JANÁČKOVA AKADEMIE MÚZICKÝCH UMĚNÍ V BRNĚ. Brněnské pasáže a jejich kulturní význam

JANÁČKOVA AKADEMIE MÚZICKÝCH UMĚNÍ V BRNĚ Divadelní fakulta At e l i é r d i va d e l n í h o m a n a ž e r s t ví a j e v i š t n í t e c h n o l o g i e S t u d i j n í o b o r d i v a d e l n í m a n a ž e r s t v í Brněnské pasáže a jejich kulturní význam Bakalářská práce Au t o r p r á c e : T e r e z a H l a d k á V e d o u c í p r á c e : M g A. P e t r a V o d i č k o v á O p o n e n t p r á c e : M g A. B l a n k a C h l á d k o v á Brno 2011

Bibliografický záznam H L A D K Á, T e r e z a. B r n ě n s k é p a s á že a j e j i c h k u l t u r n í v ý zn a m [ C u l t u r a l v a l u e o f p a s s a g e s i n B r n o ]. B r n o : J a n á č k o v a a k a d e m i e m ú z i c k ý c h u m ě n í v B r n ě, D i v a d e l n í f a k u l t a, A t e l i é r d i v a d e l n í h o m a n a ž e r s t v í a j e v i š t n í t e c h n o l o g i e, r o k. 2 0 1 1 s. 5 0. V e d o u c í b a k a l á ř s k é p r á c e M g A. P e t r a V o d i č k o v á. Anotace B a k a l á ř s k á p r á c e B r n ě n s k é p a s á ž e a j e j i c h k u l t u r n í v ý z n a m p o p i s u j e n e j z n á m ě j š í b r n ě n s k é p a s á ž e. P r v n í k a p i t o l a p r á c e s e z a b ý v á v z n i k e m, p ů v o d e m a v ý z n a m e m p a s á ž í o b e c n ě. D á l e p o p i s u j e j e d n o t l i v é b r n ě n s k é p a s á ž e. D r u h á k a p i t o l a s e z a b ý v á h i s t o r i c k ý m k o n t e x t e m, a r c h i t e k t u r o u b r n ě n s k ý c h p a s á ž í a s t a v i t e l e m F r a n t i š k e m H r d i n o u. V e t ř e t í k a p i t o l e n a j d e m e v z n i k a p o p i s s t a v b y A l f a p a s á ž e. Č t v r t á k a p i t o l a s e z a b ý v á k u l t u r n í m v ý z n a m e m A l f a p a s á ž e, p o p i s u j e j e d n o t l i v é v yb r a n é p o d n i k y, k t e r é p o ř á d a j í r ů z n é k u l t u r n í a k c e. Annotation B a c h e l o r t h e s i s C u l t u r a l v a l u e o f p a s s a g e s i n B r n o d e s c r i b e s t h e m o s t f a m o u s p a s s a g e s i n B r n o. T h e f i r s t p a r t d e a l s w i t h t h e f o r m a t i o n, o r i g i n a n d m e a n i n g o f p a s s a g e s i n g e n e r a l. I t a l s o d e s c r i b e s t h e v a r i o u s p a s s a g e s i n B r n o. T h e s e c o n d p a r t d e a l s w i t h t h e h i s t o r i c a l c o n t e x t,

a r c h i t e c t u r e a n d b u i l d e r F r a n t i š e k H r d i n a. I n t h e t h i r d p a r t, w e f o u n d t h e o r i g i n a n d d e s c r i p t i o n o f t h e b u i l d i n g A l f a p a s s a g e. T h e f o u r t h p a r t p r e s e n t s t h e c u l t u r a l s i g n i f i c a n c e A l f a p a s s a g e a n d d e s c r i b e s e a c h o f t h e s e l e c t e d c o m p a n i e s, w h i c h o r g a n i z e v a r i o u s c u l t u r a l e v e n t s. Klíčová slova p a s á ž, f e n o m é n, k u l t u r n í u d á l o s t, g e n i u s l o c i, v e ř e j n ý p r o s t o r, d i v a d l o, A l f a p a s á ž Keyw ords p a s s a g e, p h e n o m e n o n, c u l t u r a l e v e n t s, g e n i u s l o c i, p u b l i c s p a c e, t h e a t r e, A l f a p a s s a g e

Prohlášení P r o h l a š u j i, ž e j s e m p ř e d k l á d a n o u p r á c i z p r a c o v a l a s a m o s t a t n ě a p o u ž i l a j e n u v e d e n é p r a m e n y a l i t e r a t u r u. S o u č a s n ě d á v á m s v o l e n í k t o m u, a b y t a t o d i p l o m o v á p r á c e b yl a u m í s t ě n a v K n i h o v n ě J A M U a p o u ž í v á n a k e s t u d i j n í m ú č e l ů m. V B r n ě, d n e 3 0. k v ě t n a 2 0 1 1 T e r e z a H l a d k á

Poděkování N a t o m t o m í s t ě b yc h r á d a p o d ě k o v a l a s v é v e d o u c í p r á c e M g A. P e t ř e V o d i č k o v é z a j e j í v e l k o u t r p ě l i v o s t a z á j e m. D á l e v š e m, c o m i s p r a c í p o m á h a l i a p o d p o r o v a l i m ě.

Obsah 1 Ú V O D...1 2 P AS Á Ž E...3 2.1 BRNĚNSKÉ PASÁŽE...5 2.1.1 Pasáž Beta...6 2.1.2 Pasáž Typos...6 2.1.3 Pasáž v domě pánů z Lipé...7 2.1.4 Pasáž Dominik...8 2.1.5 Pasáž Rozkvět...8 2.1.6 Pasáž Jalta...9 2.1.7 Pasáž Slovan (Hotel Passage)...11 2.1.8 Ostatní průchody a pasáže...12 3 AR C H I T E K T U R A...1 3 3.1 FUNKCIONALISMUS A BOHUSLAV FUCHS...13 3.2 STAVITEL FRANTIŠEK HRDINA...13 4 AL F A P AS S AG E...1 6 4.1 VZNIK STAVBY...17 4.2 POPIS PASÁŽE...20 5 K U L T U R A V AL F A P AS Á Ž I...2 3 5.1 HADIVADLO...24 5.2 KAVÁRNA ŠVANDA...26 5.3 KNIHKUPECTVÍ ŽENÍŠEK...27 5.4 METRO MUSIC BAR...28 5.5 ČOKOLÁDOVNA MINACH...31 5.6 MAJITEL VLADIMÍR HRDINA...32 Z Á V Ě R...3 3 P O U Ž I T É I N F O R M AČ N Í Z D R O J E...3 5 S E Z N AM I L U S T R AC Í...3 7 S E Z N AM P Ř Í L O H...3 8

Předmluva T é m a t e m t é t o b a k a l á ř s k é p r á c e j s o u b r n ě n s k é p a s á ž e s e z a m ě ř e n í m n a f u n k c i o n a l i s t i c k o u p a s á ž A l f a a j e j í k u l t u r n í v ý z n a m. A u t o r k a s i t o t o t é m a z v o l i l a, p r o t o ž e p o v a ž u j e t o t o t é m a z a n e p r o u z k o u m a n é a a k t u á l n í. N a i n t e r n e t u m ů ž e m e n a j í t j e n k r á t k é a n e d o s t a č u j í c í i n f o r m a c e o b r n ě n s k ý c h p a s á ž í c h. Z a t o o p r a ž s k ý c h p a s á ž í c h e x i s t u j e r o z s á h l á k n i h a o d M i c h a e l y B r o ž o v é s n á z v e m P r a h a, p r ů c h o d y a p a s á ž e, k t e r á p o p i s u j e h i s t o r i i a a r c h i t e k t u r u p r a ž s k ý c h p a s á ž í. A u t o r k a b a k a l á ř s k é p r á c e p o v a ž u j e t o t o t é m a z a a k t u á l n í, p r o t o ž e v b r n ě n s k ý c h p a s á ž í c h a z e j m é n a v A l f a p a s á ž i s e d ě j e k u l t u r n í c h u d á l o s t í v í c e, n e ž s i k o l e m j d o u c í u v ě d o m u j í.

