. K m i t á n í m e m b r á n y s e p ř e n á š í n a v o d i č a i n d u k u j e s e v n ě m č a s o v ě 1 2 Š u m z v u k o v é n e b o h l u k o v é z n e č i š t ě n í, v e l e k t r o n i c e s e t e r m í n š u m p o u ž í v á k o z n a č e n í e l e k t r o n i c k é h o s i g n á l u k o r e s p o n d u j í c í h o s a k u s t i c k ý m š u m e m ( v a u d i o - s y s t é m e c h ), n e b o s i g n á l u k o r e s p o n d u j í c í h o s v i z u á l n í m š u m e m, k t e r ý m ů ž e b ý t v i d i t e l n ý j a k o s n í h n a š p a t n ý c h t e l e v i z n í c h n e b o v i d e o s n í m c í c h 1 3 E l e k t r o m a g n e t i c k á i n d u k c e j e v v z n i k u e l e k t r i c k é h o n a p ě t í p ř i z m ě n ě m a g n e t i c k é h o p o l e 1 4 Vo d i č e l e k t r o t e c h n i c k ý v ý r o b e k, d r á t n e b o p á s e k z v o d i v é h o m a t e r i á l u, k a b e l a t d. k e l e k t r o t e c h n i c k é m u p o u ž i t í

42 p r o m ě n n é n a p ě t í s h o d n é h o č a s o v é h o p r ů b ě h u, j a k ý m á a k u s t i c k ý s i g n á l. ( E l e k t r o d yn a m i c k ý m i k r o f o n, , 1 ) P r v n í m i k r o f o n s p o h yb l i v o u c í v k o u b yl p a t e n t o v á n v r o c e E r n e s t e m S i e m e n s e m. N a t r h u v š a k n e n a š e l m í s t o, p r o t o ž e v t e l e f o n i i s e k v ů l i n á k l a d ů m a k o m p a k t n o s t i p o u ž í v a l y u h l í k o v é m i k r o f o n y. ( W e s t e r n E l e c t r i c A d yn a m i c m i c r o p h o n e, , 1 ) N a z a č á t k u r o k u s p o l e č n o s t W e s t e r n E l e c t r i c u v e d l a n a t r h p r v n í d yn a m i c k ý m i k r o f o n. N u t n o ř í c i, ž e v t é t o d o b ě j i ž b yl r o z v i n u t p o t e n c i á l r á d i o v é h o v ys í l á n í a t a k é t e l e f o n n í t e c h n i k a p o d s t o u p i l a z n a č n o u m o d e r n i z a c i. N á p a d t ý k a j í c í s e p o h yb l i v é c í v k y v z n i k l s i c e j i ž n a k o n c i r o k u , a l e t e p r v e k o m b i n a c e l a m p o v é h o z e s i l o v a č e a p e r m a n e n t n í h o m a g n e t o v é h o m a t e r i á l u z k o b a l t u h o d o k á z a l a u s k u t e č n i t. V a u d i o s v ě t ě p l n é m h l u č n ý c h u h l í k ů a p r o b l e m a t i c k ý c h k o n d e n z á t o r ů m ě l b e z p r o b l é m o v ý m i k r o f o n o k a m ž i t ý ú s p ě c h. V p o l o v i n ě r o k u W e s t e r n a k t u a l i z o v a l n á v r h k o n c e p c e k l a s i c k y n a v r ž e n é h o m i k r o f o n u A. D yn a m i c k ý m i k r o f o n p o k r a č o v a l v e s v é c e s t ě s t á t s e j e d n í m z p i l í ř ů v ý r o b y a m e r i c k ý c h m i k r o f o n ů. ( W e b b, , 1 ) M e z i n e j z n á m ě j š í e l e k t r o d yn a m i c k é m i k r o f o n y m ů ž e m e z a ř a d i t z n a č k y S h u r e S M 5 7 a S M 5 8. D yn a m i c k ý m i k r o f o n S M 5 7, k t e r ý v s t o u p i l n a t r h v r o c e , j e r o b u s t n í, s p o l e h l i v ý a p r o s v ů j č i s t ý a p ř i r o z e n ý z v u k p r o s l u l p ř e d e v š í m j a k o m i k r o f o n, k t e r ý k e s v ý m p r o j e v ů m p o u ž í v a l i v š i c h n i a m e r i č t í p r e z i d e n t i o d Lyn d o n a B

43 J o h n s o n a. ( T h e h i s t o r y o f s h u r e i n c o r p o r a t e d, , 2 7 ) Ve s t u d i u j e v h o d n ý p r o n a h r á v á n í b i c í c h, k yt a r y a d e c h o v ý c h n á s t r o j ů. S t e j n ě t a k p r o b ě ž n o u ž i v o u p r o d u k c i j e p o u ž í v á n p ř e d e v š í m u h u d e b n í c h n á s t r o j ů. ( S M M i c r o p h o n e s, , 1 ) V r o c e p ř i c h á z í s p o l e č n o s t S h u r e s m i k r o f o n e m S M 5 8. B r z y n a t o s e s t á v á n e j o b l í b e n ě j š í m v o k á l n í m m i k r o f o n e m n a s v ě t ě. ( T h e h i s t o r y o f s h u r e i n c o r p o r a t e d, , 2 8 ) O b a t yt o m i k r o f o n y s e v yr á b ě j í d o d n e s a p a t ř í m e z i n e j u z n á v a n ě j š í, n e j p r o d á v a n ě j š í a n e j p o u ž í v a n ě j š í n a s v ě t ě. Tu z e m s k o u v ý r o b o u e l e k t r o d yn a m i c k ý c h m i k r o f o n ů s e z a b ý v a l a p ř e d e v š í m s p o l e č n o s t T E S L A. V ě t š i n a b yl a v yb a v e n a v ý s t u p n í m k o n e k t o r e m t yp u D I N v n e s ym e t r i c k é m, a l e t a k é v s ym e t r i c k é m z a p o j e n í. ( M i k r o f o n y T E S L A A M D d yn a m i c k é ( e l e k t r o d yn a m i c k é ), , 1 ) P i e z o e l e k t r i c k ý ( k r y s t a l o v ý ) m i k r o f o n Te n t o t yp m i k r o f o n u p r a c u j e n a z á k l a d ě m e m b r á n y s k r ys t a l e m a j e j i c h p r o p o j e n í m d o e l e k t r i c k é h o o b v o d u. B ě h e m d e f o r m a c e k r ys t a l ů v z n i k á e l e k t r i c k ý n á b o j. P i e z o e l e k t r i c k é m i k r o f o n y j s o u č a s t o p o u ž í v á n y p r o h u d e b n í n á s t r o j e. ( Š K U B A L, , S. 1 4 ) V r o c e z j i s t i l i f r a n c o u z š t í p ř í r o d o v ě d c i J a c q u e s a P i e r r e C u r i e, ž e p ř i m e c h a n i c k é m n a m á h á n í n ě k t e r ý c h

44 k r ys t a l ů v z n i k á e l e k t r i c k é n a p ě t í. V r o c e d e m o n s t r o v a l A l e x a n d r M c L e a n N i c o l s o n p i e z o e l e k t r i c k ý m i k r o f o n, r e p r o d u k t o r a g r a m o f o n o v o u p ř e n o s k u. P ř i b l i ž n ě d e s e t l e t p o t é v yp r a c o v a l i C h a r l e s B a l d w i n S a w ye r a C. H. To w e r p o s t u p p r o p r ů m ys l o v o u v ý r o b u p i e z o k r ys t a l ů 1 5. ( G U Š TA R, , S. 6 2 ) V d n e š n í d o b ě t yt o m i k r o f o n y n e m a j í p ř í l i š v ys o k é u p l a t n ě n í, p r o t o ž e m e c h a n i c k ý p ř e v o d k m i t ů z m e m b r á n y n a k r ys t a l j e z d r o j e m n e v yr o v n a n é f r e k v e n č n í c h a r a k t e r i s t i k y Elektrosta tický (kapacitní) mikrofon V r o c e b yl v e f i r m ě W e s t e r n E l e c t r i c v yt v o ř e n k a p a c i t n í m i k r o f o n. V n á s l e d u j í c í m r o c e p o p s a l p r i n c i p e l e k t r o s t a t i c k é h o m i k r o f o n u i E d w a r d C h r i s t o p h e r W e n t e z B e l l o v ý c h l a b o r a t o ř í. ( G U Š TA R, , S. 6 2 ) U t o h o t o p ř í s t r o j e p o u ž i l v e l m i t e n k o u o c e l o v o u m e m b r á n u u m í s t ě n o u v b l í z k o s t i z a d n í d e s k y o v ys o k é m n a p ě t í ( k a p a c i t o r 1 6 ). V p r ů b ě h u l e t d o š l o k j e j i c h z d o k o n a l e n í a v r o c e u v e d l W e s t e r n E l e c t r i c t yp W, k t e r ý s e t a k s t a l p r v n í m m i k r o f o n e m p o u ž i t ý m k e t v o r b ě p r v n í g e n e r a c e z v u k ů v e f i l m u. ( C O L L I N S O N, , s. 8 0 ) 1 5 P i e z o k r y s t a l k r y s t a l v y k a z u j í c í p i e z o e l e k t r i c k ý j e v ( s c h o p n o s t k r y s t a l u g e n e r o v a t e l e k t r i c k é n a p ě t í p ř i j e h o d e f o r m o v á n í, p o p ř í p a d ě j e v o p a č n ý, k d y s e k r y s t a l v e l e k t r i c k é m n a p ě t í d e f o r m u j e, v y s k y t u j e s e p o u z e u k r y s t a l ů, k t e r é n e m a j í s t ř e d s y m e t r i e. ) N e j z n á m ě j š í p i e z o e l e k t r i c k o u l á t k o u j e m o n o k r y s t a l i c k ý k ř e m e n, k ř i š ť á l 1 6 K a p a c i t o r ( s l a n g o v ě k o n d e n z á t o r ) p a s i v n í e l e k t r o t e c h n i c k á a k u m u l a č n í s o u č á s t k a p o u ž í v a n á v e l e k t r i c k ý c h o b v o d e c h k d o č a s n é m u u c h o v á n í e l e k t r i c k é h o n á b o j e, a t í m i k u c h o v á n í p o t e n c i á l n í e l e k t r i c k é e n e r g i e

45 N a v ý v o j i m i k r o f o n u p r a c o v a l o s o u č a s n ě n ě k o l i k f i r e m, a l e k v a l i t n ě j š í t yp y s e z a č a l y o b j e v o v a t a ž o d k o n c e 2 0. l e t. ( G U Š TA R, , S. 6 2 ) P r v n í m a s o v ě v yr á b ě n ý k a p a c i t n í m i k r o f o n p ř i š e l n a s v ě t v r o c e P ř e d s t a v i l a h o f i r m a G e o r g N e u m a n n & C o v B e r l í n ě a n e s l o z n a č e n í C M V 3. V r o c e p ř e d s t a v i l a f i r m a N e u m a n n v a r i a c i t o h o t o m i k r o f o n u, k t e r á u m o ž ň o v a l a v ý m ě n u m i k r o f o n n í h l a v i c e. J e h o v l i v n a m o d e r n í k a p a c i t n í m i k r o f o n y j e b e z k o n k u r e n č n í. D o d n e s s e t e n t o t yp m i k r o f o n u v yr á b í p o d z n a č k o u B l u e n e s o u c í n á z e v B o t t l e, t e d y l á h e v, k t e r o u s v ý m t v a r e m p ř i p o m í n á. ( W e b b, , 1 0 ) Elektretový mikrofon E l e k t r i c k ý s i g n á l z d e v z n i k á p o h yb e m v o d i v é m e m b r á n y n e v m a g n e t i c k é m, a l e v e l e k t r i c k é m p o l i. U m o ž ň u j e t o v l a s t n o s t n ě k t e r ý c h i z o l a n t ů 1 7 ( e l e k t r e t u ) t r v a l e u d r ž e t e l e k t r i c k o u p o l a r i z a c i. V ě t š i n a e l e k t r e t o v ý c h m i k r o f o n ů o b s a h u j e i F E T t r a n z i s t o r, z e s i l u j í c í e l e k t r i c k ý s i g n á l, p r o t o t yt o m i k r o f o n y p o t ř e b u j í n a p á j e n í. ( P r i n c i p f u n k c e m i k r o f o n ů, , 1 5 ) V r o c e J i m W e s t a G e r h a r d S e s s l e r v yn a l e z l i v B e l l L a b s p r v n í p o u ž i t e l n ý e l e k t r e t o v ý m i k r o f o n. Te n t o m i k r o f o n s e d n e s p o u ž í v á v m n o h a a p l i k a c í c h, p ř e d e v š í m t a m, k d e j e z a p o t ř e b í m i n i a t u r i z a c e. ( F o i l e l e c t r e t m i c r o p h o n e, , 1 ) 1 7 E l e k t r i c k ý i z o l a n t l á t k a, k t e r á n e v e d e e l e k t r i c k ý p r o u d

