Fort II - postaven v letech 1865-1866 jako provizorní objekt. V letech 1871-73 pak přestavěn na pevný fort jako obrana železniční tratě. Od roku 1934 zde byl sklad vojenské techniky. Dnes je objekt zpřístupněn návštěvníkům. Na okolním prostranství se pořádá jedna z největších historických rekonstrukcí z dob napoleonských válek ve Slezsku Bitva o nyskou pevnost. 2 Nysa. Fort II / Fort II Nysa. Bastion św. Jadwigi / Bastion sv. Hedviky Fort Wodny (Fort Blockhaus) - zbudowany przez Austriaków w 1741 roku tuż przed zdobyciem Nysy przez wojska pruskie. W 1745 roku został przebudowany na fort wodny w formie lunety. Zniszczony w 1807 roku, wielokrotnie przebudowywany. Po renowacji miejsce licznych imprez kulturalnych. Vodní fort (Fort Blockhaus) - pevnůstku roku 1741 postavili Rakušané krátce před dobytím Nysy pruskými vojsky. V roce 1745 byl přestavěn na vodní pevnůstku ve formě lunety. Byl zničen v roce 1807, mnohokrát byl přestavován. Po renovaci je místem četných kulturních akcí. Bastion św. Jadwigi - należy do umocnień habsburskich. Podczas oblężenia przez wojska napoleońskie w 1807 roku istniało tu laboratorium, w którym przygotowywano amunicję. W 1870 roku Bastion był miejscem przetrzymywania ok. 500 francuskich jeńców wojennych. W 2008 roku zakończono prace renowacyjne Bastionu, w którym powstała ciekawa trasa turystyczna, uruchomiono Centrum Informacji Turystycznej (www.informacja-turystyczna.nysa.pl). Bastion św. Jadwigi stał się także miejscem wielu imprez kulturalnych. Bastion sv. Hedviky - patří k habsburskému opevnění. Během obléhání napoleoskými vojsky v roce 1807 zde existovala laboratoř, kde se připravovala munice. V roce 1870 bylo v Bastionu zadržováno asi 500 francouzských válečných zajatců. V roce 2008 byla ukončena renovace Bastionu, ve kterém vznikla zajímavá turistická trasa, bylo zprovozněno Informační centrum (www.informacjaturystyczna.nysa.pl). Bastion sv. Hedviky je i dějištěm mnoha kulturních akcí. 18
Wieża Bramy Ziębickiej - wzniesiona w roku 1350 wieża jest kamienno - ceglaną budowlą gotycką, która pierwotnie stała na linii murów obronnych. W 2. połowie XIX wieku została odnowiona. Nad wejściem znajduje się kamienny lew, który został przywieziony w 1488 roku z zamku ziębickiego po zwycięskiej bitwie, początkowo zdobił bramę wejściową do Parku Miejskiego. Obecnie wieża stanowi doskonały punkt widokowy. Věž Ziębické brány - postavena v roce 1350 z kamene a cihly jako gotická stavba, která původně stála v linii městských hradeb. Ve 2. polovině 19. století byla obnovena. Nad vchodem se nachází kamenný lev, který byl roku 1488 dovezen ze ziębického zámku po vítězné bitvě. Zpočátku byl ozdobou vstupní brány do městského parku. Nyní je věž zpřístupněna jako vyhlídka. Nysa. Wieża Bramy Wrocławskiej Věž Vratislavské brány Wieża Bramy Wrocławskiej - zbudowana w 1351 roku, w XVI i XVII wieku podwyższona i przebudowana. W 1550 roku została otynkowana i otrzymała nowe ozdoby w postaci wycinanych trójkątnych szczytów, krętych wieżyczek w narożach. Ozdobiona portalem z 1603 roku pochodzącym z jednej z kamienic przyrynkowych. Zwieńczenie stanowią trzy tarcze herbowe (na środkowej herb biskupa Jana Sitscha, fundatora Domu Wagi Miejskiej). Věž Vratislavské brány - postavena v roce 1351, v 16. a 17. století zvýšena a přestavěna. Roku 1550 získala omítku a novou výzdobu v podobě vyřezávaných trojúhelníkových štítů, zkroucených věžiček v nárožích. V roce 1603 byla ozdobena portálem z jednoho domu u náměstí. Je zakončena třemi erbovými štíty (na prostředním erb biskupa Jana ze Žiče, fundátora Domu městské váhy). 2 Nysa. Wieża Bramy Ziębickiej Věž Ziębické brány 19