1 Úvod P a s á ž e b yl y v ž d y m í s t e m m n o h a s k u p i n l i d í. O d o b yč e j n ý c h z á k a z n í k ů o b c h o d ů, p ř e s o b yv a t e l e b yt ů v p a s á ž í c h, a ž p o n e j r ů z n ě j š í u m ě l c e a j e j i c h t v o r b u. P a s á ž e v ž d y p l n i l y s v o j i f u n k c i s p o j o v á n í u l i c, a l e h l a v n ě t a k é m ě l y n ě k o l i k ú č e l ů b yt o v ý, o b c h o d n í, o d p o č i n k o v ý a u m ě l e c k ý. V ě t š i n a p a s á ž í j e d o d n e s v ý z n a m n o u s o u č á s t í m ě s t a p l n í s v o j i s p o l e č e n s k o u f u n k c i. V m ě s t ě B r n ě j e p a s á ž í m é n ě n e ž v h l a v n í m m ě s t ě, a l e i p ř e s t o m á m i n i m á l n ě t ř i v ý z n a m n é p a s á ž e, k t e r é j s o u p r o o b yva t e l e m ě s t a d ů l e ž i t é. P a t ř í s e m p a s á ž B e t a, p a s á ž S l o v a n a p a s á ž A l f a. P a s á ž B e t a ( d ř í v e M o r a v s k á b a n k a ), k d e d n e s s í d l í K o m e r č n í b a n k a a. s., p l n í f u n k c i h l a v n ě p r ů c h o z í. P a s á ž S l o v a n ( d ř í v e H o t e l P a s s a g e ) j e j e d n o u z p r v n í c h p a s á ž í v B r n ě. D n e s j e h l a v n í d o m i n a n t o u p a s á ž e H o t e l S l o v a n. V p a s á ž i a l e t a k é n a j d e m e s p o u s t u o b c h o d ů, s l u ž e b a t a k é t a n e č n í k l u b. P o l yf u n k č n í A l f a p a s á ž j e j e d n o u z n e j s t a r š í c h p a s á ž í. A s i n e j v í c e z e v š e c h b r n ě n s k ý c h p a s á ž í p l n í s v o j i f u n k c i. J e v e l i c e z a j í m a v ý m a k u l t u r n í m m í s t e m. V ě t š i n u p a s á ž í v l a s t n í s o u k r o m é f i r m y, c o ž j e v i d ě t n a ú s p ě š n o s t i p r o v o z u, n a r o z d í l o d p a s á ž í, k t e r é v l a s t n í m ě s t o. N a p ř í k l a d p a s á ž J a l t a b yl a k u l t u r n ě v ý z n a m n o u b u d o v o u, a l e p o o d k o u p e n í m ě s t a a n e s c h o p n o s t í s e d o h o d n o u t c o s n í, j e u ž d l o u h o p a s á ž z a v ř e n a a j e v d e z o l á t n í m s t a v u. 1

C í l e m t é t o p r á c e j e p o p s a t b r n ě n s k é p a s á ž e a z a m ě ř i t s e n a A l f a p a s á ž, k t e r á m á z a j í m a v o u h i s t o r i i a d o d n e s p a t ř í k n e n a v š t ě v o v a n ě j š í m p a s á ž í m v m ě s t ě B r n ě. A l f a p a s á ž m á t a k é o d p o č á t k u v e l k ý k u l t u r n í v ý z n a m, k t e r ý s e d í k y m a j i t e l i F r a n t i š k u H r d i n o v i u d r ž u j e d o d n e s. P r á c e j e d n o t l i v ě p o p i s u j e v yb r a n é p o d n i k y, k t e r é v A l f a p a s á ž i u d r ž u j í k u l t u r n í č i n n o s t. D í k y t o m u p a s á ž p ř i t á h n e s p o u s t u l i d í. K u l t u r n í v ý z n a m p a s á ž í s e z k o u m á t ě ž k o, a u t o r k a p r á c e s e s n a ž i l a p o p s a t k u l t u r n í d ě n í v p a s á ž i A l f a a t í m t a k p o t v r d i t s v o j i h yp o t é z u, ž e b r n ě n s k é p a s á ž e m a j í s v ů j k u l t u r n í v ý z n a m v m ě s t ě B r n ě. 2

2 Pasáže S l o v o p a s á ž p o c h á z í z f r a n c o u z s k é h o s l o v a l e p a s s a g e, k t e r é z n a m e n á p r ů c h o d b u d o v o u. P a s á ž s e t a k é č a s t o o z n a č u j e t e r m í n e m D u r c h h a u s, k t e r ý b yl r o z š í ř e n v n ě m e c k ý c h o b l a s t e c h j a k o L ü b e c k, L i p s k o n e b o V í d ě ň. V Č e s k é r e p u b l i c e t ě m t o t e r m í n ů o d p o v í d á s l o v o g a l e r i e. P r ů c h o d u m o ž ň u j e o s o b á m p ř e c h á z e t z j e d n é u l i c e d o d r u h é. U n á s d o š l o k n e j e d n o z n a č n é m u o d l i š e n í p r ů c h o d u a p a s á ž e. P a s á ž u m o ž ň u j e p r ů c h o d b u d o v o u, a l e m á s v o j i f u n k c i o b c h o d n í i b yt o v o u. S l o v o p a s á ž p r a v d ě p o d o b n ě p o p r v é p o u ž i l J a n N e r u d a k o l e m r o k u 1 8 6 0, k d y s e v r á t i l z F r a n c i e a p s a l o b l y s k n a v ý c h, zá ř i c í c h a b o h a t ý c h t o c h o d b á c h - o f r a n c o u z s k ý c h p a s á ž í c h. J e d n u d o b u s e d b a l o n a f r a n c o u z s k ý p r a v o p i s p a s s a g e, n ě k t e r é v z n i k a j í c í p a s á ž e m ě l y v n á z v u s l o v o p a s s a g e. D ř í v e s e t a k é p a s á ž e j m e n o v a l y p o d l e d o m ů, j m é n e m m a j i t e l e, n a p ř í k l a d U K o č k ů, n e b o p o d l e d o m o v n í h o z n a k u, n a p ř í k l a d U B í l é h o j e d n o r o ž c e. V z n i k a j í c í m p a s á ž í m s e j e d n u d o b u ř í k a l o t a k é b a z a r y, n a p ř í k l a d p a s á ž L u c e r n a v P r a z e b yl a p r o v ě t š i n u P r a ž a n ů p r o s t ě B a z a r. S l o v o b a z a r j e t u r e c k ý m t e r m í n e m, p ů v o d n ě z m a ď a r s k é h o s l o v a v a s á r, k t e r é z n a m e n á o b c h o d. V p a s á ž í c h j s o u b yt o v é j e d n o t k y a v ě t š i n o u o b c h o d y, k a v á r n y, r e s t a u r a č n í z a ř í z e n í, a l e i k i n a, d i v a d l a, k l u b y a j i n é k u l t u r n í a z á b a v n é p o d n i k y. P a s á ž e m a j í s t ř e c h u, k t e r á j e v ě t š i n o u p r o s k l e n á. V e l k é p r ů c h o d y m ů ž o u m í t i v í c e p a t e r, k d y o d p r v n í h o p o d l a ž í j s o u n a i n s t a l o v á n y o c h o z y. 3

P a s á ž e s e z a č a l y s t a v ě t u ž n a k o n c i o s m n á c t é h o s t o l e t í v P a ř í ž i. M ě l y s l o u ž i t p ř e d e v š í m j a k o o c h r a n a p ř e d p o č a s í m, k d e s i č l o v ě k n a k o u p í, c o p o t ř e b u j e a j e š t ě s i m ů ž e z a j í t d o k i n a č i k a v á r n y. R o z v o j n a s t a l v d e v a t e n á c t é m s t o l e t í, k d y s e s t a v b a p a s á ž í r o z š í ř i l a i d o j i n ý c h m ě s t j a k o P r a h a n e b o L o n d ý n. N a k o n c i 1 9. s t o l e t í s e v z á p a d n í E v r o p ě m ó d a p a s á ž í z a č í n a l a v yt r á c e t, a l e v e s t ř e d n í E v r o p ě s e t e p r v e d o s t a v i l j e j i c h r o z m a c h. V t ě c h t o m ě s t e c h s e z a č a l y s t a v ě t n a p o č á t k u d v a c á t é h o s t o l e t í. P a s á ž e s e s t a l y o b l í b e n o u s t a v b o u. Z a č a l y v z n i k a t h l a v n ě v e s t ř e d u m ě s t, k d y s e t a k v yř e š i l y d v a z á s a d n í p r o b l é m y. P r v n í p r o b l é m b yl o u b yt o v á n í v c e n t r u m ě s t a. D r u h ý m p r o b l é m e m e b yl o p r o p o j e n í o b c h o d n í z ó n y s k u l t u r n í m z á z e m í m. P a s á ž e m i s e t a k v yř e š i l y o b a p r o b l é m y. B yl y t a m j a k b yt o v é j e d n o t k y, t a k o b c h o d n í z ó n a a k u l t u r n í z á z e m í. L i d é s i t a k m o h l i d o j í t n a k o u p i t j í d l o, z a j í t s i n a d o b r o u k á v u, d o k i n a, d i v a d l a n e b o s i p o s l e c h n o u t d o b r o u k a p e l u v k l u b u. P a s á ž e m o h o u b ý t o p r a v d u v e l k ý a r o z s á h l ý k o m p l e x, n a p ř í k l a d v P r a z e m e z i V á c l a v s k ý m n á m ě s t í m, V o d i č k o v o u u l i c í a Š t ě p á n s k o u u l i c í n a N o v é m M ě s t ě, k d e s e t a k é n a c h á z í D i v a d l o R o k o k o, D i v a d l o A B C a L u c e r n a v p a l á c i u N o v á k ů. V p o s l e d n í d o b ě j s o u p a s á ž e v e v e l k ý c h n á k u p n í c h c e n t r e c h, j a k o j s o u h yp e r m a r k e t y, n a p ř í k l a d v m ě s t ě B r n ě V a ň k o v k a n a Ú z k é u l i c i. V ě t š i n a t ě c h t o p a s á ž í j e ř e š e n a j a k o v í c e p o d l a ž n í, a l e n e n a b í z í m o ž n o s t b yd l e n í. J s o u m yš l e n y p o u z e j a k o n á k u p n í c e n t r u m, k t e r é m á s l o u ž i t p r o v š e c h n y o b yv a t e l e m ě s t a. 4