46 3.1.4 Bezdrátové mikrofony J e d n á s e o z c e l a b ě ž n é d o s u d p o p i s o v a n é m i k r o f o n y, p o u z e p ř e n o s s i g n á l u j e u s k u t e č ň o v á n p o m o c í b e z d r á t o v é t e c h n o l o g i e. P r i n c i p f u n g o v á n í b e z d r á t o v ý c h m i k r o f o n ů j e z a l o ž e n n a s t e j n é m p r i n c i p u, j a k o j e r o z h l a s o v é v ys í l á n í. V z n i k a j í c í s i g n á l j e m o d i f i k o v á n n a e l e k t r o m a g n e t i c k é z á ř e n í o u r č i t é f r e k v e n c i a v ys í l á n d o o k o l í. V b l í z k o s t i j e u m í s t ě n p ř i j í m a č z a c h yc u j í c í v ys í l á n í, k t e r ý n á s l e d o v n ě p ř e m ě ň u j e e l e k t r o m a g n e t i c k é z á ř e n í n a e l e k t r o a k u s t i c k ý s i g n á l. ( P E J C H A, Š K U B A L, , s ) M u ž e m, k t e r ý p r a v d ě p o d o b n ě v yn a l e z l p r v n í o s o b n í b e z d r á t o v ý m i k r o f o n, j e R e g i n a l d M o o r e s. B ě h e m 2. s v ě t o v é v á l k y b yl M o o r e s č l e n e m K r á l o v s k é h o l e t e c t v a n a p o z i c i t e l e f o n i s t y, p o v á l c e s e s t a l z v u k o v ý m i n ž e n ý r e m. Ve s v é m v o l n é m č a s e s e r o z h o d l v yu ž í t s v é z n a l o s t i a v yv i n u l b e z d r á t o v ý m i k r o f o n. V r o c e s e s t r o j i l s v ů j p r v n í m i k r o f o n b e z d r á t u, k t e r ý p ř e d s t a v i l B B C k o h o d n o c e n í. J e d n a l o s e o m e n š í r u č n í z a ř í z e n í s v e s t a v ě n ý m v ys í l a č e m p r a c u j í c í m v p á s m u M H z. B B C j e h o v yn á l e z o d m í t l a, j e l i k o ž v n ě m n e v i d ě l a p r a k t i c k é v yu ž i t í. O r i g i n á l t o h o t o m i k r o f o n u s e n yn í n a c h á z í v e v ě d e c k é m m u z e u v L o n d ý n ě. ( C O L L I N S O N, , s ) V r o c e s e, o f i c i á l n ě, p r v n í m p r o f e s i o n á l n í m b e z d r á t o v ý m m i k r o f o n e m s t a l M i k r o p o r t v yr o b e n s p o l e č n o s t í S e n n h e i s e r. N e j v ě t š í h o r o z v o j e s e v š a k t o t o z a ř í z e n í d o č k a l o n a p ř e l o m u 8 0. a ž 9 0. l e t. ( A u d i o t e c h n i c a : B e z d r á t o v é m i k r o f o n y a s ys t é m y, , 3 )

47 V d i v a d e l n í m p r o s t ř e d í j e m i k r o f o n n í t e c h n i k a v yu ž í v á n a p ř e d e v š í m u m u z i k á l o v ý c h p r o d u k c í p ř e v á ž n ě n a z p ě v. K t o m u t o ú č e l u j s o u n e j v h o d n ě j š í e l e k t r e t o v é m i k r o f o n y, k t e r é d í k y s v é m a l é v e l i k o s t i l z e d o k o n a l e m a s k o v a t, a z v ě t š í v z d á l e n o s t i j s o u t é m ě ř n e p o z o r o v a t e l n é. Ta k é h e r c ů m u m o ž ň u j í v o l n ý p o h yb p ř i h e r e c k ý c h a k c í c h a c h o r e o g r a f i c k ý c h v ý s t u p e c h. U č i n o h e r n í c h p ř e d s t a v e n í, p o k u d n e j d e o z á m ě r č i e f e k t o v o u v l o ž k u, s e m i k r o f o n y p ř í l i š n e p o u ž í v a j í. D i v a d e l n í b u d o v y j s o u a k u s t i c k y n a v r ž e n y t a k, a b y h l a s h e r c ů b yl d o b ř e s r o z u m i t e l n ý i b e z p o u ž i t í m i k r o f o n n í t e c h n i k y. D o j e m z v ys t o u p e n í j e p a k p r o d i v á k a p ř i r o z e n ě j š í. 3.2 Mixážní pulty M i x á ž n í p u l t y, t é ž n ě k d y o d b o r n ě n a z ý v a n é j a k o l i n e á r n í s m ě š o v a c í p u l t y, j s o u a k t i v n í p ř e n o s o v é j e d n o t k y, k t e r é u m o ž ň u j í s m ě š o v á n í r ů z n ý c h z d r o j ů s i g n á l u ( n a p ř. z m i k r o f o n u, g r a m o f o n u, l i n k o v é h o v ý s t u p u C D p ř e h r á v a č e č i P C z v u k o v é k a r t y a p o d. ) b e z t o h o, a b y s e j e d n o t l i v é z d r o j e s i g n á l u m e z i s e b o u v z á j e m n ě o v l i v ň o v a l y. ( Š PA Č E K, , S. 2 ) Historie Z a z a č á t e k v ý v o j e m i x á ž n í c h p u l t ů v p r ů b ě h u t e c h n o l o g i c k é e v o l u c e l z e p o v a ž o v a t r o k , v e k t e r é m s p o l e č n o s t R C A ( R a d i o C o r p o r a t i o n o f A m e r i c a ) p ř e d s t a v i l a s v ů j p r v n í m i x á ž n í p u l t. P o u ž í v á n í d v o u m i k r o f o n ů b yl o v t é d o b ě j i ž b ě ž n o u z á l e ž i t o s t í. R C A v yv i n u l a s m ě š o v a c í p u l t, k t e r ý u m o ž ň o v a l o v l á d á n í v í c e m i k r o f o n ů. V p r ů b ě h u r o k u

48 b yl o s t u d i o v é n a h r á v á n í z a j i š t ě n o p o u z e p r o s t ř e d n i c t v í m j e d n o h o v e l k é h o m e m b r á n o v é h o m i k r o f o n u, v p ř í p a d ě v ě t š í h o m n o ž s t v í m i k r o f o n ů b yl y s l o u č e n y p o m o c i v e l m i j e d n o d u c h é h o m i x á ž n í h o z a ř í z e n í. O k a m ž i t ý z á z n a m z v u k u n a m o n o, p ř í p a d n ě s t e r e o p á s k u, z a n e c h á v a l j e n m a l ý p r o s t o r p r o p o z d ě j š í z m ě n y. J e d n a l o s e v e v ě t š i n ě p ř í p a d ů o č t yř n e b o o s m i s t o p o v é z a ř í z e n í, k t e r é p o p r o c e s u n a h r á v á n í d o k á z a l o m i x o v a t j e d n o t l i v é s t o p y. J a k o p ř í k l a d l z e u v é s t p u l t S t u d e r J 3 7, j e ž b yl p o u ž i t v r o c e p ř i n a h r á v á n í S g t. P e p p e r a l b u m k a p e l y B e a t l e s. V r o c e s e n a t r h u o b j e v i l y p r v n í v e l k é t ř i c e t i d v o u k a n á l o v é m i x á ž n í p u l t y v yb a v e n é e k v a l i z é r y a r ů z n ý m i e f e k t y n a v š e c h k a n á l e c h. B r i t s k é s p o l e č n o s t i A l i c e, S o u n d c r a f t a M i d a s z a č a l y v yr á b ě t p r o f e s i o n á l n í m i x á ž n í p u l t y v h o d n é p r o d i v a d l o. N a r o z d í l o d m i x á ž n í c h p u l t ů v yr á b ě n ý c h p r o v ys í l á n í a n a h r á v a c í s t u d i a, b yl y t yt o p u l t y o s a z e n y p l o š n ý m i s p o j i s r o z s á h l ý m v yu ž i t í m i n t e g r o v a n ý c h o b v o d ů. D í k y t o m u b yl y p o d s t a t n ě l e v n ě j š í n e ž r u č n ě k a b e l o v a n é m i x á ž n í z a ř í z e n í. N a B r o a d w a yi s e z a č a l y m i x á ž n í p u l t y v yu ž í v a t t e p r v e s p ř í c h o d e m z a ř í z e n í z n a č k y Ya m a h a. V r o c e b yl p o ř í z e n p r v n í p u l t s p o l e č n o s t i Ya m a h a P M s 8 v s t u p y a 2 v ý s t u p y. N e j o b l í b e n ě j š í m z a ř í z e n í m v a m e r i c k é m d i v a d l e s e b r z y n a t o, v r o c e , s t a l o P M s 1 6 v s t u p y a 4 v ý s t u p y. V r o c e b yl p ř e d s t a v e n p r v n í c e n o v ě d o s t u p n ý v í c e k a n á l o v ý d i g i t á l n í m i x á ž n í p u l t, P r o M i x 0 1 o d s p o l e č n o s t i Ya m a h a. S d i g i t a l i z a c í j s o u k o n z o l e n yn í v yr á b ě n y s e v š e m i n e z b yt n ý m i o v l á d a c í m i p r v k y, a l e s m n o h e m m e n š í m i p o ž a d a v k y n a p r o s t o r n e ž k o l o s á l n í a n a l o g o v é p u l t y. O b t í ž s e u t o h o t o z a ř í z e n í v ys k yt u j e v p ř í p a d ě o k a m ž i t é h o v yb r á n í a u c h o p e n í

49 f a d e r u 1 8 n e b o o v l á d a c í h o p r v k u, k t e r ý j e p o ž a d o v á n. V ž i v é d i v a d e l n í s i t u a c i, s i n e l z e d o v o l i t s l o ž i t ě l i s t o v a t n a p ř í k l a d v m e n u p r o n a l e z e n í u r č i t é f u n k c e. ( C O L L I S O N, , S. 8 7, 1 0 4, ) 3.3 Zesilo vače N e z b yt n o u s o u č á s t í e l e k t r o a k u s t i c k é h o ř e t ě z c e j e z e s i l o v a č. N í z k o f r e k v e n č n í z e s i l o v a č j e e l e k t r o n i c k é z a ř í z e n í p r a c u j í c í v p á s m u s l yš i t e l n ý c h f r e k v e n c í, j e h o ž v ý s t u p n í v ý k o n s i g n á l u o d e v z d a n ý d o s p o t ř e b i č e j e v ě t š í n e ž v ý k o n v s t u p n í, p o t ř e b n ý k b u z e n í z e s i l o v a č e. P ř i t o m z k r e s l e n í z p r a c o v a n é h o s i g n á l u m u s í b ý t c o n e j m e n š í a f r e k v e n č n í c h a r a k t e r i s t i k a r o v n o m ě r n á. ( S YR O V Á T K O, , S ) P r o ú č e l y d i v a d l a j e z e s i l o v a č p ř i p ř i p o j e n í k e z d r o j i e l e k t r i c k é e n e r g i e s c h o p e n p ř i j í m a t s i g n á l y z m i x á ž n í h o p u l t u a v yd á v a t s i g n á l v ý k o n o v ý v e s p o j e n í s r e p r o d u k t o r y. ( P E J C H A, Š K U B A L, , s. 2 3 ) Historie Z á s a d n í m v yn á l e z e m v o b l a s t i e l e k t r o a k u s t i c k é h o ř e t ě z c e b yl a e l e k t r o n k a 1 9, t e d y p r v n í z e s i l o v a c í s o u č á s t k a. K d yž 2 1. ř í j n a o b d r ž e l a m e r i c k ý v yn á l e z c e T h o m a s A l v a E d i s o n ( ) p a t e n t n a e l e k t r i c k ý i n d i k á t o r, n e t u š i l, ž e p r á v ě t e n t o v yn á l e z b u d e z á k l a d e m p r o c e l o u e l e k t r o n i k u, t a k j a k j í z n á m e d n e s. A n g l i c k ý f yz i k J o h a n A m b r o s e F l e m i n g ( ) s e z a č a l o t e n t o v yn á l e z E d i s o n a v í c e z a j í m a t a 2 1. z á ř í z í s k a l b r i t s k ý p a t e n t, 1 8 F a d e r p o s u v n ý p o t e n c i o m e t r 1 9 E l e k t r o n k a e l e k t r o n i c k á v a k u o v á s o u č á s t k a