Paczków Miasto założone na początku XIII wieku. W 1254 roku powstał tu warowny gród, strzegący granicy nysko - otmuchowskiego księstwa przed Czechami i księstwami śląskimi. Paczków fortyfikowano już na początku jego założenia, dlatego też wiele zabytków stanowi przykład średniowiecznej architektury obronnej. Jednym z nich są kamienne mury wraz z 19 basztami łupinowymi o długości ok. 1200 metrów i wysokości 9 metrów, które otaczają miasto regularnym owalem. Miejskie obwarowania do dziś stanowią jedne z najlepiej zachowanych w Polsce fortyfikacji. Kompleks obronny sprawia, że Paczków zwany jest polskim Carcassonne. Elementami zachowanych obwarowań Paczkowa są także trzy wieże bramne - Wrocławska, Kłodzka i Ząbkowicka - oraz Brama Nyska. Najstarszą i najpotężniejszą jest pierwsza z nich - mierzy ok. 23 metrów. Mocno zniszczona w 1. połowie XV w., została odbudowana w 1462 roku. Wieża Bramy Kłodzkiej pochodzi z przełomu XIV i XV w., a w kolejnym stuleciu została znacznie podwyższona. Strzegła miasta przed ewentualnym nadejściem wroga od strony Czech. W okresie renesansu otrzymała attykę w kształcie rybich ogonów. Bardzo zbliżona wyglądem do Wieży Kłodzkiej jest kolejna wieża - Ząbkowicka, zwana także Łaziebną. Powstała na przełomie XIV i XV w., a swoją drugą nazwę zawdzięcza bezpośredniemu sąsiedztwu z dawną łaźnią miejską. Brama miejska zwana Nyską powstała w 1573 r., a strzeże jej potężna baszta łupinowa. W 1778 roku brama została zamurowana, a w 1819 ponownie otwarta. Město založené na počátku 13. století. V roce 1254 zde vznikla tvrz, která střežila hranici nysko-otmuchovského knížectví před Čechy a slezskými knížectvími. Paczków byl opevňován již na začátku svého vzniku, a proto je mnoho památek ukázkou středověké pevnostní architektury. Patří k nim kamenné hradby s 19 skořepinovými baštami, dlouhé cca 1200 metrů a vysoké 9 metrů, které obklopují město regulérním oválem. Městské hradby dnes patří k nejlépe dochovaným městským opevněním v Polsku. S ohledem na pevnostní komplex je Paczków nazýván polským Carcassonne. Součástí městských hradeb Paczkowa jsou i tři věže s branami Wrocławska (Vratislavská), Kłodzka (Kladská) a Ząbkowicka 2 Paczków Paczków. Wieża Bramy Wrocławskiej Věž Vratislavské brány Paczków. Wieża Bramy Kłodzkiej Věž Kladské brány 20
a brána Nyská. Nejstarší a nejmohutnější je první z nich je vysoká asi 23 metrů. Byla velmi poškozena v první polovině 15. století, obnovena pak byla roku 1462. Věž Kladské brány pochází z přelomu 14. a 15. století. V následujícím století pak byla výrazně zvýšena. Střežila město před případným napadením nepřítelem ze strany Čech. V období renesance získala atiku ve tvaru rybích ocasů. Kladské věži se nejvíce vzhledem podobá další věž - Ząbkowicka, které se také říká Łaziebna (Lázeňská). Vznikla na přelomu 14. a 15. století a za svůj druhý název vděčí přímému sousedství s dávnými městskými lázněmi. Městská brána, zvaná Nyská, vznikla v roce 1573 a střeží jí mohutná skořepinová bašta. V roce 1778 byla brána zazděna a v roce 1819 opět otevřena. Głuchołazy. Wieża Bramy Górnej Věží Horní brány Głuchołazy Mury obronne - wybudowane w 1350 roku na polecenie biskupa Przecława z Pogorzeli. Pierwotnie miały 5 m wysokości i 2 m grubości. Umocnienia rozebrano ok. 1860 roku. Do dziś zachowały się tylko ich fragmenty oraz wieża Bramy Górnej - wzniesiona w XIV wieku, obecnie udostępniana turystom jako wieża widokowa. Obok wieży mieści się Centrum Informacji Turystycznej. Městské hradby - postavené v roce 1350 na pokyn biskupa Přeclava z Pohořelé. Původně byly 5 metrů vysoké a 2 m silné. Byly rozebrány kolem roku 1860. Do dnešního dne se dochovaly pouze jejich části a věž Horní brány postavena ve 14. století, nyní zpřístupněna návštěvníkům jako rozhledna. U věže sídlí Informační středisko. 2 Jeseník Vodní tvrz (twierdza wodna) obecny kształt twierdza uzyskała około 1730 roku, a jej przebudowę sfinansował biskup Franz Ludwig von Neuburg. Pod koniec XVIII wieku twierdza była tymczasowym domem kompozytora Karla Dittersa von Dittersdorf, który pełnił tutaj funkcję biskupiego starosty. We władaniu biskupim budowla pozostawała aż do 1945 r. (w tym roku pomieszczenia twierdzy służyły 21