J e z a j í m a v é, ž e n a p ř í k l a d v P r a z e s e s j e d n o c o v a l a k i n a d o p a s á ž í, n a p ř í k l a d n a V á c l a v s k é m n á m ě s t í b yl a v š e c h n a k i n a u m í s t ě n a v p a s á ž í c h. T a k é s p o u s t a d i v a d e l s í d l i l a v p a s á ž í c h, n a p ř í k l a d d i v a d l o R o k o k o p a c i f i s t i c k ý k a b a r e t, s í d l i l v p a s á ž i H v ě z d a u ž z a p r v n í s v ě t o v é v á l k y. V p a s á ž i U N o v á k u s í d l i l o O s v o b o z e n é d i v a d l o, k d e ú č i n k o v a l y d v ě s l a v n é o s o b n o s t i V o s k o v e c a W e r i c h. D i v a d l o E. F. B u r i a n a b yl o u m í s t ě n o v p a s á ž i L e g i o b a n k y, k t e r á j e j e d n o u z p o s l e d n í c h z b u d o v a n ý c h p a s á ž í. E. F. B u r i a n p r á v ě t a m u s k u t e č ň o v a l s v é e x p e r i m e n t y v e s c é n o g r a f i i. V š e d e s á t ý c h l e t e c h s e p a l á c A d r i a s t a l s í d l e m f i l m a ř ů, u m ě l c ů a d i v a d e l n í k ů, k t e ř í s e b ě h e m k r á t k é h o p r a ž s k é h o j a r a a b ě h e m S a m e t o v é r e v o l u c e r o z h o d l i z a l o ž i t O b č a n s k é f ó r u m v č e l e s V á c l a v e m H a v l e m, k t e r é d o p o m o h l o k p a d n u t í k o m u n i s m u a V á c l a v H a v e l s e s t a l p r e z i d e n t e m Č e s k é r e p u b l i k y. 2.1 Brněnské pasáže V m ě s t ě B r n ě j e p a s á ž í m n o h o, a v š a k k a ž d á v yp a d á j i n a k a m á j i n ý ú č e l. N ě k t e r é j s o u j e n p r ů c h o d y m e z i d o m y a u l i c e m i. Z m a t e r i á l ů s e k e s t a v b ě n e j č a s t ě j i p o u ž í v a l b e t o n, o c e l, ž e l e z o, b a r e v n é k o v y a s k l o. V yu ž í v a l o s e k o m b i n a c e ž e l e z o b e t o n o v ý c h r á m ů a s k l o b e t o n u. 5

2.1.1 Pasáž Beta P a s á ž B e t a s í d l í n a n á m ě s t í S v o b o d y 9 2 / 2 1 a j e j e d n o p o d l a ž n í. P r ů c h o d e m s p o j u j e n á m ě s t í S v o b o d y a u l i c i V e s e l o u, j e t o s p í š e j e n p r ů c h o d n e ž p a s á ž. V s o u č a s n é d o b ě t a m m á p o b o č k u K o m e r č n í b a n k a a. s., k t e r á j e t a k é p o d l e k a t a s t r u n e m o v i t o s t í m a j i t e l e m p a s á ž e. V p a s á ž i j e k r o m ě b a n k y n ě k o l i k o b c h o d ů, n a p ř í k l a d c e s t o v n í k a n c e l á ř a v i n á r n a. P a s á ž j e p o s t a v e n a v b a ť o v s k é m s t yl u - o b l o u k o v i t á s k l a a o s v ě t l e n í s m l é č n ě z a s k l e n ý m i t a b u l e m i. N á z e v p a s á ž e n e n í n i k d e v i d i t e l n ě u m í s t ě n o, p r o t o i s p o u s t a o b yva t e l B r n a n e v í, j a k s e p a s á ž j m e n u j e. 2.1.2 Pasáž Typ o s P a s á ž T yp o s s e n a c h á z í n a u l i c i B ě h o u n s k á 2 2. D ř í v e p r o p o j o v a l a u l i c e J e z u i t s k o u a B ě h o u n s k o u. O d r o k u 1 9 6 1 z d e s í d l í T e l e v i z n í s t u d i o B r n o Č e s k é t e l e v i z e. Z p o č á t k u Č e s k á t e l e v i z e m ě l a k d i s p o z i c i j e n m a l é p r o s t o r y v m e z i p a t ř e, v o s t a t n í c h p r o s t o r á c h b yl y b yt y. P o s t u p e m č a s u z í s k a l a t e l e v i z e c e l o u b u d o v u n a p a r c e l e č í s l o d v a c e t č t yř i n a u l i c i J e z u i t s k á a j e t o t a k d o d n e s. D r u h o u č á s t p a s á ž e, b u d o v u n a p a r c e l e č í s l o t ř i c e t j e d n a n a u l i c i B ě h o u n s k á, v l a s t n í f i r m a K H J, a. s. V B ě h o u n s k é u l i c i s t á l e p a s á ž f u n g u j e, n a l é z a j í s e z d e o b c h o d y a r e s t a u r a č n í z a ř í z e n í, n a p ř í k l a d r yc h l é o b č e r s t v e n í, H e r n a a b a r, t a n e č n í k l u b. V r o c e 1 9 6 4 v p a s á ž i h o ř e l o a u h yn u l j e d e n č l o v ě k. V ys í l á n í t e l e v i z e z e s t u d i a b yl o d o č a s n ě p o z a s t a v e n o a v ys í l a l o s e z p ř e n o s o v é h o v o z u. P o n ě j a k é m č a s e s e b u d o v a o p r a v i l a a v ys í l á n í b yl o o b n o v e n o. 6

2.1.3 Pasáž v domě pánů z Lipé D ů m p á n ů z L i p é j e k r á s n ý r e n e s a n č n í d ů m, k t e r ý p a t ř í m e z i n e j s t a r š í d o c h o v a n é s t a v b y v m ě s t ě B r n ě. P o s t a v e n b yl n ě k d y m e z i l e t y 1 2 4 3 a ž 1 2 6 0 a d ř í v e s e j m e n o v a l S c h w a n z ů v p a l á c. T e n t o d ů m h n e d v e t ř i n á c t é m s t o l e t í z n a č n ě p o š k o d i l p o ž á r. O d t é d o b y s e č a s t o s t ř í d a l i m a j i t e l é. M a j i t e l K r yš t o f S c h w a n z v l a s t n i l d ů m c c a o d r o k u 1 5 8 9, k t e r ý d a l d o m u r e n e s a n č n í p o d o b u t a k o v o u, j a k j i z n á m e d n e s. V r o c e 1 9 4 5 u t r p ě l d ů m z n a č n é p o š k o z e n í p ř i o s v o b o z o v á n í. B yl y p r o v e d e n y j e n z á k l a d n í o p r a v y a n a d a l š í c h č t yř i c e t t ř i l e t p a t ř i l d ů m s t á t u. V r o c e 2 0 0 5 b yl d ů m k o m p l e t n ě z r e k o n s t r u o v á n. V s o u č a s n é d o b ě j e m a j i t e l e m R a d i m J a n č u r a, m a j i t e l s p o l e č n o s t i S T U D E N T A G E N C Y, s. r. o., k t e r é m á z d e i s v é s í d l o. P a s á ž j e p r ů c h o d e m m e z i n á m ě s t í m S v o b o d y a D o m i n i k á n s k ý m n á m ě s t í m, k d e s e n a c h á z í d a l š í h u d e b n í a t a n e č n í k l u b a c e s t o v n í k a n c e l á ř. D ů m p á n ů z L i p é j e t a k é p r o p o j e n s v e d l e j š í b u d o v o u p a s á ž í R o z k v ě t. D ů m m á n ě k o l i k p a t e r, k d e j e s i t u o v á n a s p o u s t a o b c h o d ů. D ů m n a b í z í o b c h o d n í, a l e i k u l t u r n í a s p o l e č e n s k é s l u ž b y. V p ř í z e m í j e k u l t u r n í a i n f o r m a č n í c e n t r u m, k t e r é p o s k yt u j e i n f o r m a c e o m ě s t ě B r n ě. V p ř í z e m í j e k a v á r n a a v e s k l e p ě t a n e č n í k l u b. 7