50 7. l i s t o p a d u p a k a m e r i c k ý p a t e n t s n á z v e m T h e r m i o n i c Va l v e. J e d n a l o s e o d e t e k t o r r á d i o v ý c h v l n. ( G U Š TA R, , S. 4 6 ) Vyn á l e z u d e t e k t o r u r á d i o v ý c h v l n, n e b o l i d i o d o v é e l e k t r o n c e k d e t e k c i v f s i g n á l ů, p ř e d c h á z e l j e š t ě p r v n í p o u ž i t e l n ý u s m ě r ň o v a č o d S i r a J o s e p h a J o h n a T h o m s o n a ( 1 8. p r o s i n c e s r p n a ). J e d n a l o s e o e l e k t r o n k u o d v o u e l e k t r o d á c h, t e d y d i o d u. F l e m i n g o v y d i o d y s e z a č a l y o d r o k u v yr á b ě t s é r i o v ě v e s p o l e č n o s t i E d i s o n - S w a n E l e c t r i c C o. V r o c e z a č a l s i l e g á l n í m i k o p i e m i F l e m i n g o v ý c h d i o d, z a c o ž b yl p o z d ě j i ž a l o v á n s a m o t n ý m F l e m i n g e m, A m e r i č a n L e e d e F o r e s t, k t e r ý v l o ž i l m e z i ž h a v í c í v l á k n o a a n o d u t ř e t í e l e k t r o d u v p o d o b ě d r á t ě n é m ř í ž k y a z j i s t i l, ž e p ř i k l á d á n í m n a p ě t í r ů z n é p o l a r i t y a v e l i k o s t i m e z i m ř í ž k u a v l á k n o l z e v p o m ě r n ě š i r o k ý c h m e z í c h o v l i v ň o v a t p r o u d, t e k o u c í o d v l á k n a k a n o d ě. P ř i š e l t a k é n a t o, ž e m a l é z m ě n y n a p ě t í m e z i m ř í ž k o u a v l á k n e m v y v o l á v a j í v e l k é z m ě n y p r o u d u m e z i v l á k n e m a a n o d o u. A n i L e e d e F o r e s t t e n t o j e v n e v ys v ě t l i l, a v š a k d o b ř e u s o u d i l, ž e t a t o p r v n í t r i o d a d o k á ž e z e s i l o v a t. ( E l e k t r o n k y I I : P r i n c i p a f u n k c e e l e k t r o n e k a h i s t o r i e, , 2 ) Vyn á l e z t r i o d y, t e d y d i o d y s e t ř e m i e l e k t r o d a m i, j e n e j v ý z n a m n ě j š í m o b j e v e m v o b l a s t i r a d i o t e c h n i k y. J e l i k o ž p r á v ě z r a d i o t e c h n i k y v yc h á z í c e l ý e l e k t r o a k u s t i c k ý ř e t ě z e c, j e t e n t o v yn á l e z z á s a d n í i p r o v e š k e r o u z v u k o v o u a p a r a t u r u p o u ž í v a n o u v d i v a d e l n í m p r o s t ř e d í. E l e k t r o n k y p o s t u p n ě v yt l a č i l y p o l o v o d i č e a č í s l i c o v é o b v o d y, a v š a k p r o s v é t yp i c k é z k r e s l e n í a j i n é v l a s t n o s t i s e p o u ž í v a j í v n ě k t e r ý c h z a ř í z e n í c h d o d n e s. J e d n á s e n a p ř í k l a d o l a m p o v é z e s i l o v a č e

51 3.4 Reproduktory a reproduktoro vé soustavy R e p r o d u k t o r y p a t ř í m e z i r e c i p r o č n í e l e k t r o a k u s t i c k é m ě n i č e, k d e d o c h á z í k p ř e m ě n ě e l e k t r i c k é h o s i g n á l u n a e n e r g i i m e c h a n i c k o u. To t o v l n ě n í s e d á l e p ř e n á š í n a m e m b r á n u, k t e r á s v ý m p o h yb e m t v o ř í z v u k v ys í l a n ý d o o k o l í. Z t e c h n i c k é h o h l e d i s k a t e d y p ř e d s t a v u j í r e p r o d u k t o r y v ys í l a č e. ( S V O B O D A, B R D A, , s. 4 6 ) Historie V h i s t o r i i v z n i k u v yn á l e z u r e p r o d u k t o r u h r á l v e l k o u r o l i u č i t e l F r i e d r i c h s d o r f J o h a n n P h i l i p p R e i s, k t e r ý v r o c e v yv i n u l j e d n o d u c h ý t yp e l e k t r o n i c k é h o r e p r o d u k t o r u. N a j e h o p r á c i s e p o k u s i l n a v á z a t i A l e x a n d e r G r a h a m B e l l. V r o c e p ř i š e l W e r n e r v o n S i e m e n s s m yš l e n k o u e l e k t r o d yn a m i c k é h o m ě n i č e s k r u h o v o u c í v k o u, n e p o d a ř i l o s e m u v š a k n a j í t z p ů s o b k z e s í l e n í p r o d u k o v a n é h o z v u k u. V p r ů b ě h u n ě k o l i k a d a l š í c h l e t s i s m yš l e n k o u e l e k t r o d yn a m i c k é h o r e p r o d u k t o r u h r á l o m n o h o i n ž e n ý r ů i v yn á l e z c ů. ( H i s t o r y a n d t yp e s o f l o u d s p e a k e r s, , 1 8 ) O l i v e r L o d g e s p o l u s P e t e r e m J e n s e n e m v yu ž i l i s ys t é m m ě n i č e c í v k y k v yt v o ř e n í p r v n í h o f u n k č n í h o r e p r o d u k t o r u, k t e r ý p o j m e n o v a l i M a n g a v o x ( l a t i n s k y v e l k ý h l a s ). A č k o l i t o b yl p r á v ě J e n s e n, k d o d o k á z a l p r o d u k o v a t z v u k o v ys o k é v ě r n o s t i, p a t e n t m u z ů s t a l o d e p ř e n. J e n s e n b yl p o m n o h o l e t s p o l u m a j i t e l e m s p o l e č n o s t i " T h e C o m p a n y M a g n a v o x ", p o z d ě j i z a l o ž i l v l a s t n í s p o l e č n o s t " J e n s e n R a d i o M a n u f a c t u r i n g C o ", k t e r á s e v n á s l e d u j í c í c h l e t e c h s t a l a n e j v ě t š í m p r o d u c e n t e m r e p r o d u k t o r ů n a s v ě t ě. ( F u t t r u p, , )

52 V r o c e s i n e c h a l i W. R i c e a E d w a r d W. K e l l o g g p a t e n t o v a t n á p a d n a p r i n c i p p ř í m o v yz a ř u j í c í h o r e p r o d u k t o r u o p a t ř e n é h o m a l o u c í v k o u. ( B e l l i s, , 5 ) Te n t o e l e k t r o d yn a m i c k ý r e p r o d u k t o r b yl l i c e n c o v á n s p o l e č n o s t í R C A ( R a d i o C o r p o r a t i o n o f A m e r i c a ), k t e r á j e j p ř e j a l a p o d n á z v e m R a d i o l a. ( C h e s t e r R i c e a n d E d w a r d K e l l o g g, G e n e r a l E l e c t r i c C o., M o d e r n D yn a m i c L o u d s p e a k e r, , 3 ) Z h r u b a v e s t e j n é m o b d o b í v yn a l e z l Walter H. Schottk y s v ů j p r v n í p l o c h ý r e p r o d u k t o r v yu ž í v a j í c í f u n k c e d i o d y. ( D R O Z D, , s. 7 ) Tyt o p r v n í r e p r o d u k t o r y p o u ž í v a l y e l e k t r o m a g n e t y v z h l e d e m k j e j i c h d o s t u p n o s t i a p ř i j a t e l n é c e n ě. V r o c e v ý r o b c i z a č a l i k o m b i n o v a t r e p r o d u k t o r o v é o v l a d a č e s c í l e m z v ý š e n í f r e k v e n č n í o d e z v y a ú r o v n ě a k u s t i c k é h o t l a k u. ( L o u d s p e a k e r, , 8 ) J i ž n a k o n c i r o k u v z n i k l a n u t n o s t p r o v e d e n í z m ě n t ý k a j í c í c h s e p ř e h r á v á n í z v u k u v p r o s t ř e d í k i n o s á l ů. Z v u k n e z n ě l d o b ř e a n i p o t é, c o b yl a p ř i d á n a v ys o k o f r e k v e n č n í j e d n o t k a a 1 8 t i p a l c o v ý b a s o v ý r e p r o d u k t o r. Ve d o u c í z v u k o v é h o o d d ě l e n í M G M D o u g l a s S h e a r e r p o v o l a l n ě k o l i k o d b o r n í k ů ( J. H i l l i a r d, R. S t e p h e n s, H. K i m b a l l, J. B l a c k b u r n, J. L a n s i n g ) a v yt v o ř i l s p e c i a l i z o v a n ý t ý m. P r v n í r e p r o d u k t o r o v á s o u s t a v a S h e a r e r H o r n s ys t é m p r o d i v a d l a b yl a p ř e d s t a v e n a v r o c e a z n a m e n a l a z l o m p ř e d e v š í m v p r o d u k c i z v u k u v e f i l m o v é m p r ů m ys l u

53 J e d n a l o s e o o b o u s m ě r n ý s ys t é m s m n o h a h o r n a m i v e s p o j e n í s L a n s i n g o v ý m i k o m p r e s n í m i o v l a d a č i. ( S h e a r e r H o r n, , 1-2 ) Ve s t e j n é d o b ě d o š l o t a k é k v yt v o ř e n í 2 p á s m o v é h o r e p r o d u k t o r o v é h o s ys t é m u, k d e v ys o k é f r e k v e n c e b yl y z p r o s t ř e d k o v á n y 3 - p a l c o v o u h l i n í k o v o u m e m b r á n o u, n í z k é n a o p a k p a l c o v o u o z v u č n i c í. V r o c e p ř e d s t a v i l J o h n H i l l a r d " Vo i c e o f t h e T h e a t e r ", 2 - p á s m o v ý r e p r o d u k t o r o v ý s ys t é m o b s a h u j í c í m a g n e t i c k é o v l a d a č e a p o d s t a t n ě v yl e p š e n é z v u k o v o d y. Č t yř i r o k y p o t é p ř i š l i v ě d c i z e s p o l e č n o s t i B e l l L a b s s v yn á l e z e m a k u s t i c k é č o č k y, k t e r á s e d á l e s t a l a s o u č á s t í n e j e n d i v a d e l n í c h r e p r o d u k t o r ů, a l e t a k é d o m á c í c h s o u s t a v H i F i. V r o c e p ř i v e d l a n a s v ě t s p o l e č n o s t Q u a d E S L p r v n í r e p r o d u k t o r o p l n é m r o z s a h u. ( S A Z I M A, , s ) R e p r o d u k t o r y b yl y a p o ř á d j s o u n e u s t á l e z d o k o n a l o v á n y. K v a l i t n í t yp y s c h o p n é v ě r n é h o p ř e n o s u s e o b j e v i l y a ž v p o l o v i n ě 2 0. s t o l e t í. K d a l š í m u z v ý š e n í k v a l i t y d o š l o a ž v 7 0. l e t e c h n a z á k l a d ě o b j e v u n o v ý c h m a g n e t i c k ý c h m a t e r i á l ů. ( G U Š TA R, , S. 6 1 ) 3.5 Konektory a kabeláž V m o d e r n í m a u d i o s v ě t ě s e r ů z n é f i r m y p r e z e n t u j í c e l o u š k á l o u k o n e k t o r ů a s t a n d a r d ů. V n á s l e d u j í c í m v ý č t u k o n e k t o r ů j s o u z m í n ě n y z á k l a d n í t yp y p o u ž í v a n é u v ě t š i n y z a ř í z e n í b e z r o z d í l u v ý r o b c e

54 3.5.1 JACK ( k o n e k t o r T R S ) j e k o n e k t o r e m s c h o p n ý m p ř e n á š e t a n a l o g o v é s i g n á l y. ( W h a t i s a t r s c o n n e c t o r?, , 1 ) J e d n á s e o t yp i c k é p ř i p o j e n í p r o a u d i o z a ř í z e n í, v č e t n ě m i k r o f o n ů a s l u c h á t e k. P ř i c h á z e j í v e t ř e c h r ů z n ý c h v e l i k o s t e c h : 2, 5, 3, 5 a 6, 3 m m, s d v ě m a n e b o t ř e m i k o n t a k t y. ( T R S ( Ti p R i n g S l e e v e ) C o n n e c t o r, , 1 ) P r v n í T R S k o n e k t o r y b yl y v y v i n u t y p r o p o u ž i t í v 1 9. s t o l e t í v t e l e f o n n í c h ú s t ř e d n á c h, k d e b yl y s n a d n o p ř i p o j o v á n y a o d p o j o v á n y k s m ě r o v á n í h o v o r ů. ( W h a t i s a t r s c o n n e c t o r?, , 2 ) V s o u č a s n é d o b ě s e t e n t o t yp k o n e k t o r ů p o u ž í v á v c e l é š k á l e a u d i o z a ř í z e n í ( m i k r o f o n y, s l u c h á t k a, r e p r o d u k t o r y, o s o b n í p o č í t a č e, e l e k t r i c k é h u d e b n í n á s t r o j e, p ř í s t r o j o v é z e s i l o v a č e, a p o d. ). ( T R S c o n n e c t o r, , ) Cinch ( k o n e k t o r R C A ) p a t ř í m e z i z á k l a d n í k o n e k t o r y s l o u ž í c í k p ř i p o j e n í n a a u d i o n e b o v i d e o z a ř í z e n í. Ve v ě t š i n ě p ř í p a d ů j e s a m o t n ý k o n e k t o r j i ž s o u č á s t í z a ř í z e n í č i k a b e l u, d o n ě h o ž j e v s o u v á n a p o u z e k o n c o v k a ( v i d l i c e ). C i n c h n a r o z d í l o d j a c k u v e d e m a x i m á l n ě d v o j i c i k o n t a k t ů a o p r o t i j a c k u m á v e s t e r e o r e ž i m u d v a k r á t z e m. ( C i n c h, , 1 ) S t a r š í o z n a č e n í t o h o t o k o n e k t o r u p h o n o k o n e k t o r b yl o o d v o z e n o o d s l o v a p h o n o, c o ž j e z k r a t k a s l o v a f o n o g r a f. Te n t o k o n e k t o r b yl p ů v o d n ě v yt v o ř e n p r o p ř i p o j e n í

55 z f o n o g r a f u ( g r a m o f o n u ) d o r á d i o v é h o z e s i l o v a č e. N á z e v " R C A " j e o d v o z e n o d s p o l e č n o s t i R a d i o C o r p o r a t i o n o f A m e r i c a, k t e r á j a k o p r v n í u v e d l a m o ž n o s t v n i t ř n í h o p ř i p o j e n í g r a m o f o n u k z e s i l o v a č i. R C A k o n e k t o r y b yl y p o z d ě j i, v r á m c i p r o p o j o v á n í z v u k o v ý c h a p l i k a c í, č á s t e č n ě n a h r a z o v á n y k o n e k t o r y t yp u J A C K. S p ř í c h o d e m H i g h F i d e l i t y ( H i F i ) s ys t é m u v r o c e z í s k a l y R C A k o n e k t o r y o p ě t n a p o p u l a r i t ě. ( K o n e k t o r y: C i n c h ( R C A ), , 1 ; R C A c o n n e c t o r, , 1 ) DIN K o n e k t o r D I N s e v yz n a č u j e v ě t š í m m n o ž s t v í m p i n ů u v n i t ř o c h r a n n é h o k r u h o v é h o p l á š t ě. J e h o v z n i k a p r v o t n í v ý v o j s e v á ž e k N ě m e c k u ( n a v r ž e n s t a n d a r d i z a č n í i n s t i t u c í D e u t s c h e s I n s t i t u t f ü r N o r m u n g ). R o z v o j e m h r o m a d n é v ý r o b y s p o t ř e b n í e l e k t r o n i k y k o l e m r o k u s e D I N k o n e k t o r s t a l š i r o c e p ř i j í m a n ý j a k o s t a n d a r d p r o a u d i o z a ř í z e n í. P r v n í a u d i o k o n e k t o r o b s a h o v a l p o u z e j e d e n p l o c h ý p i n. K r á t c e p o t é, c o b yl u v e d e n t ř i p i n o v ý D I N k o n e k t o r, d o š l o k j e h o c e l o s v ě t o v é e x p a n z i a s t a l s e s t a n d a r d e m p r o s k o r o t ř i d e k á d y. J e h o z á k l a d n í d e s i g n z ů s t a l v ě t š i n o u n e z m ě n ě n. D á l e b yl a v yv i n u t a p ě t i p i n o v á v e r z e a D I N k o n e k t o r y b yl y k o n e č n ě š i r o c e p ř i j a t y p r o t é m ě ř v š e c h n y t yp y s p o t ř e b n í e l e k t r o n i k y. P á t ý p i n, k t e r ý n e s l z p ě t n ý s i g n á l, u m o ž n i l p ř e d e v š í m o b o u s m ě r n o u k o m u n i k a c i. P o r o c e , s v yn á l e z e m l e p š í c h t e c h n o l o g i í, d o š l o k r a p i d n í m u p o k l e s u j e h o v yu ž í v á n í. ( W h a t i s a d i n c o n n e c t o r?, , 1, 2, 3, 5, 6 )

56 3.5.4 XLR 3 pinový (CANNON) K o n e k t o r X L R n a š e l s v é u p l a t n ě n í p ř e d e v š í m v p r o f e s i o n á l n í a u d i o t e c h n i c e, v i d e u a j e v i š t n í c h o s v ě t l o v a c í c h z a ř í z e n í c h. K o n e k t o r y j s o u k r u h o v é a o b s a h u j í 2 a ž 9 p i n ů. V p r ů b ě h u 8 0. a 9 0. l e t v yt l a č i l z t r h u z m i ň o v a n ý D I N k o n e k t o r. K o n e k t o r X L R v yn a l e z l J a m e s H. C a n n o n, ( z a k l a d a t e l C a n n o n E l e c t r i c ), z t o h o d ů v o d u b ý v á X L R n ě k d y h o v o r o v ě z n á m ý j a k o C a n n o n k o n e k t o r. S p o l e č n o s t I T T C a n n o n p ů v o d n ě v yr á b ě l a X L R k o n e k t o r y n a d v o u m í s t e c h v J a p o n s k u a A u s t r á l i i. A u s t r a l s k á t o v á r n a b yl a n á s l e d n ě v r o c e p r o d á n a s p o l e č n o s t i A l c a t e l, d á l e p a k v r o c e s p o l e č n o s t i A m p h e n o l. I T T C a n n o n n a d á l e v yr á b ě l X L R k o n e k t o r y p o u z e v J a p o n s k u. ( X L R c o n n e c t o r, , 1-2 ) SPEAKON S p e a k O N j e a u d i o k o n e k t o r v y v i n u t ý a m e r i c k o u s p o l e č n o s t í N e u t r i k s c í l e m z l e p š e n í b e z p e č n o s t i a v ý k o n u p r o p r o f e s i o n á l n í a u d i o s ys t é m y. U ž í v á s e k p r o p o j e n í v ý k o n o v ý c h z e s i l o v a č ů a r e p r o d u k t o r o v ý c h s o u s t a v. ( W h a t i s a S p e a k o n?, , 1 ) 3.6 Propojení elektroakustického řetězce K p r o p o j e n í j e d n o t l i v ý c h p r v k ů v e l e k t r o a k u s t i c k é m ř e t ě z c i l z e v d n e š n í d o b ě v yu ž í t v í c e m o ž n o s t í. S d ě l o v a c í s i g n á l m ů ž e m e p ř e n á š e t a n a l o g o v ě n e b o d i g i t á l n ě. N e j č a s t ě j i j e p ř e n á š e n p o m e t a l i c k ý c h k a b e l e c h, o p t i c k ý c h k a b e l e c h a p o m o c í b e z d r á t o v é h o p ř e n o s u

57 N e j r o z š í ř e n ě j š í a s o u č a s n ě t a k é n e j s t a r š í z t ě c h t o t e c h n o l o g i í j e p ř e n o s p o m o c í m a t a l i c k é h o k a b e l u. K a b e l j e s o u s t a v a i z o l o v a n ý c h v o d i č ů, k t e r á s l o u ž í k p ř e n o s u e l e k t r i c k é e n e r g i e. P o d l e p o u ž i t í j e l z e r o z d ě l i t n a s i l o v é a s d ě l o v a c í. ( Te c h n i c k ý n a u č n ý s l o v n í k, , s. 3 9 ) V r o c e p o z n a l v e Š v ý c a r s k u F r a n z B o r e l e l e k t r o i z o l a č n í s c h o p n o s t i a s f a l t u a p o k u s i l s e z h o t o v i t i z o l o v a n ý v o d i č. To s e m u p o d a ř i l o, t e p r v e k d yž o b a l i l m ě d ě n o u ž í l u a s f a l t e m, k t e r ý c h r á n i l p á s k e m o c e l o v é h o p l e c h u, s p i r a l o v i t ě n a v i n u t ý m n a o b a l e n o u ž í l u. V r o c e v yl e p š i l t e c h n o l o g i i v ý r o b y d o p l n ě n í m a s f a l t u s m ě s í p r ys k yř i c e s o l e j e m, n a n í ž p o d t l a k e m n a n e s l v l i s u o l o v o. T í m t o d o š l o k v ý r a z n é m u p r o d l o u ž e n í ž i v o t n o s t i k a b e l u. Z p o č á t k u b yl y k a b e l y p o u ž í v á n y p r o ú č e l y s i g n a l i z a c e, z e j m é n a v t e l e g r a f i i, p o z d ě j i t a k é v t e l e f o n i i. D o k o n c e i B o r e l ů v o l o v ě n ý k a b e l b yl p o u ž i t j a k o t e l e f o n n í. ( Z h i s t o r i e k a b e l ů. E l e k t r o : o d b o r n ý č a s o p i s p r o e l e k t r o t e c h n i k u, , S. 5 8 ) V d i v a d l e s e p o u ž i t í k a b e l u o d v í j e l o o d p o u ž í v a n é h o z a ř í z e n í. S d ě l o v a c í c h k a b e l ů p ř i b ý v a l o n a z á k l a d ě p o t ř e b y p r o p o j o v a t j e d n o t l i v é z a ř í z e n í m e z i s e b o u. Z á k l a d n í m a n e j j e d n o d u š š í m t yp e m k a b e l u j e d v o j l i n k a, t v o ř e n a p á r e m v o d i č ů n a v z á j e m o d s e b e i z o l o v a n ý c h. O d t o h o t o k a b e l u s e p a k o d v í j e l y o s t a t n í p o u ž í v a n é t yp y a u d i o k a b e l ů v yl e p š e n é o s t í n ě n í, č i d a l š í v o d i č e. D ů l e ž i t ý m p o j m e m v o b l a s t i k a b e l ů j e k a b e l p á r o v é k o n s t r u k c e. J e d n á s e o k a b e l, j e h o ž ž í l y j s o u s d r u ž e n y

58 v p á r y, a t y j s o u d á l e s t o č e n y d o p o l o h, p ř i č e m ž s m ys l s t á č e n í s e s t ř í d á t a k o v ý m z p ů s o b e m, a b y s e m a g n e t i c k é a k a p a c i t n í v a z b y m e z i p á r y s n í ž i l y n a m i n i m u m. K a b e l p á r o v e k o n s t r u k c e s e v d i v a d l e z a č a l p o u ž í v a t p r o z j e d n o d u š e n í r ů z n ý c h i n s t a l a c í, p ř e d e v š í m j a k o p r o p o j o v a c í m e c h a n i s m u s m e z i z a ř í z e n í m n a c h á z e j í c í m s e n a s t a n o v i š t i z v u k a ř e a z v u k o v o u t e c h n i k o u u m í s t ě n o u n a j e v i š t i. ( Te c h n i c k ý n a u č n ý s l o v n í k, , s. 4 0 ) V d n e š n í d o b ě s e z a č í n a j í p r o s a z o v a t p ř e d e v š í m d i g i t á l n í z v u k o v é s í t ě. J d e o k o m b i n a c i h a r d w a r u, s o f t w a r o v é h o v yb a v e n í a s í ť o v é h o p r o t o k o l u, u r č e n o u k p r o p o j e n í v í c e r ů z n ý c h a u d i o v i z u á l n í c h z a ř í z e n í. S o u h r n t ě c h t o p r o s t ř e d k ů n a z ý v á m e d i g i t á l n í z v u k o v o u s í t í. P ř e n o s d i g i t á l n í z v u k o v o u s í t í p r o b í h á m e z i z a ř í z e n í m i u m o ž ň u j í c í c h p ř í j e m a v ys í l á n í t ě c h t o d a t. N e j č a s t ě j i s e j e d n á o A / D n e b o D / A p ř e v o d n í k y, c o ž j e z a ř í z e n í p ř e v á d ě j í c í a n a l o g o v ý s i g n á l n a d i g i t á l n í n e b o n a o p a k. P r o k o m u n i k a c i m e z i z a ř í z e n í m i j e p o u ž í v á n o v e l k é m n o ž s t v í k o m u n i k a č n í c h p r o t o k o l ů a s t a n d a r d ů, k t e r é v yt v á ř e j í r ů z n í v ý r o b c i a j e j i c h p o č e t n e u s t á l e r o s t e s p o l e č n ě s o b j e v o v á n í m n o v ý c h t e c h n o l o g i í. ( V R B K A, , s. 5 6 ) 3.7 Mechanické audio zařízení a nosiče z vukových záznamů Fonoautograf V r o c e b yl f r a n c o u z s k ý m v ě d c e m j m é n e m L e o n S c o t t d e M a r t i n v i l l e v yn a l e z e n f o n o a u t o g r a f. M a r t i n v i l l e s e n e c h a l i n s p i r o v a t l i d s k ý m u c h e m. S e s t r o j i l s t r o j s v e l k o u t r o u b o u p r o p o j e n ý s t e n k o u m e m b r á n o u, v j i n é m