2.1.4 Pasáž Do minik T a t o p a s á ž j e j e d n a z n e j n o v ě j š í c h a p r o p o j u j e p ě t u l i c. J e d n á s e o m e n š í k ř i ž o v a t k u n a u l i c í c h M e č o v é a P a n s k é, k d e s e n a c h á z í o b c h o d n í d ů m Š p a l í č e k, z e k t e r é h o s e d á p r o j í t n a u l i c i S t a r o b r n ě n s k o u, D o m i n i k á n s k o u a n a Š i l i n g r o v o n á m ě s t í a p r o p o j u j e t a k v n i t r o b l o k p ř e s r e n e s a n č n í n á d v o ř í D o m u p á n ů z K u n š t á t u. O b c h o d n í d ů m Š p a l í č e k p a t ř í f i r m ě G e n e r a l i V e l k ý Š p a l í č e k s. r. o. D ů m j e v yb a v e n m o d e r n í m k i n e m, k t e r ý m á n ě k o l i k s á l ů. D á l e j s o u t a m r e s t a u r a c e a r ů z n é o b c h o d y. V c e l é m v n i t r o b l o k u p a s á ž e D o m i n i k n a j d e m e m i n i m á l n ě d v ě k r á s n é k a v á r n y. J e d n a z n i c h s e n a c h á z í v D o m ě p á n ů z K u n š t á t u, k t e r ý p a t ř í m ě s t u B r n u. J e d n á s e o k a v á r n u T r o j k a, k d e p a n P a v e l B a ď u r a p o ř á d á m n o h o k u l t u r n í c h a k c í, o d d i v a d l a a ž p o v ý s t a v y n e b o u m ě l e c k é j a r m a r k y. 2.1.5 Pasáž Ro zkvět P a s á ž R o z k v ě t j e n o v á p o l yf u n k č n í b u d o v a, k t e r á j e d v o u p a t r o v á a j e p r o p o j e n a s u l i c í P a n s k o u, n á m ě s t í m S v o b o d y a t a k é s D o m e m p á n ů z L i p é. K r o m ě o b c h o d ů m á p a s á ž t a k é b yt o v é j e d n o t k y a r e s t a u r a c i s e s t ř e š n í t e r a s o u. P a s á ž R o z k v ě t v l a s t n í f i r m a O d c z b r n o, s. r. o. 8

2.1.6 Pasáž Jalta J a l t a p a s á ž j e u m í s t ě n a n a D o m i n i k á n s k é m n á m ě s t í, p o b l í ž N o v é r a d n i c e. B yl a p o s t a v e n a m e z i v á l k a m i a p a t ř í k n e j z n á m ě j š í m a n e j s t a r š í m p a s á ž í m v B r n ě. R o k d o k o n č e n í b u d o v y j e n e j i s t ý. V r o c e 1 9 2 9 z a h á j i l o p r o v o z J a l t y k i n o s n á z v e m B I O M O D E R N A, k t e r é b yl o u m í s t ě n o v p o d z e m í. V e v yš š í c h p a t r e c h j s o u u m í s t ě n y p r o s t o r y p r o o b c h o d y a k a n c e l á ř e. V p a s á ž i j s o u t a k é b yt o v é j e d n o t k y. B yl o t o j e d i n é k i n o, k t e r é p r o m í t a l o č e s k é f i l m y. B á s n í k J a n S k á c e l v r o c e 1 9 4 1 d o k i n a n a s t o u p i l j a k o u v a d ě č a p r a c o v a l z d e a ž d o k v ě t n a 1 9 4 2. P o r o c e 1 9 8 9 p ř e š l a p a s á ž d o s o u k r o m é h o v l a s t n i c t v í a o d t é d o b y č a s t o s t ř í d a l a p r o v o z o v a t e l e. M e z i p r o v o z o v a t e l i b yl i i L u b o m í r H r s t k a a R a d o s l a v H o š n a, k t e ř í j s o u v B r n ě z n á m í s v ý m p o d n i k á n í m. R a d o s l a v H o š n a j e p o d n i k a t e l, h u d e b n í p r o m o t é r a f i l m o v ý p r o d u c e n t, j e h o p o d n i k á n í a p o d v o d y s a u t y h o o v š e m d o s t a l y d o v ě z e n í. L u b o m í r H r s t k a v yb u d o v a l v B r n ě B o b yc e n t r u m, k d e j e h o t e l, c a s i n o, v e l k ý t a n e č n í k l u b a j i n é z á b a v n í p o d n i k y. H r s t k a n e b yl s c h o p e n s p l á c e t s v é ú v ě r y a d l u h y, s t e j n ě j a k o H o š n a s k o n č i l v e v ě z e n í. K e k o n c i r o k u 2 0 0 4 z a č a l o m ě s t o u v a ž o v a t o o d k o u p e n í J a l t y o d t e h d e j š í h o m a j i t e l e M i r o s l a v a L e k e š e. M ě s t o L e k e š o v i z a J a l t u n a b í d l o n ě k o l i k m ě s t s k ý c h d o m ů a d v a p o z e m k y. R e a l i t n í m a k l é ř i o d h a d o v a l i h o d n o t u m ě s t s k é h o m a j e t k u a ž d v a k r á t v ě t š í n e ž b yl a h o d n o t a J a l t y. R a d o m í r J o n á š a M i r o s l a v H o š e k ( o b a O D S ), t e h d e j š í n á m ě s t c i o d h a d l i c e n u r e k o n s t r u k c e n a t ř i c e t a ž p a d e s á t m i l i ó n ů k o r u n. N a m a g i s t r á t u o h l e d n ě o d k o u p e n í p r o b ě h l o m n o h o 9

s p o r ů, k t e r é v yvr c h o l i l y n a k o n c i r o k u 2 0 0 5, k d y p r o b ě h l o t a j n é h l a s o v á n í. B yl o t é m ě ř j i s t é, ž e p r o d e j n e n í ú p l n ě č i s t ý. P o o b j e v e n í p o s u d k ů z r o k u 2 0 0 4 s e u k á z a l o, ž e b u d o v a j e j e š t ě v h o r š í m s t a v u n e ž s e o č e k á v a l o. P o t é, c o m a j i t e l l é k á r n y U Č e r v e n é h o d r a k a V o j t ě c h H a l á m e k p o d a l t r e s t n í o z n á m e n í, s e p ř í p a d e m z a č a l a z a b ý v a t p o l i c i e. V š e c h n y s t r a n y k r o m ě O D S p o ž á d a l y o n o v é v e ř e j n é h l a s o v á n í, k t e r é s e m ě l o u s k u t e č n i t 2 4. l e d n a 2 0 0 6. P o d p i s p r i m á t o r a R i c h a r d a S v o b o d y s e v š a k n a s m ě n n é s m l o u v ě o b j e v i l o d e n d ř í v e, 2 3. l e d n a. S v o b o d a a r g u m e n t o v a l t í m, že o d za s t u p i t e l ů n e d o s t a l žá d n o u o f i c i á l n í žá d o s t, a b y s m l o u v u za t í m n e p o d e p i s o v a l. O p o zi c e s e r o zh o d l a p o d a t n á v r h n a S v o b o d o v o j e d n á n í. T o j í v š a k n e b y l o n i c p l a t n é, J a l t a d e f i n i t i v n ě p ř e š l a d o m a j e t k u m ě s t a. S p o r n ý o b c h o d s e s t a l s k u t e č n o s t í a t r e s t n í o zn á m e n í n a p ř e d s t a v i t e l e r a d n i c e b y l o o d l o že n o. ( Č T B r n o, 2 0 1 0 ) V k v ě t n u r o k u 2 0 0 6 o p o z i c e n e c h a l a u d ě l a t n o v ý p o s u d e k, k t e r ý o b s a h o v a l o d h a d n u t o u c e n u o p r a v v e v ý š i a ž p ě t s e t m i l i ó n ů k o r u n. O k a m ž i t ě n e c h a l i p o z a s t a v i t v e š k e r é z a h á j e n é o p r a v y a v l e d n u r o c e 2 0 0 7 s e r a d n í r o z h o d l i o d s m l o u v y o d s t o u p i t. P r i m á t o r R o m a n O n d e r k a v l i s t o p a d u r o k u 2 0 0 7 ř e k l, ž e J a l t u p r o d á n e b o n e c h á z b o u r a t. V č e r v n u r o k u 2 0 0 9 z a s t u p i t e l é s c h v á l i l i p r o d e j. Z a p a s á ž J a l t a s e m ě l o p o ž a d o v a t s t o m i l i ó n ů k o r u n a p o s l e d n í p o s u d k y n a o p r a v u b yl y o d h a d o v á n y n a t ř i s t a š e d e s á t d v a m i l i ó n ů k o r u n. 10