59 p ř í p a d ě b yl t v o ř e n p o u z e m e m b r á n o u. Vi b r a c e, k t e r é z a c h yc o v a l, b yl y p o m o c í p r a s e č í c h š t ě t i n p ř e n á š e n y n a s k l e n ě n ý v á l e c p o k r yt ý s a z e m i č i p a p í r. S t r o j b yl n a v r ž e n k v ý u c e f yz i k y a n e b yl s c h o p e n p r o d u k o v a t z v u k. ( C O L L I N S O N, , S. 6 7 ) V r o c e b yl t e n t o z á z n a m n a l e z e n v a r c h i v u a m e r i c k ý m i v ě d c i, k t e r ý m s e p o d a ř i l o j e j p o m o c í s o u č a s n ý c h t e c h n o l o g i í z r e k o n s t r u o v a t. N a n a h r á v c e j e z a c h yc e n o 9 v t e ř i n p í s n ě A u C l a i r d e l a L u n e. ( H l a s z m i n u l o s t i n a h i s t o r i c k y p r v n í m z v u k o v é m z á z n a m u, , 1-2 ) Fonograf V r o c e p ř e d v e d l T h o m a s A l v a E d i s o n s v ů j p r v n í n a h r á v a c í s t r o j a n a z v a l j e j f o n o g r a f. Z á z n a m o v é m é d i u m b yl o t v o ř e n o s t a n i o l e m k o l e m o t á č i v é h o m o s a z n é h o v á l c e, z v u k b yl p ř i j í m á n t r yc h t ý ř e m z a k o n č e n ý m m e m b r á n o u a o p a t ř e n ý m j e h l o u. J a k m i l e E d i s o n p r o m l u v i l, m e m b r á n a n a d r u h é m k o n c i s e v l i v e m h l a s u r o z v i b r o v a l a a j e h l a z a z n a m e n a l a n a s t a n i o l v z n i k l é k m i t y. P ř i r e p r o d u k c i z v u k u d o c h á z e l o k o p a č n é m u p o c h o d u. P r v n í m z a z n a m e n a n ý m z v u k e m n a f o n o g r a f u b yl a ř í k a n k a M e r y m ě l a m a l é j e h n ě. Vyn á l e z b yl o k a m ž i t ě p a t e n t o v á n. ( F o n o g r a f, , 1-5 ; C O L L I N S O N, , S. 7 1 ) V Č e c h á c h d o š l o p o p r v é k n a h r á v á n í h l a s ů n a f o n o g r a f i c k é v á l e č k y p a t r n ě v r o c e v e f o t o a t e l i é r u J a n a To m á š e, k t e r ý n a h r á v a l h e r c e a p ě v c e z d i v a d e l. O z d o k o n a l e n í s e s J a n e m To m á š e m ú d a j n ě p o k o u š e l J a k u b H u s n í k. ( F o n o g r a f v a t e l i é r u J a n a To m á š e, , 1 )

60 3.7.3 Grafofon V r o c e s i C h a r l e s S u m n e r Ta i n t e r a C h i c h e s t e r B e l l n e c h a l i p a t e n t o v a t g r a f o f o n. Ve s k u t e č n o s t i s e j e d n a l o o E d i s o n ů v f o n o g r a f, k d e s t a n i o l b yl n a h r a z e n v á l c e m p o t a ž e n ý m v o s k e m, a b y z v u k m o h l b ý t t r v a l e z a z n a m e n á v á n. ( C O L L I N S O N, , S. 7 2 ) Gra mofon V r o c e s i E m i l e B e r l i n e r n e c h a l p a t e n t o v a t n á p a d p r o v yt v o ř e n í p ř í s t r o j e p o j m e n o v a n é h o g r a m o f o n. P r i n c i p t v o r b y z v u k u b yl s t e j n ý j a k o u f o n o g r a f u n e b o g r a f o f o n u. Vi b r a c e b yl y z a c h yc o v á n y o c e l o v o u j e h l o u p o m o c í m e m b r á n y, k z e s í l e n í z v u k u f u n g o v a l a p ř i p o j e n á t r o u b a. R o z d í l b yl v n a h r a z e n í v á l c e p l o c h ý m d i s k e m a z á p i s e m z á z n a m u v e v e r t i k á l n í r o v i n ě. B e r l i n e r v ě ř i l, ž e p r á v ě p l o c h ý d i s k b y m u m o h l o t e v ř í t c e s t u k v e l k o p l o š n é p r o d u k c i. B o h u ž e l s e m u v t é d o b ě n e p o d a ř i l o p r o t yt o n o s i č e n a j í t v h o d n ý m a t e r i á l. ( C O L L I N S O N, , S. 7 2 ; G r a m o f o n, , 3 ) B e r l i n e r c e l é d v a r o k y e x p e r i m e n t o v a l s n e j r ů z n ě j š í m i s u r o v i n a m i p r o v ý r o b u v h o d n é h o n o s i č e p r o j e h o g r a m o f o n. J e d n a l o s e o z i n k o v é d i s k y, t v r d ý v u l k a n i z o v a n ý k a u č u k, a l e n a k o n e c z v o l i l v a r i a n t u š e l a k u, t v r d é p ř í r o d n í p r ys k yř i c e, k t e r á s e v t é d o b ě p o u ž í v a l a k v ý r o b ě t e l e f o n ů. ( C O L L I N S O N, , S. 7 3 ) Telegrafon V r o c e d á n s k ý v yn á l e z c e Va l d e m a r P o u l s e n n a v á z a l n a t e o r i i s v é h o p ř e d c h ů d c e O b e r l i n a S m i t h e o m o ž n o s t i n a h r á v á n í t e l e f o n n í c h z á z n a m ů p o m o c í

61 o c e l o v é h o d r á t u. Te o r i e s e z a k l á d a l a n a t o m, ž e a k u s t i c k é v l n ě n í j e p ř e v e d e n o n a e l e k t r i c k ý s i g n á l, k t e r ý m l z e z m a g n e t i z o v a t z v u k o v ý n o s i č. N a z á k l a d ě t ě c h t o p o z n a t k ů v yt v o ř i l P o u l s e n z a ř í z e n í z v a n é t e l e g r a f o n, k t e r é m ě l o f u n k c i t e l e f o n n í h o z á z n a m n í k u. ( C O L L I N S O N, , S. 7 6 ; M a g n e t o f o n, 2 ) 3.8 Magnetické audio zařízení a nosiče z vukových záznamů V r o c e b yl D r. F r i t z P f l e u m e r o v i u d ě l e n p a t e n t p r o p o u ž i t í m a g n e t i c k é h o p r á š k u n a p á s u p a p í r u č i f i l m u, t v o ř í c í c h z á z n a m o v é m é d i u m, k t e r é n a h r a d i l y o c e l o v ý d r á t. ( C O L L I N S O N, , S. 8 7 ) První kazetový přehrávač V r o c e s e s p o l e č n o s t P h i l l i p s s e s í d l e m v N i z o z e m s k u s t a l a j e d n í m z p ř e d n í c h s v ě t o v ý c h v ý r o b c ů z v u k o v ý c h a k o m u n i k a č n í c h z a ř í z e n í a h l a v n í m h u d e b n í m p r o d u c e n t e m. J e j i c h k a z e t o v é p ř í s t r o j e s e z a m ě ř o v a l y p ř e d e v š í m n a d o m á c í t r h a b yl y u r č e n y i p r o t e c h n i c k y z c e l a n e n a d a n é u ž i v a t e l e. K o m p a k t n í k a z e t y b yl y t v o ř e n y p á s k o u u m í s t ě n o u m e z i d v ě m i k o l e č k y v p l a s t o v é m p o u z d ř e. K a z e t o v ý p ř e h r á v a č u m ě l n a h r á v a t z r á d i a, c o ž n e v yh n u t e l n ě v e d l o k p i r á t s t v í k o m e r č n í c h n a h r á v e k. V r o c e s e k a z e t a s t a l a s t a n d a r d n í m n o s i č e m p r o n a h r á v á n í. ( C O L L I N S O N, , S. 9 9 ) MiniDisc (MD) V r o c e p ř i c h á z í s p o l e č n o s t S o n y s v ý r o b k e m o n á z v u M i n i D i s c. P o u z e 0, 5 c m ú z k ý M i n i D i s c m ě l k v a l i t u

62 z v u k u p o d o b n o u C D n o s i č ů m. B yl n a v r ž e n j a k o n á s t u p c e k o m p a k t n í k a z e t y a j e h o h l a v n í p ř e d n o s t í b yl a m o ž n o s t u k l á d á n í a e d i t o v á n í d a t. N a v z d o r y t ě m t o v ý h o d á m v o l i l a v e ř e j n o s t a ž d o z a č á t k u 2 1. s t o l e t í s p í š e k o m p a k t n í k a z e t y s h o r š í k v a l i t o u. ( C O L L I N S O N, , S ) 3.9 Optický záznam zvuku V r o c e s r o z v í j e j í c í s e k i n e m a t o g r a f i í v z n i k l a p o t ř e b a v yl e p š e n í z v u k o v ý c h s t o p, j e l i k o ž p o u ž í v a n é 1 6 p a l c o v é d i s k y n e d o k á z a l y d o s t a t e č n ě s yn c h r o n i z o v a t z v u k s o b r a z e m. N a z á k l a d ě t o h o t o p o ž a d a v k u v z n i k l v yn á l e z p o j m e n o v a n ý M o v i e t o n e. P r a c o v a l n a p r i n c i p u p ř e m ě n y z v u k o v ý c h v l n n a e l e k t r i c k é i m p u l s y p o m o c í s p e c i á l n í l a m p y. R ů z n o u i n t e n z i t o u s v ě t l a s e p a k n a f i l m u v yt v á ř í v e l k é m n o ž s t v í v o d o r o v n ý c h č a r, k t e r é k o p í r u j í z v o l e n ý z v u k. B ě h e m p r o m í t á n í v ys í l á l a m p a r ů z n é s v ě t e l n é v z o r y, k t e r é j s o u d l e j e j i c h i n t e n z i t y p ř e v á d ě n y z p ě t d o e l e k t r i c k ý c h i m p u l s ů. ( C O L L I N S O N, , S. 8 6 ; B E D N A Ř Í K, , S. 1 6 ) 3.10 Digitální záznam z vuku CD (kompaktní disk) V r o c e p ř e d s t a v i l a s p o l e č n o s t P h i l l i p s C D ( k o m p a k t n í d i s k ), v yv i n u t ý s p o l e č n o s t í S o n y. Z v u k o v ý z á z n a m n a C D j e p ř e v e d e n d o b i n á r n í s o u s t a v y a u l o ž e n p o m o c í l a s e r o v é h o p a p r s k u, k t e r ý v yt v á ř í m i k r o s k o p i c k é r ys k y n a j e h o p o v r c h u. J e d n á s e o s ys t é m, u k t e r é h o z d ů v o d u h l a d k é h o p o v r c h u b e z r ys e k ( n a r o z d í l o d p ř e d c h o z í c h n o s i č ů ) n e d o c h á z e l o k e v z n i k u š u m u a p r a s k o t u v p o z a d í r e p r o d u k o v a n é h o z v u k u. A č k o l i b yl C D

63 d i s k p r v o t n ě u r č e n k u k l á d á n í a p ř e h r á v á n í z v u k o v ý c h n a h r á v e k, j e h o p o z d ě j š í f o r m y b yl y u p r a v e n y k u k l á d á n í d a t. ( C O L L I N S O N, , S ; C o m p a c t D i s c, , 1 ) V r o c e b yl a v To k i u z a h á j e n a k o m e r č n í v ý r o b a C D p ř e h r á v a č ů z n a č k y S o n y a P h i l i p s. J i ž v r o c e b yl z á s t u p c i o b o u f i r e m v yt v o ř e n s t a n d a r d c h a r a k t e r i s t i c k ý c h v l a s t n o s t í z a p s a n ý c h v t z v. R e d B o o k u. V E v r o p ě b yl y u v e d e n y n a t r h v n á s l e d u j í c í m r o c e. D o r o k u p ř e d č i l v J a p o n s k u C D p r o d e j L P d e s e k, v r o c e s e s t e j n á s i t u a c e o d e h r á v a l a t a k é v A m e r i c e. ( C O L L I N S O N, , S ; P E J C H A, Š K U B A L, , s. 3 6 ) Te c h n o l o g i c k é v yn á l e z y s o u č a s n é d o b y t ý k a j í c í s e z v u k u j s o u j i ž b ě ž n ě p o u ž í v á n y v d i v a d l e c h i m é d i í c h. ( K O L E G A R, , s. 5 0 ) N o v o d o b é t e c h n o l o g i e z a č a l y p o u ž í v a t ú l o ž n á h a r d d i s k o v á p o l e č i p o l o v o d i č o v é p a m ě t i 2 0, k t e r é j s o u e x t e r n í n e b o b ý v a j í i n t e g r o v á n y p ř í m o v m i x á ž n í c h p u l t e c h. 2 0 P o l o v o d i č o v á p a m ě t n e v o l a t i l n í ( s e m i p e r m a n e n t n í ) e l e k t r i c k y p r o g r a m o v a t e l n á ( z a p i s o v a t e l n á ) p a m ě ť s l i b o v o l n ý m p ř í s t u p e m