P o s l e d n í z p r á v u z e d n e 1 8. d u b n a 2 0 1 1 u v e d l i n t e r n e t o v ý p o r t á l i d n e s. c z, ž e J a l t a m á k u p c e a j e o c h o t e n m ě s t u z a p l a t i t s t o m i l i ó n ů k o r u n. ( i d n e s. c z, 2 0 1 1 ) 2.1.7 Pasáž Slo van (Hotel Passage) H o t e l P a s s a g e b yl o t e v ř e n v r o c e 1 9 2 8. B yl n a v r ž e n a r c h i t e k t e m B o h u s l a v e m F u c h s e m a p o s t a v i l h o b r n ě n s k ý s t a v i t e l A n t o n í n M ü l l e r. H o t e l s e n a c h á z í n a u l i c i L i d i c k á 2 3, c o ž j e p r o h o t e l v ý h o d n é p o s t a v e n í n a v e l k é a f r e k v e n t o v a n é u l i c i. T e n t o h o t e l A n t o n í n M ü l l e r v yb u d o v a l z a d v a c e t m i l i ó n ů k o r u n, c o ž n a t u d o b u t o b yl a o p r a v d u v e l k é č á s t k a. H o t e l j e p o s t a v e n p o d l e š v ý c a r s k ý c h h o t e l ů. V t é d o b ě m ě l h o t e l v š e c h n u m o d e r n í t e c h n i k u a l u x u s n í v yb a v e n í. H o t e l p o o t e v ř e n í v e d l A n t o n í n M ü l l e r, p o j e h o s m r t i v e d e n í p ř e b r a l a j e h o d c e r a V ě r a O d s t r č i l k o v á. P o k r a c h u h o t e l p r o p a d l b a n c e, a v l a s t n i l a h o a ž d o r o k u 1 9 4 9, k d y z a č a l o p r o b í h a t z n á r o d ň o v á n í. D n e s p a t ř í f i r m ě H o t e l S l o v a n a. s. H o t e l m á i s v o j i v l a s t n í e l e k t r á r n u, k t e r á z a j i š ť u j e n e r u š e n ý p r o v o z p ř i p o r u c h á c h m ě s t s k é s í t ě. V t é d o b ě m ě l t a k é v l a s t n í p r á d e l n u a ž e h l í r n u. N e c h yb ě l y a n i s l u ž b y j a k o k a d e ř n i c t v í, k ř e j č o v s t v í, k v ě t i n á ř s t v í a t d. H o t e l S l o v a n b yl r e k o n s t r u o v á n v l e t e c h 1 9 9 8-2 0 0 8 a r c h i t e k t k o u I n g. E l i š k o u M a ye r o v o u. V p a s á ž i S l o v a n i d n e s n a j d e m e n e j r ů z n ě j š í o b c h o d y a s l u ž b y. N a p ř í k l a d n o č n í k l u b, b i l i á r o v o u h e r n u, r e s t a u r a c i, s p o r t o v n í c e n t r u m, w e l l n e s s, c o p y c e n t r u m a d a l š í. 11

H o t e l b y l v žd y o b l í b e n ý m e zi u m ě l c i. D ů v o d e m, m i m o j i n é, b y l a b l í zk o s t b r n ě n s k ý c h d i v a d e l, k d e p r a žs k é d i v a d e l n í s p o l k y r á d y h o s t o v a l y. H o t e l p r a v i d e l n ě n a v š t ě v o v a l o O s v o b o ze n é d i v a d l o v č e t n ě p a n a W e r i c h a, V o s k o v c e a J e žk a. P a n J e že k zd e d o k o n c e, j s a u c h v á c e n ý v í t ě zs t v í m L o u i s e C h i r o n a n a v o ze B u g a t t i, n a p s a l zn á m ý B u g a t t i s t e p. O b l i b u k h o t e l u o d p a n a W e r i c h a zí s k a l i p a n H o r n í č e k, k t e r ý zd e p r a v i d e l n ě s p á v a l a zm í n i l s e o h o t e l u S l o v a n v e s v é a s i n e j l e p š í a n e j zn á m ě j š í k n i ze D o b ř e u t a j e n é h o u s l e. J e za j í m a v é, že t e n t o h o t e l b y l, a s i v í c e n e ž o s t a t n í b r n ě n s k é h o t e l y s p j a t ý s m í s t n í m i o b y v a t e l i. S t a r š í g e n e r a c e v zp o m í n á, j a k c h o d i l a n a b i g b a n d G u s t a v a B r o m a d o p a s á že h o t e l u a m l a d š í o b y v a t e l é ( d n e s u ž č t y ř i c á t n í c i a p a d e s á t n í c i ) n a v š t ě v o v a l i d i s k o t é k u v m e za n i n u. V o s m d e s á t ý c h l e t e c h t o b y l a n e j v ě t š í d i s k o t é k a v B r n ě. ( h o t e l s l o v a n. c z, 2 0 1 0 ) 2.1.8 Ostatní prů chody a pasáže V m ě s t ě B r n ě m ů ž e m e v i d ě t d a l š í p a s á ž e, n a p ř í k l a d E p a s á ž n a u l i c i J o s e f s k á, p a s á ž I B C n a u l i c i K o l i š t ě, m o d e r n í p a s á ž S F I N X v K r á l o v ě P o l i. V e l k á n á k u p n í s t ř e d i s k a, j a k o V a ň k o v k a n e b o O l ym p i a, m ů ž e m e p o v a ž o v a t t a k y z a p a s á ž e, n e b o ť j s o u p r ů c h o z í a p r o p o j u j í u l i c e. T ě m i t o p a s á ž e m i s e a u t o r v t e x t u z a b ý v a t n e b u d e, p r o t o ž e p r o j e h o p o t ř e b u n e j s o u d ů l e ž i t é. 12

3 Architektura V r o c e 1 8 9 6 z a č a l o v m ě s t ě B r n ě o b n o v o v á n í a p ř e b u d o v á n í h i s t o r i c k é h o j á d r a. T a t o a k c e m ě l a z a ú č e l z m o d e r n i z o v a t m ě s t o a v yř e š i t h yg i e n i c k é p o d m í n k y. B yl a z b o u r á n a s p o u s t a d o m ů, j e ž n e v yh o v o v a l y p o d m í n k á m b yd l e n í a o b c h o d u. V e l k é s t a v e b n í ú p r a v y z a č a l y p o r o c e 1 9 0 2. P o v yh l á š e n í Č e s k o s l o v e n s k é r e p u b l i k y s e B r n o s t a l o h l a v n í m m ě s t e m M o r a v y a t a k é j e h o b l í z k o s t V í d n ě m ě s t u u m o ž n i l o s t a v e b n í r o z m a c h. T e n t o r o z m a c h d o k o n c e p ř e ž i l i h o s p o d á ř s k o u k r i z i, m o d e r n i z a c i B r n a a a r c h i t e k t o n i c k ý r ů s t k r i z e n i j a k v ý r a z n ě n e p o š k o d i l a. A u t o r s e v t é t o p r á c i b u d u z a b ý v a t h l a v n ě p a s á ž í A l f a, k t e r á b yl a o d p o č á t k u v e l i c e v ý z n a m n á a d ů l e ž i t á i v k u l t u r n í o b l a s t i v m ě s t ě B r n ě. P r o t o ž e s t a v b a z a s a h o v a l a d o h i s t o r i c k é h o j á d r a m ě s t a, b yl v z n i k A l f a p a s á ž e v t é d o b ě k o n t r o v e r z n í m t é m a t e m. S v o u v e l k o l e p o s t í a h l a v n ě f u n k č n o s t í p o s l é z e o b a v y o b yv a t e l v yvr á t i l a a d o d n e s b u d o v a p l n í s v ů j ú č e l - b yt o v ý, o b c h o d n í i k u l t u r n í. 3.1 Funkcionalismus a Bohuslav Fuchs F u n k c i o n a l i s m u s s e z r o d i l v e d v a c á t ý c h l e t e c h d v a c á t é h o s t o l e t í. J e d n á s e o a r c h i t e k t o n i c k ý s t yl, k t e r ý s t a v b y z j e d n o d u š u j e a r a c i o n a l i z u j e. J d e h l a v n ě o f u n k č n o s t s t a v b y, a t o z e v š e c h m o ž n ý c h h l e d i s e k. T e n t o s t yl s i t a k v B r n ě v e l m i r yc h l e v yb u d o v a l s v é 13