64 Závěr Ta t o b a k a l á ř s k á p r á c e s h r n u j e p o z n a t k y o v ý v o j i z v u k u, z v u k o v ý c h e f e k t ů a z v u k o v ý c h t e c h n o l o g i í p o u ž í v a n ý c h v p r ů b ě h u h i s t o r i e v d i v a d e l n i c t v í. Ve l k ý d ů r a z j e z d e k l a d e n n a j e d n o t l i v á h i s t o r i c k á o b d o b í o d a n t i c k é h o Ř e c k a a Ř í m a, p ř e s r e n e s a n c i a h u m a n i s m u s, a ž p o s o u č a s n é d i v a d l o 2 1. s t o l e t í. V t é t o p r á c i b yl y z m í n ě n y n e j z n á m ě j š í t e c h n o l o g i e. Š i r š í v ý b ě r b y j i ž p ř e k r o č i l r á m e c r o z s a h u b a k a l á ř s k é p r á c e. D i v a d e l n í t e c h n o l o g i e v yc h á z í z e z k u š e n o s t í a t e c h n o l o g i í p o u ž í v a n ý c h u f i l m u, r o z h l a s u a t e l e v i z e. Z á r o v e ň d o c h á z í k v z á j e m n é m u p r o l í n á n í t ě c h t o t e c h n o l o g i í. Tr e n d e m s e s t á v á p ř e d e v š í m d i g i t a l i z a c e p ř e n o s u a z p r a c o v á n í a u d i o s i g n á l ů p o m o c í m o d e r n í c h d i g i t á l n í c h p r o c e s o r ů. A č k o l i p r v n í d i v a d e l n í p r o j e v y j e m o ž n é s l e d o v a t j i ž v d o b ě p r a v ě k u, n e j v ě t š í m u r o z m a c h u b yl y t e c h n o l o g i e v ys t a v e n y a ž p o v yn a l e z e n í t e l e g r a f u s t o l e t í j e o b d o b í m o b r o v s k é h o v ý v o j e s m n o h a t e c h n i c k ý m i v yn á l e z y, k t e r é d a l y d i v a d e l n i c t v í n a c e l é m s v ě t ě n o v ý s m ě r, a l e o v l i v n i l y t a k é k a ž d o d e n n í ž i v o t o b yč e j n ý c h l i d í. K a ž d é o b d o b í, k t e r ý m d i v a d l o p r o š l o, v n ě m o t i s k l o p e v n o u n e s m a z a t e l n o u s t o p u v p o d o b ě p o z n a t k ů, n a k t e r ý c h m o h l i s t a v ě t j e j i c h p o k r a č o v a t e l é. N a z a č á t k u b yl a p r á c e s e f e k t y p o u z e o k r a j o v o u z á l e ž i t o s t í, k t e r o u v yk o n á v a l i h e r c i n e b o z á k u l i s n í d i v a d e l n í p e r s o n á l. V p r ů b ě h u č a s u s e t e c h n i k a z a č a l a v yv í j e t, a b y s e o m e z i l p o č e t o s o b p o t ř e b n ý c h k j e j i c h o v l á d á n í. Ta t o e v o l u c e v š a k n a b r a l a o p a č n ý s m ě r a b r z y

65 v z n i k l a p o t ř e b a s p e c i a l i z o v a n ý c h o d b o r n í k ů o v l á d a j í c í c h n o v é t e c h n o l o g i e, p o č í t a č e a d i g i t á l n í s í t ě

66 Seznam použitých zdrojů Ak u s t i k a a n t i c k é h o d i va d l a. Č e s k ý R o zh l a s [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. r o z h l a s. c z / v e d a a r c h i v / t e c h n o l o g i e / _ z p r a v a / Ak u s t i k a, v z n i k a š í ř e n í z v u k u, f r e k v e n č n í a n a l ý z a a s y n t é z a, s l u c h o vý v j e m z vu k o v é h o s i g n á l u. A n a t o m i e v a r h a n [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / h o m e n. v s b. c z / ~ b e r 3 0 / t e x t y/ v a r h a n y/ a n a t o m i e / p i s t a l y_ a k u s t i k a. h t m Au d i o - t e c h n i c a : B e z d r á t o vé m i k r o f o n y a s y s t é m y. P R O M U S I C, s. r. o. [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. a u d i o - t e c h n i c a - c z. c o m / b e z d r a t o v y- m i k r o f o n. h t m l B a r v a t ó n u. E n c y k l o p e d i e f y zi k y [ o n l i n e ] , [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / f yz i k a. j r e i c h l. c o m / m a i n. a r t i c l e / v i e w / b a r v a - t o n u B E D N AŘ Í K, D a v i d. H i s t o r i e a s o u č a s n o s t zá zn a m u f i l m o v é h o zv u k u. Z l í n, D o s t u p n é z : h t t p : / / d s p a c e. k. u t b. c z / b i t s t r e a m / h a n d l e / / / b e d n a % C 5 % 9 9 % C 3 % A D k _ _ b p. p d f? s e q u e n c e = 1. B a k a l á ř s k á p r á c e. U n i v e r z i t a To m á š e B a t i v e Z l í n ě. B AU M AN, M i l a n. E m i l e B e r l i n e r l e t m i k r o f o n u. I n : [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / t e c h. i h n e d. c z / c B E L L I S, M a r y. T h e H i s t o r y o f L o u d s p e a k e r s - S p e a k e r s. I n v e n t o r s [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / i n v e n t o r s. a b o u t. c o m / l i b r a r y/ i n v e n t o r s / b l l o u d s p e a k e r. h t m C i n c h. I n : W i k i p e d i a : t h e f r e e e n c y c l o p e d i a [ o n l i n e ]. S a n F r a n c i s c o ( C A ) : W i k i m e d i a F o u n d a t i o n, [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / c s. w i k i p e d i a. o r g / w i k i / C i n c h

67 C O L L I S O N, D a v i d. T h e s o u n d o f t h e a t r e : a h i s t o r y. E a s t b o u r n e [ E n g l a n d ] : P L A S A, I S B N C o m p a c t D i s c. W i k i p e d i a : T h e F r e e E n c y c l o p e d i a [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / e n. w i k i p e d i a. o r g / w i k i / C o m p a c t _ D i s c D R O Z D, Z d e n ě k. D e s i g n s o u s t a v y r e p r o d u k t o r ů. B r n o, D o s t u p n é z : h t t p : / / d l. u k. f m e. v u t b r. c z / z o b r a z _ s o u b o r. p h p? i d = B a k a l á ř s k á p r á c e. Vys o k é u č e n í t e c h n i c k é v B r n ě. Ve d o u c í p r á c e a k a d. s o c h. J o s e f S l á d e k. E l e k t r o d y n a m i c k ý m i k r o f o n. E n c y k l o p e d i e f y zi k y [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / f yz i k a. j r e i c h l. c o m / m a i n. a r t i c l e / v i e w / e l e k t r o d yn a m i c k y- m i k r o f o n E l e k t r o n k y I I : P r i n c i p f u n k c e e l e k t r o n e k a h i s t o r i e. [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. z e s i l o v a c e. c z / v i e w. p h p? c i s l o c l a n k u = F o i l E l e c t r e t M i c r o p h o n e. A l c a t e l L u c e n t [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. a l c a t e l - l u c e n t. c o m / w p s / p o r t a l /! u t / p / k c x m l / 0 4 _ S j 9 S P yk s s y0 x P L M n M z 0 v M 0 Y_ Q j z K L d 4 w 3 M f Q F S YG YR q 6 m - p E o Yg b x j g i R I H 1 v f V- P _ N x U _ Q D 9 g t z Q i H J H R 0 U A A D _ z X g!! / d e l t a / b a s e 6 4 x m l / L 0 l J a ye v U U d 3 Q n d J Q S E v N E l V R k N B I S E v N l 9 B X 0 F LT C 9 l b l 9 3 d w!!? L M S G _ C A B I N E T = B e l l _ L a b s & L M S G _ C O N T E N T _ F o n o g r a f. W i k i p e d i e : O t e v ř e n á e n c y k l o p e d i e [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / c s. w i k i p e d i a. o r g / w i k i / F o n o g r a f F o n o g r a f v a t e l i é r u J a n a To m á š e. P a v e l S c h e u f l e r [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. s c h e u f l e r. c z / c s - C Z / f o t o h i s t o r i e / d a t a, , f o n o g r a f - v - a t e l i e r u - j a n a - t o m a s e, h t m l

68 F U T T R U P, C l a u s. P a r t o f M a n u a l f o r D r i v e r P a r a m e t e r C a l c u l a t o r : T h e l o u d s p e a k e r. I n v e n t o r [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / h o m e 1. s t o f a n e t. d k / c f u t t r u p / d p c / i n v e n t o r. h t m G O L D M AN, J o n a t h a n. Z v u k o v á r e z o n a n c e. [ o n l i n e ] , č. 4 [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. b a r a k a. c z / B a r a k a / b _ 4 / b _ 4 _ z v u k o v a _ r e z o n a n c e. h t m l G r a m o f o n. O b j e v y a v y n á l e zy [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. q u i d o. c z / o b j e v y/ g r a m o f o n. h t m G U Š TAR, M i l a n. E l e k t r o f o n y : h i s t o r i e, p r i n c i p y, s o u v i s l o s t i. Vyd. 1. P r a h a : U v n i t ř, , s. I S B N H i s t o r y a n d Ty p e s o f L o u d s p e a k e r s : Ti m e l i n e o f t h e M o d e r n S p e a k e r. E d i s o n Te c h C e n t e r [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. e d i s o n t e c h c e n t e r. o r g / s p e a k e r s. h t m l # e l e c t r o H l a s z m i n u l o s t i n a h i s t o r i c k y p r v n í m z v u k o v é m z á z n a m u. P r o c P r o t o [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / p r o c p r o t o. c z / z a j i m a v o s t i - a - n o v i n k y/ h l a s - z - m i n u l o s t i - n a - h i s t o r i c k y- p r v n i m - z v u k o v e m - z a z n a m u / K O L E G AR, J a n. H i s t o r i e s c é n i c k ý c h t e c h n o l o g i í. Vyd. 1. B r n o : J a n á č k o v a a k a d e m i e m ú z i c k ý c h u m ě n í, , 9 8 s., 2 s v. I S B N K o n e k t o r y : C i n c h ( R C A). H i F i C E N T R U M [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. h i f i c e n t r u m. c z / k a t a l o g / / k o n e k t o r y- c i n c h - r c a. h t m K R AN I C H, F r i e d r i c h. B ü h n e n t e c h n i k d e r G e g e n w a r t. M ü n c h e n : Ve r l a g v o n R. O l d e n b o u r g, K U B Á T, K a r e l. P ř í r u č k a zv u k a ř e a f o n o a m a t é r a. 1. v yd. P r a h a : S N T L, , s. I S B N

69 L o u d s p e a k e r. I n : W i k i p e d i a : t h e f r e e e n c y c l o p e d i a [ o n l i n e ]. S a n F r a n c i s c o ( C A ) : W i k i m e d i a F o u n d a t i o n, [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / e n. w i k i p e d i a. o r g / w i k i / L o u d s p e a k e r M AC U L E W I C Z, J u s t yn a. P o zn a w c ze zn a c ze n i e d źw i ę k u D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. p m i. a m u. e d u. p l / p m i p r e z e n t a c j e / 11. p d f M a g n e t o f o n. O b j e v y a v y n á l e zy [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. q u i d o. c z / o b j e v y/ m a g n e t o f o n. h t m M AR Š Í K, J o s e f. P r ů k o p n í c i r o z h l a s o v é h o v ys í l á n í Č e s k ý r o zh l a s [ o n l i n e ] , s. 5 3 [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / m e d i a. r o z h l a s. c z / _ b i n a r y/ p d f M a š i n e r i e a e f e k t o vé s t r o j e z á m e c k é h o d i va d l a. S t á t n í h r a d a zá m e k Č e s k ý K r u m l o v [ o n l i n e ] , [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. c a s t l e. c k r u m l o v. c z / d o c s / c z / z a m e k _ 5 n a d v o r i _ m a s i n e. x m l M i k r o f o n y T E S L A AM D d y n a m i c k é ( e l e k t r o d y n a m i c k é ). E l e k t r o a k u s t i k a [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. e l e k t r o a k u s t i k a. c z / t e s l a _ d yn a m. h t m l M O U S S I N AC, L é o n. D i v a d l o o d p o č i a t k u p o n a š e d n i. S l o v e n s k é v yd a v a t e ľ s t v o k r á s n e j l i t e r a t ú r y, , s. O d p o r o v ý ( u h l í k o v ý ) m i k r o f o n. E n c y k l o p e d i e f y zi k y [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / f yz i k a. j r e i c h l. c o m / m a i n. a r t i c l e / v i e w / o d p o r o v y- u h l i k o v y- m i k r o f o n P E J C H A, J i ř í a J a n Š K U B AL. Z v u k v d i v a d l e : u č e b n í t e x t y p r o v ý u k u p ř e d m ě t u Z á k l a d y s c é n i c k é h o zv u k u. Vyd. 1. B r n o : J a n á č k o v a a k a d e m i e m ú z i c k ý c h u m ě n í v B r n ě, , 8 6 s. I S B N