m í s t o p r á v ě p r o s v o j i j e d n o d u c h o s t v š e c h s m ě r e c h. a ú s p o r n o s t v e D ů v o d y o b l í b e n o s t i f u n k c i o n a l i s m u v B r n ě p o p i s u j e D e n i s a K u j e l o v á v e s v é b a k a l á ř s k é p r á c i :... e k o n o m i c k ý c h ( b y l a e k o n o m i c k y v ý h o d n ě j š í i p ř e s u ži t í d r a h ý c h m a t e r i á l ů j a k o m r a m o r u, zu š l e c h t ě n ý c h k o v ů, o p a x i t u, v e l k ý c h r o zm ě r ů t a b u l í s k l a a j e h o o h ý b a n ý c h m u t a c í a j., d í k y j e j i c h e f e k t i v n í m u v y u ži t í ), t e c h n i c k ý c h ( p o u ži t í m n o v ý c h t e c h n o l o g i í a m a t e r i á l ů u m o žň o v a l a zr y c h l e n í s t a v b y a s n a d n ě j š í p ů d o r y s o v é u zp ů s o b e n í j e j í m u p r o v o zu ), h o s p o d á ř s k ý c h ( ř e š i l a e f e k t i v n ě n u t n o u b y t o v o u o t á zk u ), s o c i á l n í c h ( za m ě ř o v a l a s e n a p o t ř e b y v ě t š i n y ), k u l t u r n í c h ( v y r o v n a l a s e e v r o p s k é p r o d u k c i a za j i s t i l a B r n u k o n t a k t s e s v ě t o v ý m i a r c h i t e k t y ), e k o l o g i c k ý c h ( h l á s a l a n e zb y t n o s t o b n o v y h a r m o n i c k ý c h v zt a h ů m e zi č l o v ě k e m a j e h o p r o s t ř e d í m a p r o s a zo v a l a za k l á d á n í ze l e n ě ) a d o j i s t é m í r y i e s t e t i c k ý c h ( s m ě ř o v a l a k č i s t o t ě f o r m y ). ( K u j e l o v á, 2 0 0 7, s. 1 6 ) J e d n í m z n e j v ě t š í c h p ř e d s t a v i t e l ů f u n k c i o n a l i s m u b yl a r c h i t e k t B o h u s l a v F u c h s. N a r o d i l s e 2 4. b ř e z n a 1 8 9 5. V r o c e 1 9 1 9 a b s o l v o v a l s p e c i á l n í š k o l u a r c h i t e k t u r y n a A k a d e m i i v ý t v a r n ý c h u m ě n í v P r a z e. P o t é p r a c o v a l v e s v é m o b o r u, ú č a s t n i l s e r ů z n ý c h k o n g r e s ů v o b l a s t i a r c h i t e k t u r y. O d r o k u 1 9 3 8 m ě l p ř e d n á š k y n a Š k o l e u m ě n í v e Z l í n ě, v r o c e 1 9 4 7 s e s t a l p r o f e s o r e m a p ř e d n á š e l n a V ys o k é š k o l e s t a v i t e l s t v í. B yl č l e n e m s v a z u a r c h i t e k t ů Č S S R a j i n ý c h s v a z ů a s k u p i n t ý k a j í c í c h s e a r c h i t e k t u r y. V r o c e 1 9 6 8 b yl j m e n o v á n z a s l o u ž i l ý m u m ě l c e m z a c e l o ž i v o t n í č i n n o s t 14

v o b o r u a r c h i t e k t u r y a v o b l a s t i t e o r i e a p e d a g o g i c k é p r á c e. B o h u s l a v F u c h s b yl j e d e n z n e j v ý k o n n ě j š í c h a r c h i t e k t ů, r e a l i z o v a l o s e p ř e s s t o j e h o n á v r h ů. D o k á z a l v ý b o r n ě s j e d n o t i t f u n k c i o n a l i s t i c k o u n o v o s t a v b u s p r o s t ř e d í m. M e z i j e h o n e j z n á m ě j š í s t a v b y v B r n ě p a t ř í n a p ř í k l a d H o t e l A v i o n, M o r a v s k á b a n k a ( p a s á ž B e t a ), N á d r a ž n í p o š t o v n í ú ř a d, H o t e l P a s s a g e ( p a s á ž S l o v a n ), Z e m a n o v a k a v á r n a, č á s t e č n ě t a k é A l f a P a s s a g e a d a l š í. Z e m ř e l v B r n ě d n e 1 8. z á ř í 1 9 7 2. 3.2 Stavitel František Hrdina F r a n t i š e k H r d i n a p r o v o z o v a l n e j e n s t a v i t e l s k o u č i n n o s t, a l e i z á m e č n i c t v í, s t o l a ř i n u, m a l í ř s t v í a j. P o d n i k a l j a k o ž i v n o s t n í k a z a č a l s v ý s t a v b o u r o d i n n ý c h v i l e k v H u l í n ě a b l í z k ý c h m ě s t e c h. P o z d ě j i s e z a m ě ř i l n a v e l k é č i n ž o v n í d o m y. Z a l o ž i l f i r m u s n á z v e m S t a v i t e l F r a n t i š e k H r d i n a, v e k t e r é b yl č i n n ý a ž d o r o k u 1 9 4 9, k d y z a č a l o z n á r o d ň o v á n í. F i r m a b yl a z n á r o d n ě n a v č e t n ě z a m ě s t n a n c ů a p ř e š l a d o s p r á v y Č e s k o s l o v e n s k ý m s t a v e b n í m z á v o d ů m ( Č S S Z ). V t é d o b ě f i r m a F r a n t i š k a H r d i n y v l a s t n i l a a s i t ř i c e t č i n ž o v n í c h d o m ů, k t e r é b yl y s p o l e č n ě s f i r m o u z n á r o d n ě n y. D o m y b yl y f i n a n č n í z á r u k o u u p e n ě ž n í c h ú s t a v ů. 15

K u p o v a l p o ze m k y, p r o v á d ě l p a r c e l a c e a s t a v ě l r o d i n n é d o m k y, k t e r é p r o d á v a l n e b o d o č a s n ě p r o n a j í m a l. ( a l f a p a s s a g e. c z, 2 0 1 1 ) B yl s p o l e č n í k e m a r u č i t e l e m v n ě k o l i k a f i r m á c h, n a p ř í k l a d D ř e v o o b c h o d B r n o, V e v e ř í 1 1 8 a U n i o n a s p o l., z á v o d s e s t a v e b n í m i h m o t a m i. F r a n t i š e k H r d i n a d o k o n c e v r o c e 1 9 4 5 z a l o ž i l n a d a c i p r o p o d p o r u p i l n ý c h a n a d a n ý c h s o c i á l n ě s l a b ý c h p o s l u c h a č ů Č e s k é o d b o r n é p r ů m ys l o v é š k o l y, o d d ě l e n í s t a v i t e l s k é h o v B r n ě, k t e r o u z a l o ž i l s m a n ž e l k o u a s yn e m V l a d i m í r e m. J e d n a l o s e o d o t a c e n a v ě d e c k é p r á c e z a b ý v a j í c í s e ř e š e n í m m a l o b yt o v é h o b yd l e n í a o s t i p e n d i a n a s t á ž e v d a n é m o b o r u v c i z i n ě. D o t é t o n a d a c e r o d i n a H r d i n ů v l o ž i l a č á s t k u č t yř i m i l i ó n y k o r u n č e s k o s l o v e n s k ý c h. P o z n á r o d n ě n í b yl F r a n t i š e k H r d i n a z B r n a v yh o š t ě n. 4 Alfa passage N a r o h u u l i c P o š t o v s k á, J á n s k á a n a p r o t i p o š t o v n í b u d o v y s e n a c h á z í s e d m i p a t r o v á p a s á ž A l f a. N e j l e p š í p o h l e d n a c e l o u p a s á ž j e z u l i c e K o z í. N a m í s t ě d n e š n í A l f a p a s á ž e b yl a z á s t a v b a š l e c h t i c k ý c h d o m ů, n a p ř í k l a d p a l á c M i t r o v s k ý c h z e 1 7. s t o l e t í a d ů m, k t e r ý v l a s t n i l b a r o n v o n F r e ye n f e l s. O d r o k u 1 9 0 0 b u d o v y v l a s t n i l i č t yř i m a j i t e l é : L u d o v i k a v o n A m b r o s, A n t o n C l a s s e n, A n n a M a ye r a M a r i e S c h e r a k. P o o s m n á c t i l e t e c h v l a s t n í c i p r o d a l i d o m y 16

d r. F e l i x i E d l e r o v i v o n R e d l i c h, k t e r ý v l a s t n i l d ů m n a p r o t i. D r. v o n R e d l i c h d ů m v r o c e 1 9 3 0 p r o d a l s t a v i t e l i F r a n t i š k u H r d i n o v i, p r o t o ž e m ě l z n a č n é f i n a n č n í p r o b l é m y a b yl z a d l u ž e n ý b a n k o v n í m ú s t a v ů m. H r d i n a v l a s t n i l p a s á ž d o r o k u 1 9 4 8, k d y v Č e s k o s l o v e n s k é r e p u b l i c e p r o b ě h l o z n á r o d ň o v á n í. O d r o k u 1 9 4 8 a ž d o 9 0. l e t v l a s t n i l A l f a p a s á ž s t á t, k t e r ý j i n a d á l e p r o v o z o v a l. B ě h e m t ě c h t o l e t v p a s á ž i u ž n e b yl y s o u k r o m é p o d n i k y, a l e p o d n i k y s t á t n í. M í s t o k i n a b yl m l á d e ž n i c k ý k l u b, k d e b yl i t z v. r u d ý k o u t e k. V p a s á ž i t a k é s í d l i l s t á t n í p o d n i k r e s t a u r a c e a j í d e l n y. V 9 0. l e t e c h p a s á ž A l f a d o s t a l z p á t k y v r e s t i t u c i s yn s t a v i t e l e F r a n t i š k a H r d i n y, s yn H r d i n y b yl a l e u ž s t a r ý n a p r o v o z t a k v e l k é b u d o v y, p r o t o p ř e d a l A l f a p a s á ž s v é m u s yn o v i. D n e s p a s á ž A l f a v l a s t n í v n u k s t a v i t e l e F r a n t i š k a H r d i n y V l a d i m í r H r d i n a, k t e r é m u b yl a b u d o v a v r á c e n a p o r e s t i t u c i. 4.1 Vznik stavby S t a v e b n í p a r c e l a b y l a p o n u t n é r e g u l a c i s t a v e b n í c h č a r v y m ě ř e n a z p ů v o d n í s t a v e b n í p l o c h y 2 0 4 7 m 2 n a 1 9 6 9 m 2. P ř i 3 0 0 0, - K č za 1 m 2, t o zn a č í c c a 6 0 0 0 0 0 0, - K č. P ř e s t o že t a t o c e n a za m 2 n e b y l a v B r n ě d o t é d o b y d o s u d za p l a c e n a, b y l a k o u p ě d a n ý c h p a r c e l v zh l e d e m k za m ý š l e n é r e a l i za c i p a s á žo v é h o k o m p l e x u v e l m i v ý h o d n á. ( K u j e l o v á, 2 0 0 7, s. 2 2 ) 17

P o d e m o l i c i d o m u, k t e r o u n a ř í d i l a m ě s t s k á r a d a b yl a p o v ě ř e n a f i r m a S c h a l l i n g e r a D r u c k e r. N a z a č á t k u r o k u 1 9 3 0 b yl a d e m o l i c e d o k o n č e n a a v yú č t o v á n a. O v š e m o d v o z z b o u r a n é h o m a t e r i á l u s o u d n ě v ym á h a l j e š t ě s t a v i t e l F r a n t i š e k H r d i n a, k t e r ý p a r c e l u k o u p i l. F r a n t i š e k H r d i n a s i u v ě d o m o v a l v ý j i m e č n o s t p a r c e l y a j a k o z k u š e n ý s t a v i t e l a m a j i t e l p a r c e l y b yl p ř i z a d á v á n í a r c h i t e k t o n i c k é h o p r o j e k t u v e l i c e o p a t r n ý. N a s t a v b u s i f i r m a v z a l a i v ys o k o u h yp o t é k u, k t e r á č i n n o s t f i r m a m ě l a z a f i n a n c o v a t. F i r m a s e t a k s t a l a s t a b i l n í a H r d i n a s i t a k s p l n i l s e n e x p e r i m e n t á l n í s t a v b y. J e p r a v d ě p o d o b n é, ž e H r d i n a m ě l o d p o č á t k u j a s n o u v i z i s t a v b y, a t o n á j e m n í d ů m s p a s á ž í. M o ž n á p r o t o p r o z p r a c o v á n í n á v r h u v yb r a l B o h u s l a v a F u c h s e, k t e r ý u ž p a s á ž o v é d o m y d ě l a l, n a p ř í k l a d H o t e l P a s s a g e ( L i d i c k á u l i c e ) n e b o B e t a p a s á ž ( n á m ě s t í S v o b o d y, b ý v a l á M o r a v s k á b a n k a ). N a j a ř e r o k u 1 9 3 0 F u c h s v yp r o j e k t o v a l p l á n y s t a v b y, k t e r é z a h r n o v a l y ú p r a v y p o d l e r e g u l a č n í h o o d d ě l e n í s t a v e b n í h o ú ř a d u. N a p l á n e c h s p o l u p r a c o v a l a i k a n c e l á ř F r a n t i š k a H r d i n y, k t e r á r o k u 1 9 3 0 F u c h s ů v n á v r h p o ú p r a v á c h p ř e v z a l a z a s v ů j. B yl o v yp r a c o v á n o i n ě k o l i k d a l š í n á v r h ů n a z á k l a d ě k o n c e p t u F u c h s e. N e j v ý r a z n ě j š í p r o j e k t b yl n á v r h č t r n á c t i p a t r o v é n á r o ž n í v ě ž e, o v š e m p l á n y a s t a t i k a t a k o v o u s t a v b u n e u m o ž ň o v a l y. V d o b ě, k d y s t a v b a v z n i k a l a b yl o n a p r o s t o b ě ž n é, ž e f i r m a, k t e r á s t a v b u v l a s t n í i r e a l i z u j e, p r o t o ž e p o d o k o n č e n í s t a v b y s e s t a l y m a j e t k e m i n v e s t o r a. R e a l i z á t o r e m s t a v b y s e s t a l a r c h i t e k t K a r e l B e z r o u k, k t e r ý b yl č e r s t v ý m a b s o l v e n t e m š k o l y. 18

P r o f i r m u F r a n t i š k a H r d i n y B e z r o u k r e a l i z o v a l d a l š í o b yt n é d o m y a ž d o r o k u 1 9 4 2. P o v o l e n í k e s t a v b ě d o s t a l a H r d i n o v a f i r m a v k v ě t n u r o k u 1 9 3 0. S t a v b u b yl a z d r ž o v á n a z n ě k o l i k a d ů v o d ů, n e s p l a c e n í m p o h l e d á v e k b ý v a l é h o m a j i t e l e p e n ě ž n í m ú s t a v ů m. T a k é s e č e k a l o n a u d ě l e n í v ý j i m e k, k t e r é p o v o l o v a l y n o v o s t a v b u a n a v ý s l e d k y s t a t i s t i c k ý c h v ý p o č t ů. V č e r v e n c i r o k u 1 9 3 0 d o š l o k e s t r ž e n í c e l é b u d o v y a z a č a l y s t a v e b n í ú p r a v y. P o z e m e k b yl v r o c e 1 9 3 1 r o z d ě l e n n a p ě t p a r c e l, n a k t e r ý c h b yl y p o s t a v e n y v p r ů b ě h u l e t 1 9 3 1 1 9 3 7 d o m y. P a s á ž A l f a s e s k l á d á z e č t yř s a m o s t a t n ý c h j e d n o t e k, k t e r é s e s t a v ě l y v e t ř e c h e t a p á c h, a t o z d ů v o d ů t e c h n o l o g i c k ý c h t a k i f i n a n č n í c h. 2 9. l e d n a r o k u 1 9 3 2 s e n o v o s t a v b y d o k o n č i l y. V n o v é m k i n ě A l f a, k t e r é s e n a c h á z e l o v s u t e r é n u b u d o v y, s e u s k u t e č n i l o p r v n í p ř e d s t a v e n í. V L i d o v ý c h n o v i n á c h z 2 8. ú n o r a 1 9 3 2 n a s t r a n ě 1 4 b yl t i t u l e k : K i n o A l f a, B r n o, P o š t o v s k á, za h a j u j e p r a v i d e l n á p ř e d s t a v e n í v e l k o f i l m e m B í l é o p o j e n í. Č a r o k r á s n á zi m n í k r a j i n a, v ý b o r n ý s p o r t, s v ě t o zn á m í m i s t ř i l y ža ř i. P ř e d s t a v e n í v p ů l 5., 7 a 9 ¼ h o d., v n e d ě l i t é ž o p ů l 3. h. ( L i d o v é n o v i n y, 1 9 3 2, s. 1 4 ) 19