70 P r i n c i p f u n k c e m i k r o f o n ů : P r i n c i p e l e k t r e t o v ý c h m i k r o f o n ů. H a a f [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. h a a f. c z / v i e w. p h p? c i s l o c l a n k u = R C A c o n n e c t o r. I n : W i k i p e d i a : t h e f r e e e n c y c l o p e d i a [ o n l i n e ]. S a n F r a n c i s c o ( C A ) : W i k i m e d i a F o u n d a t i o n, [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / e n. w i k i p e d i a. o r g / w i k i / R C A _ c o n n e c t o r R O B J O H N S, H u g h. A b r i e f h i s t o r y o f m i c r o p h o n e s. [ o n l i n e ] , s. 7 [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. m i c r o p h o n e - d a t a. c o m / m e d i a / f i l e s t o r e / a r t i c l e s / H i s t o r y p d f S AZ I M A, O n d r e j. D e s i g n i n t e r i é r o v é r e p r o s o u s t a v y. B r n o, D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. v u t b r. c z / w w w _ b a s e / z a v _ p r a c e _ s o u b o r _ v e r e j n e. p h p? f i l e _ i d = B a k a l á ř s k á p r á c e. Vys o k é u č e n í t e c h n i c k é v B r n ě. Ve d o u c í p r á c e d o c. a k a d. s o c h. M i r o s l a v Z v o n e k P h. D. S M M i c r o p h o n e s : S M 5 7 I n s t r u m e n t m i c r o p h o n e. S h u r e [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. s h u r e. c o m / a m e r i c a s / p r o d u c t s / m i c r o p h o n e s / s m / s m i n s t r u m e n t - m i c r o p h o n e S V O B O D A, J i ř í a J i ř í B R D A. E l e k t r o a k u s t i k a d o k a p s y. P r a h a : S N T L - N a k l a d a t e l s t v í t e c h n i c k é l i t e r a t u r y, S Y R O V Á T K O, M i l a n. O b v o d y ze s i l o v a č ů a p ř i j í m a č ů. 1. v yd. P r a h a : S N T L, , s. I S B N Š K E R E Ň, To m á š, M i r o s l a v U R B AN E K a To m á š T I C H Ý. Z v u k a j e h o š í ř e n í D o s t u p n é z : h t t p : / / f yz s e m. f j f i. c v u t. c z / / Z i m a 0 2 / p r o c / z v u k. p d f

71 Š PAČ E K, J a n. M i x á žn í p u l t p r o s m ě š o v á n í n í zk o f r e k v e n č n í c h s i g n á l ů [ o n l i n e ]. B r n o : Vys o k é u č e n í t e c h n i c k é, F a k u l t a e l e k t r o t e c h n i k y a k o m u n i k a č n í c h t e c h n o l o g i í, [ c i t ]. 1 e l e k t r o n i c k ý o p t i c k ý d i s k [ C D - R O M / D V D ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. v u t b r. c z / w w w _ b a s e / z a v _ p r a c e _ s o u b o r _ v e r e j n e. p h p? f i l e _ i d = B a k a l á ř s k á p r á c e. Vys o k é u č e n í t e c h n i c k é v B r n ě Te c h n i c k ý n a u č n ý s l o v n í k. 2. v yd. P r a h a : N a k l a d a t e l s t v í t e c h n i c k é l i t e r a t u r y, T h e h i s t o r y o f S h u r e I n c o r p o r a t e d : T h e e v o l u t i o n o f a n a u d i o r e v o l u t i o n. S h u r e [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. s h u r e. c o m / a m e r i c a s / a b o u t - s h u r e / h i s t o r y/ i n d e x. h t m T ó n a h l u k. Z v u k [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. z v u k o s t r o j. e s t r a n k y. c z / c l a n k y/ t o n - a - h l u k / T R S c o n n e c t o r. I n : W i k i p e d i a : t h e f r e e e n c y c l o p e d i a [ o n l i n e ]. S a n F r a n c i s c o ( C A ) : W i k i m e d i a F o u n d a t i o n, [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / e n. w i k i p e d i a. o r g / w i k i / T R S _ c o n n e c t o r T R S ( Ti p R i n g S l e e v e ) C o n n e c t o r. O r a l H i s t o r y i n t h e D i g i t a l A g e : I n s t i t u t e o f M u s e u m a n d L i b r a r y S E R V I C E S [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / o h d a. m a t r i x. m s u. e d u / g e t t i n g s t a r t e d / g l o s s a r y/ a u d i o g l o s s a r y / t r s - t i p - r i n g - s l e e v e - c o n n e c t o r / U h l í k o vé m i k r o f o n n í v l o ž k y p r o t e l e f o n n í p ř í s t r o j e. E l e k t r o a k u s t i k a [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. e l e k t r o a k u s t i k a. c z / c a r b o n. h t m l V I T R U V I U S P O L L I O, M a r c u s a J u l i u s P O L L U X. A n t i c k é d i v a d l o. J a r o s l a v P o k o r n ý. P r a h a : Ú s t a v p r o o d b o r n é p o m ů c k y p r ů m ys l o v ý c h a o d b o r n ý c h š k o l,

72 V L AC H Ý, V á c l a v. P r a x e zv u k o v é t e c h n i k y. 3., a k t u a l i z. v yd. P r a h a : M u z i k u s, , s. I S B N V R B K A, J a n. D i g i t á l n í r e v o l u c e j e v i š t n í h o zv u k u. B r n o, B a k a l á ř s k á p r á c e. J a n á č k o v a A k a d e m i e M ú z i c k ý c h Ú m ě n í. V ý š k a z v u k u. E n c y k l o p e d i e f y zi k y [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / f yz i k a. j r e i c h l. c o m / m a i n. a r t i c l e / v i e w / v ys k a - z v u k u W E B B, J i m. TW E LV E M I C R O P H O N E S T H AT C H A N G E D H I S TO R Y. Vi n t a g e K i n g A u d i o : A u d i o a n d d i g i t a l p r o a u d i o e q u i p m e n t [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. v i n t a g e k i n g. c o m / Tw e l v e - M i c r o p h o n e s - T h a t - C h a n g e d - H i s t o r y W h a t I s a D I N C o n n e c t o r?. W i s e G E E K : c l e a r a n s w e r s f o r c o m m o n q u e s t i o n s [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. w i s e g e e k. c o m / w h a t - i s - a - d i n - c o n n e c t o r. h t m W h a t I s a T R S C o n n e c t o r?. W i s e G E E K : c l e a r a n s w e r s f o r c o m m o n q u e s t i o n s [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. w i s e g e e k. c o m / w h a t - i s - a - t r s - c o n n e c t o r. h t m W h a t I s a S p e a k o n?. W i s e G E E K : c l e a r a n s w e r s f o r c o m m o n q u e s t i o n s [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. w i s e g e e k. c o m / w h a t - i s - a - s p e a k o n - c o n n e c t o r. h t m X L R c o n n e c t o r. I n : W i k i p e d i a : t h e f r e e e n c y c l o p e d i a [ o n l i n e ]. S a n F r a n c i s c o ( C A ) : W i k i m e d i a F o u n d a t i o n, [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / e n. w i k i p e d i a. o r g / w i k i / X L R _ c o n n e c t o r Z h i s t o r i e k a b e l ů. E l e k t r o : o d b o r n ý č a s o p i s p r o e l e k t r o t e c h n i k u [ o n l i n e ] , č. 1 [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. o d b o r n e c a s o p i s y. c z / r e s / p d f / p d f

73 Z v u k o v é v l n ě n í : Z á k l a d n í d e f i n i c e. E n c y k l o p e d i e f y zi k y [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / f yz i k a. j r e i c h l. c o m / m a i n. a r t i c l e / v i e w / z a k l a d n i - d e f i n i c e Z v u k o v é e f e k t y. Č e s k á s c é n o g r a f i e [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / c e s k a s c e n o g r a f i e. c z /? c a t = C h e s t e r R i c e a E d w a r d K e l l o g g, G e n e r a l E l e c t r i c C o. M o d e r n D y n a m i c L o u d s p e a k e r. M i x : P r o f e s s i o n a l a u d i o n a d m u s i c p r o d u c t i o n [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / m i x o n l i n e. c o m / T E C n o l o g y- H a l l - o f - F a m e / d yn a m i c - l o u d s p e a k e r / We s t e r n E l e c t r i c A D y n a m i c M i c r o p h o n e. M i x m a g a zi n e : P r o f e s s i o n a l a u d i o a n d m u s i c p r o d u c t i o n [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / m i x o n l i n e. c o m / T E C n o l o g y- H a l l - o f - F a m e / _ w e s t e r n _ e l e c t r i c _ A _ m i c r o p h o n e / S h e a r e r H o r n. M i x : P r o f e s i o n a l a u d i o a n d m u s i c p r o d u c t i o n [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / m i x o n l i n e. c o m / T E C n o l o g y- H a l l - o f - F a m e / s h e a r e r - h o r n /

74 SEZNAM PŘÍLOH P ř í l o h a A C h r o n o l o g i c k ý s e z n a m v ý z n a m n ý c h u d á l o s t í a o b j e v ů v e l e k t r o t e c h n i c e v n á v a z n o s t i n a d i v a d e l n í v yu ž i t í P ř í l o h a B O b r a z o v á č á s t

75 P ř í l o h a A C h r o n o l o g i c k ý s e z n a m vý z n a m n ý c h u d á l o s t í a o b j e vů v e l e k t r o t e c h n i c e v n á v a z n o s t i n a d i v a d e l n í v y u ž i t í D á n s k ý f yz i k H a n s C h r i s t i a n O e r s t e d z j i s t i l, ž e e l e k t r i c k ý p r o u d v yt v á ř í m a g n e t i c k é p o l e V z n i k e l e k t r i c k é h o g e n e r á t o r u, j e h o ž t v ů r c e m b yl b r i t s k ý v yn á l e z c e M i c h a e l F a r a d a y P r v n í f u n k č n í t e l e g r a f v yn a l e z l A m e r i č a n S a m u e l M o r s e " F o n o a u t o g r a f " b yl v yn á l e z f r a n c o u z s k é h o v ě d c e j m é n e m L e o n S c o t t d e M a r t i n v i l l e " T e l e p h o n ", p ř e d c h ů d c e t e l e f o n u, p o s t a v i l n ě m e c k ý v yn á l e z c e, P h i l i p p R e i s P a t e n t n a p ř í s t r o j z v a n ý t e l e f o n, A l e x a n d e r G r a h a m B e l l Z a l o ž e n a B e l l o v a t e l e f o n n í s p o l e č n o s t M i k r o f o n v yn a l e z l E m i l e B e r l i n e r P ř e d v e d e n í p r v n í h o n a h r á v a c í h o s t r o j e " f o n o g r a f u ", T h o m a s A l v a E d i s o n U h l í k o v ý m i k r o f o n v yn a l e z l D a v i d E d w a r d H u g h e s P r v n í t r v a l e n a h r á v a j í c í s t r o j, " g r a f o f o n " E m i l e B e r l i n e r s i n e c h á v á p a t e n t o v a t n á p a d p r o " g r a m o f o n " O b j e v e n í r á d i o v ý c h v l n H e i n r i c h e m H e r t z e m E m i l e B e r l i n e r v yr á b í p r v n í d e s k y p r o g r a m o f o n p o u ž i t í p r v n í h o r e p r o d u k o v a n é h o z v u k u v d i v a d l e, n a h r á v k a d ě t s k é h o p l á č e V z n i k n a h r á v a c í h o p r ů m ys l u P r v n í p ř e n o s r á d i o v é h o s i g n á l u b r i t s k ý m v ě d c e m O l i v e r e m L o d g e m. 1 / 4