4.2 Popis pasáže A l f a p a s á ž j e p a m á t k o v ě c h r á n ě n á b u d o v a a n a c h á z í s e n a u l i c i P o š t o v s k á 8 / 4 5 5 n a r o h u u l i c J á n s k á a P o š t o v s k á a n a p r o t i d o m u, k d e j e p o š t o v n í ú ř a d. P a s á ž s e r o z k l á d á n a p a r c e l á c h č í s l o 1 3 9, 1 4 0, 1 4 1 a 1 4 2 d l e k a t a s t r u n e m o v i t o s t í. C e l k o v á r o z l o h a p a s á ž e j e c c a 6 0 0 0 0 m 3. M á s e d m p o s c h o d í a d ě l í s e n a s u t e r é n j e d n a a d v a, p ř í z e m í, m e z i p a t r o, g a l e r i i a d á l e n a p o s c h o d í. V r o c e 1 9 3 2 b yl a z p r o v o z n ě n a j e n č á s t p a s á ž e k v ů l i n á v š t ě v n í k ů m k i n a a b yt o v ý c h j e d n o t e k. T a k é s e z p r o v o z n i l a č á s t p r o o b c h o d y. N a z a č á t k u k v ě t n a 1 9 3 4 b yl a p a s á ž d o k o n č e n a a b yl a u ž v o l n ě p r ů c h o z í. T e h d e j š í p r ů c h o d, k t e r ý s m ě ř o v a l n a n á m ě s t í S v o b o d y, v e d l n á d v o ř í m G e r s t b a u e r o v a n a d a č n í h o d o m u ( d n e s D ů m u M a m l a s ů ), k t e r ý u m o ž ň o v a l i v s t u p d o d o m u n a u l i c i J á n s k á 7. V z á m ě r u b yl i p r ů c h o d, k t e r ý m ě l p ř e s S c h r a t t e n b a c h ů v p a l á c s m ě ř o v a t n a u l i c i K o b l i ž n o u. P a s á ž j e f u n k c i o n a l i s t i c k á a č l e n i t á b u d o v a, k t e r á m á t ř i p r ů c h o d y d o o k o l n í c h u l i c. P r ů c h o d y j s o u r ů z n ě č l e n i t é, j e d e n p r ů c h o d m í ř í n a n á m ě s t í S v o b o d y p ř e s v c e l k u n o v é o b c h o d n í c e n t r u m O m e g a, k t e r é p r o v o z u j e f i r m a A M Á D E U S R E A L a. s. D a l š í p r ů c h o d j e h n e d n a p r o t i p r ů c h o d u n a n á m ě s t í S v o b o d y, k t e r ý s m ě ř u j e n a u l i c i P o š t o v s k o u. P ř i v c h o d u z u l i c e P o š t o v s k á m ů ž e m e v i d ě t p a m ě t n í d e s k u A l f a p a s á ž e. F i r m a A M Á D E U S R E A L a. s. c h t ě l a o b c h o d n í c e n t r u m n a p ř e d p o j m e n o v a t A m a d e u s, a l e k v ů l i p r o p o j e n í s A l f a p a s á ž í c e n t r u m p o j m e n o v a l i O m e g a. T ř e t í, v e l k ý p r ů c h o d s m ě ř u j e n a u l i c i J á n s k o u. 20

P a s á ž A l f a b yl p o l yf u n k č n í d ů m s k i n e m p r o 8 0 0 d i v á k ů, s t a n e č n í m k l u b e m M e t r o H a l l v s u t e r é n u, s p o d z e m n í m i g a r á ž e m i, s o b c h o d y a s l u ž b a m i v p ř í z e m í. N a g a l e r i i b yl y t a k é s l u ž b y, o b c h o d y, a l e i k a n c e l á ř e a z h r u b a 1 8 0 b yt o v ý c h j e d n o t e k. ( K u j e l o v á, 2 0 0 7, s. 2 9 ) N a j m e t e - l i b y t v o b y t. a o b c h. D o m e c h A L F A P A S S A G E, B r n o, u l. J á n s k á - P o š t o v s k á, b y d l í t e p o h o d l n ě. S t ř e d m ě s t a, ú s t ř e d. t o p e n í, t e p l á v o d a, zd v i že, v d o m e c h : b i o g r a f, k a v á r n a, d a n c i n g, b u f f e t... ( P r o p a g a č n í m a t e r i á l A l f a p a s á ž e, n e d a t o v á n o )... P ř i m a l é m p r ů m ě r u b r n ě n s k é C i t y a s i 8 0 0 m a d r a h o t ě s t a v e b n í h o m í s t a n e n í d i v u, že s t a v b y s e že n o u d o v ý š k y, n e o d p o v í d a j í c í š í ř i u l i c, a v y t v á ř e j í s e t a k k ř i v o l a k é š a c h t y, d o k t e r ý c h n e v n i k n e s l u n c e a v e k t e r ý c h s e zn a m e n i t ě d r ží zv l á š t ě za m l h a v é h o p o č a s í k o u ř z t o v á r n í c h č t v r t í, k t e r ý s h l u k e m v o zů, k o d r c a j í c í c h n a š p a t n é m d l á žd ě n í v n i t ř n í h o m ě s t a, t v o ř í h l a v n í p ř í j e m n o s t i p r o c h á zk y B r n e m. M á - l i s e v n i t ř n í B r n o p r o m ě n i t v m o d e r n í v e l k o m ě s t o s e s n e s i t e l n ý m p o b y t e m, b y l o b y t ř e b a, n e n í - l i p o zd ě, p e č l i v é ú p r a v y n e h l u č n é v o zo v k y a s t a v ě t i d o m y s t e r a s o v i t ě u s t u p u j í c í m i n e j v y š š í m i p a t r y, j a k o t o j e v i d ě t i n a o b r á zk u n o v é h o o b c h o d n í h o d o m u v P o š t o v s k é u l i c i... ( V n i t ř n í B r n o m ě s t o š a c h e t. L i d o v é n o v i n y, 1 7. ř í j n a 1 9 3 1, s. 8 ) P a s á ž m á v e l i c e d o b r o u p o l o h u v e s t ř e d u m ě s t a, k d e j e d o s t a t e k s l u ž e b, o b c h o d ů a t a k é k u l t u r n í c h 21

m o ž n o s t í. A t o h l e v š e c h n o n a b í z í p r á v ě i A l f a p a s á ž. D ů m v yu ž í v á i p o d z e m n í c h g a r á ž í. P a s á ž m á m á o p a x i t o v é o b l o ž e n í, k t e r é b yl o z v o l e n o p r o s v o u r e p r e z e n t a t i v n o s t a p r a k t i č n o s t. O b k l a d o v ý m a t e r i á l o p a x i t b yl t é d o b ě n o v ý a d r a h ý. B yl o d o l n ý a l e h c e o m yv a t e l n ý, a l e t a k é u m o ž ň o v a l n e p ř í m é o s v ě t l e n í p o š t o v n í b u d o v y, k t e r á j e n a p r o t i, p r o t o ž e v ý s t a v b o u p a s á ž e p o š t o v n í b u d o v u z a s t í n i l a. P ř í z e m í a g a l e r i e j s o u o b l o ž e n y m r a m o r e m. V s u t e r é n u d v ě j s o u p o d z e m n í g a r á ž e, v s u t e r é n u j e d n a n a j d e m e t a n e č n í a h u d e b n í k l u b M e t r o M u s i c B a r a H a D i v a d l o. V p ř í z e m í n a j d e m e A l f a C a f é, A l f a m o b i l, A l f a v i t r á ž e, E d d y k l í č o v á s l u ž b a, k o ř e n í S i n d i b á d, E u r o l i n e s, F r o t e x, G A S, v c h o d d o H a D i v a d l a, H o d i n á ř s t v í S a R a H, K a p p a s p o r t o v n í o b l e č e n í, K a v á r n u Š v a n d a, K n i h k u p e c t v í Ž e n í š e k, L i t e x, M B z l a t n i c t v í, M o d e t a p r á d l o, N e j l e p š í t r i č k a, O č n í o p t i k u A l f a, R e i f f e i s e n b a n k, č o k o l á d o v n a M i n a c h, Z n a č k o v é n á p o j e a v s t u p d o k l u b u M e t r o M u s i c B a r. V m e z i p a t ř e j e f i r m a A l f a p a s á ž s. r. o., d á l e M - s a l o n a O č n í o p t i k a. N a g a l e r i i s í d l í A u k č n í s í ň S ý p k a, c e s t o v n í k a n c e l á ř ( C K ) H o l i d a y B r n o, C K H o r i z o n t, C K L a V i t a, C K T r i l i a, H a m m e r m a n v ý ž i v a a f i r m a R e k r e a. V o s t a t n í c h p a t r e c h j s o u b yt y, a l e v 5. p a t ř e m ů ž e m e j e š t ě n a j í t f i r m u B. H., I n f o r m a k a n c e l á ř S t r a n y z e l e n ý c h. 22