76 P r v n í z a ř í z e n í p r o m a g n e t i c k ý z á z n a m z v u k u, " t e l e g r a p h o n e " s i p a t e n t o v a l V a l d e m a r P a u l s e n V yn á l e z m a g n e t o d yn a m i c k é h o r e p r o d u k t o r u O l i v e r e m L o d g e m S yn c h r o n i z a c e z v u k u a p r o m í t a n é h o f i l m u, E d i s o n P r v n í t r a n s a t l a n t i c k ý t e l e f o n n í h o v o r p o r a d i o t e l e f o n u P a t e n t o v á n k a p a c i t n í m i k r o f o n P r v n í p r a v i d e l n é r o z h l a s o v é v ys í l á n í, U S A V z n i k á n o v á g e n e r a c e g r a m o f o n ů s v yš š í k v a l i t o u r e p r o d u k o v á n í z v u k u P r v n í k o m e r č n í r o z h l a s Z r o z e n í m o d e r n í h o f i l m o v é h o z v u k u P r v n í r o z h l a s o v ý p ř e n o s Č e s k o s l o v e n s k é h o r o z h l a s u, o p e r a D v ě v d o v y z N á r o d n í h o d i v a d l a v P r a z e P r v n í j u k e b o x P r v n í r o z h l a s o v ý d i s k ž o k e j Z a v e d e n í n a h r á v á n í n a m a g n e t o f o n o v ý p á s e k R C A p ř e d s t a v u j e m i x á ž n í p u l t W e s t e r n E l e c t r i c p ř e d s t a v u j e e k v a l i z a c i P r v n í d e m o n s t r a c e b a r e v n é t e l e v i z e R C A p ř e d s t a v u j e p á s k o v ý m i k r o f o n V z n i k d yn a m i c k é h o m i k r o f o n u P r v n í s t e r e o m i k r o f o n P ř e d s t a v e n í m i k r o f o n u s k a r d i o i d n í c h a r a k t e r i s t i k o u P r v n í v e ř e j n á d e m o n s t r a c e z m a g n e t o f o n u P r v n í v e ř e j n é n a h r á v á n í p ř i p o u ž i t í m a g n e t o f o n u V z n i k v í c e k a n á l o v é h o f i l m o v é h o z v u k u V yl e p š e n í k v a l i t y n a h r á v á n í z v u k u n a p á s k u R e v o l u c e v n a h r á v á n í. 2 / 4

77 A m p e x v yr á b í p r v n í a m e r i c k ý m a g n e t o f o n z a p o d p o r y B i n g a C r o s b yh o P r v n í v e ř e j n é p o u ž i t í b e z d r á t o v ý c h m i k r o f o n ů P r v n í m a g n e t o f o n o v é h l a v y z f e r i t u, u v e d e n y s p o l e č n o s t í P h i l i p s O b j e v e n í s t e r e o f o n i e V z n i k p r v n í h o p r o f e s i o n á l n í h o b e z d r á t o v é h o m i k r o f o n u M i k r o p o r t P r v n í r e p r o d u k t o r o p l n é m r o z s a h u s p o l e č n o s t Q u a d E S L U v e d e n p r v n í m o d e r n í r u č n í m i k r o f o n s p o l e č n o s t í S h u r e P r v n í p o u ž i t e l n ý e l e k t r e t o v ý m i k r o f o n P h i l i p s p ř e d s t a v u j e p r v n í k a z e t o v ý p ř e h r á v a č P a t e n t o v á n e l e k t r e t o v ý m i k r o f o n S p o l e č n o s t S h u r e p ř e d s t a v u j e m i k r o f o n S M P r v n í d i g i t á l n í z p o ž ď o v a c í l i n k a a m e r i c k é s p o l e č n o s t i L e x i c o n S p o l e č n o s t I n t e l p ř e d s t a v u j e m i k r o p r o c e s o r N a t r h v s t u p u j í p r v n í p o č í t a č e p r o o s o b n í p o t ř e b u P h i l i p s p ř e d s t a v u j e C D ( k o m p a k t n í d i s k ), v yvi n u t ý s p o l e č n o s t í S o n y S p o l e č n o s t C r o w n u v á d í P Z M m i k r o f o n Z a č á t e k v ý r o b y k o m e r č n í c h C D p ř e h r á v a č ů z n a č k y S o n y v U S A S p o l e č n o s t S o n y p ř i c h á z í n a t r h s p r o d u k t e m M i n i D i s c ( M D ) P r v n í c e n o v ě d o s t u p n ý v í c e k a n á l o v ý d i g i t á l n í m i x á ž n í p u l t, P r o M i x 0 1 o d s p o l e č n o s t i Ya m a h a. 3 / 4

78 Z d r o j e : A u d i o - t e c h n i c a : B e z d r á t o v é m i k r o f o n y a s ys t é m y. P R O M U S I C, s. r. o. [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. a u d i o - t e c h n i c a - c z. c o m / b e z d r a t o v y- m i k r o f o n. h t m l B E D N A Ř Í K, D a v i d. H i s t o r i e a s o u č a s n o s t zá zn a m u f i l m o v é h o zv u k u. Z l í n, D o s t u p n é z : h t t p : / / d s p a c e. k. u t b. c z / b i t s t r e a m / h a n d l e / / / b e d n a % C 5 % 9 9 % C 3 % A D k _ _ b p. p d f? s e q u e n c e = 1. B a k a l á ř s k á p r á c e. U n i v e r z i t a T o m á š e B a t i v e Z l í n ě. C O L L I S O N, D a v i d. T h e s o u n d o f t h e a t r e : a h i s t o r y. E a s t b o u r n e [ E n g l a n d ] : P L A S A, I S B N K O L E G A R, J a n. H i s t o r i e s c é n i c k ý c h t e c h n o l o g i í. V yd. 1. B r n o : J a n á č k o v a a k a d e m i e m ú z i c k ý c h u m ě n í, , 9 8 s., 2 s v. I S B N M A R Š Í K, J o s e f. P r ů k o p n í c i r o z h l a s o v é h o v ys í l á n í Č e s k ý r o zh l a s [ o n l i n e ] , s. 5 3 [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / m e d i a. r o z h l a s. c z / _ b i n a r y/ p d f S L Í V O V Á, M a r t a. D e s i g n g r a m o f o n u. B r n o, D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. v u t b r. c z / w w w _ b a s e / z a v _ p r a c e _ s o u b o r _ v e r e j n e. p h p? f i l e _ i d = B a k a l á ř s k á p r á c e. V ys o k é u č e n í t e c h n i c k é v B r n ě. V e d o u c í p r á c e d o c. a k a d. s o c h. L a d i s l a v K ř e n e k, P h. D. S A Z I M A, O n d r e j. D e s i g n i n t e r i é r o v é r e p r o s o u s t a v y. B r n o, D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. v u t b r. c z / w w w _ b a s e / z a v _ p r a c e _ s o u b o r _ v e r e j n e. p h p? f i l e _ i d = B a k a l á ř s k á p r á c e. V ys o k é u č e n í t e c h n i c k é v B r n ě. V e d o u c í p r á c e d o c. a k a d. s o c h. M i r o s l a v Z v o n e k P h. D. F o i l E l e c t r e t M i c r o p h o n e. A l c a t e l L u c e n t [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. a l c a t e l - l u c e n t. c o m / w p s / p o r t a l /! u t / p / k c x m l / 0 4 _ S j 9 S P yk s s y0 x P L M n M z 0 v M 0 Y_ Q j z K L d 4 w 3 M f Q F S YG YR q 6 m - p E o Yg b x j g i R I H 1 v f V - P _ N x U _ Q D 9 g t z Q i H J H R 0 U A A D _ z X g!!/ d e l t a / b a s e 6 4 x m l / L 0 l J a ye v U U d 3 Q n d J Q S E v N E l V R k N B I S E v N l 9 B X 0 F L T C 9 l b l 9 3 d w!!? L M S G _ C A B I N E T = B e l l _ L a b s & L M S G _ C O N T E N T _ F I L E = H i s t o r y/ T i m e l i n e / T i m e l i n e _ I n n o v a t i o n _ x m l T h e h i s t o r y o d S h u r e I n c o r p o r a t e d : T h e e v o l u t i o n o f a n a u d i o r e v o l u t i o n. S h u r e [ o n l i n e ] [ c i t ]. D o s t u p n é z : h t t p : / / w w w. s h u r e. c o m / a m e r i c a s / a b o u t - s h u r e / h i s t o r y/ i n d e x. h t m 4 / 4

79 Příloha B Obrazová část Historie zvuku v divadle Obrázek 1. An tické divadlo v Epidauru Zdroj: 4. divadlo v Epidauru. In: Třídní stránky [online] [cit ]. Dostupné z: Obrázek 2. Středověké divadlo o sv. Apoléně Zdroj: Sainte Apolline. In: Wikipedie: Otevřená encyklopedie [online] [cit ]. Dostupné z: 1/17

80 Obrázek 3. Renesanční divadlo Zdroj: Hra světla s prostorem, díl druhý: Svíčky, cívky, rampy a požáry. In: Kulturni pecka.cz: inscenace & divadlo [online] [cit ]. Dostupné z: Stroje k tvorbě zvukových efektů Obrázek 4. Thunder-run Zdroj: Drottningholm court theatre (1766) thunder-run section drawing (modern). In: University of Kent: Drama and Theatre [online] [cit ]. Dostupné z: h t t p : / / w w w. k e n t. a c. u k / a r t s / d r a m a / D R 6 11 / P i c t u r e s / D r o t t n i n g h o l m %20thunder-run%20section.html 2/17

81 Obrázek 5. Rumble-cart (hromový vozík) Zdroj: COLLISON, David. The sound of theatre: a history. Eastbourne [England]: PLASA, 2008, s. 36. ISBN Obrázek 6. Thunder-sheet Zdroj: Thunder Sheet to hire. Bell percusion [online]. [cit ]. Dostupné z: 3/17

82 Obrázek 7. Venetian blind crash effect Zdroj: COLLISON, David. The sound of theatre: a history. Eastbourne [England]: PLASA, 2008, s. 42. ISBN Obrázek 8. Větrostroj Zdroj: SIČOVÁ, Radka. Využití strojních scénických technologií pro stavbu a provoz inscenací v divadle: Stroje pro speciální efekty. Brno, Dostupné z: Bakalářská práce. JANÁČKOVA AKADEMIE MÚZICKÝCH UMĚNÍ V BRNĚ DIVADELNÍ FAKULTA. Vedoucí práce doc. Mgr. Jan Kolegar. 4/17

83 Obrázek 9. Rain box, divadlo Ostankino Palace v Moskvě Zdroj: COLLISON, David. The sound of theatre: a history. Eastbourne [England]: PLASA, 2008, s. 44. ISBN /17

84 Obrázek 10. Dešťostroj Zdroj: SIČOVÁ, Radka. Využití strojních scénických technologií pro stavbu a provoz inscenací v divadle: Stroje pro speciální efekty. Brno, Dostupné z: Bakalářská práce. JANÁČKOVA AKADEMIE MÚZICKÝCH UMĚNÍ V BRNĚ DIVADELNÍ FAKULTA. Vedoucí práce doc. Mgr. Jan Kolegar. Obrázek 11. Stroj ke tvorbě lehkého deště Zdroj: COLLISON, David. The sound of theatre: a history. Eastbourne [England]: PLASA, 2008, s. 46. ISBN /17

85 Obrázek 12. Stroj s dřevěnými lamelami k vytváření silného deště Zdroj: COLLISON, David. The sound of theatre: a history. Eastbourne [England]: PLASA, 2008, s. 46. ISBN Obrázek 13. Rachostroj pro vytváření zvuků střelby Zdroj: COLLISON, David. The sound of theatre: a history. Eastbourne [England]: PLASA, 2008, s. 50. ISBN /17

86 Mikrofony Obrázek 14. Uhlíkový mikrofon Zdroj: Odporový (uhlíkový) mikrofon. In: Encyklopedie fyziky [online] [cit ]. Dostupné z: Obrázek 15. Elektrodynamický mikrofon Zdroj: Elektrodynamický mikrofon. In: Encyklopedie fyziky [online] [cit ]. Dostupné z: 8/17

87 Obrázek 16. Krystalový mikrofon Zdroj: Krystalový mikrofon. In: Encyklopedie fyziky [online] [cit ]. Dostupné z: Obrázek 17. Elektrostatický mikrofon Zdroj: Elektrostatický mikrofon. In: Encyklopedie fyziky [online] [cit ]. Dostupné z: 9/17

88 Obrázek 18. Bezdrátový mikrofon použitý v roce 1949 v muzikálu Aladdin on ice Zdroj: COLLISON, David. The sound of theatre: a history. Eastbourne [England]: PLASA, 2008, s ISBN Mixážní pulty Obrázek 19. TG12345 Mk.II desk (1960s/70s) Zdroj: TG12345 Mk.II desk (1960s/70s). In: Flickr.com [online] [cit ]. Dostupné z: 10/17

89 Obrázek 20. TG12345 Mk.II desk (1960s/70s) Zdroj: DiGiCo On Brodway. In: Creative PLANET network.com [online] [cit ]. Dostupné z: %E2%80%9D-musical-to-top-tony-drama-desk-accolades-for-sound-design/ Reproduktory Obrázek 21. Elektrodynamický reproduktor Zdroj: Elektrodynamický reprodukor. In: Encyklopedie fyziky [online] [cit ]. Dostupné z: 11/17