jako magazyn skonfiskowanego mienia wojennego). Dziś znajduje się tu Muzeum Krajoznawcze Ziemi Jesenickiej. Vodní tvrz nynější podobu tvrz získala kolem roku 1730 díky zásahu biskupa Františka Ludvíka Neuburského, který financoval celou přestavbu. Koncem 18. století se tvrz stala dočasným domovem hudebního skladatele Karla Ditterse z Dittersdorfu, který zde působil jako biskupský hejtman. V biskupském držení zůstala budova až do roku 1945 (v tomto roce prostory tvrze sloužily jako sklad válečných konfiskátů). Dnes zde sídlí Vlastivědné muzeum Jesenicka. 2 Jeseník. Twierdza na Wodzie / Vodní tvrz Javorník. Zamek / Zámek Zamek Jánský vrch w Javorníku pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1291 r. Na początku XIV w. powstał tu gród, który odegrał ważną rolę podczas wojen husyckich. W 1432 roku, po czterech latach pozostawania w rękach husytów, Javorník wykupili biskupi wrocławscy, a w 1507 odbudowany został zamek. Nazwany Jánský vrch stał się letnią rezydencją biskupów i pozostał nią do końca II wojny światowej. W 1769 r. na zamek przybył wybitny kompozytor Karl Ditters z Dittersdorfu, czyniąc z niego centrum muzyczne Śląska. Dziś w zamku mieści się galeria obrazów oraz muzeum z największym w Czechach zbiorem fajek. Częstym gościem zamku był niemiecki romantyk Joseph von Eichendorff, a w miejscu, skąd poeta podziwiał okolicę, znajduje się dziś ławka z napisem Joseph von Eichendorff oraz datami 1856 i 1857. Zámek Jánský vrch v Javorníku první zmínka o obci pochází z r. 1291. Na počátku 14. století vznikl hrad, který sehrál významnou roli za husitských válek. V roce 1432, čtyři roky po dobytí husity, byl Javorník vykoupen vratislavskými biskupy a v roce 1507 byl zámek obnoven. Jako Jánský vrch se stal letním sídlem biskupů, a to až do konce 2. světové války. V roce 1769 na zámek přijel významný skladatel Karel Ditters z Dittersdorfu, který z něj vytvořil hudební centrum Slezska. Dnes se na zámku nachází galerie obrazů a muzeum s největší sbírkou dýmek v České republice. Častým hostem na zámku byl německý romantik Joseph von Eichendorff, a v místě, ze kterého básník obdivoval okolní krajinu, je dnes lavička s nápisem Joseph von Eichendorff a letopočty 1856 a 1857. 22
Pałace / Zámky Nysa Pałac biskupi - początki budowy pałacu biskupiego sięgają wojny trzydziestoletniej (1618-1648). Budowę rozpoczął biskup Karol Habsburg w 1620 r., ukończona została w 1729. Na ścianach dziedzińca znajdują się stare zegary słoneczne, a na samym dziedzińcu można obejrzeć kule armatnie, fragmenty nieistniejącego dziś ratusza oraz dwa słupy graniczne. Obecnie mieści się tu muzeum, a w nim m.in. ekspozycja poświęcona procesom czarownic na pograniczu nysko - jesenickim. Biskupský zámek - historie Biskupského zámku sahá do třicetileté války (1618-1648). Výstavbu zahájil biskup Karel Habsburský v roce 1620. Ukončena byla v roce 1729. Na zdech nádvoří jsou staré sluneční hodiny a přímo na nádvoří můžeme zhlédnout dělové koule, části již neexistující radnice a dva hraniční sloupy. Nyní zde sídlí muzeum, ve kterém je mj. expozice věnovaná čarodějnickým procesům v nysko-jesenickém pohraničí. Nysa. Pałac biskupi / Biskupský zámek Biechów. Pałac / Zámek 3 Biechów Neorenesansowy zespół pałacowy - od 1658 do 1720 roku pozostawał w rękach rodziny von Hoditz, na początku XIX wieku przeszedł na własność rodziny Matuschke. W latach 1856-1863 powstał obecny zespół pałacowy według planów architekta Jana Bogusława Luedecke z Wrocławia. Na osi frontu pałacu usytuowana jest neogotycka kaplica, do której prowadzą dwubiegowe schody. Do parku pałacowego przylega rozległy mieszany kompleks leśny, na terenie którego mieści się ścieżka dydaktyczna Wąwozy Biechowskie, a tuż przy samej drodze w kierunku do Grodkowa rośnie 400-letni dąb. Obecnie pałac jest siedzibą Zespołu Szkół, przed budynkiem którego znajduje się interesująca studnia bizantyjska. Novorenesanční zámecký komplex - od roku 1658 do 1720 patřil rodině Hoditzů, počátkem 19. století se pak jeho majiteli stala rodina Matuschke. V letech 23
1856-1863 vznikl na základě plánů architekta Jana Bohuslava Luedecke z Vratislavi současný zámecký komplex. Zepředu zámku se nachází novogotická kaple, ke které vede dvouramenné schodiště. Se zámeckým parkem sousedí velký smíšený lesní komplex, na jehož území se nachází naučná stezka Wąwozy Biechowskie, u silnice směrem na Grodków roste dub starý 400 let. Nyní v zámku sídlí Integrovaná škola a před budovou se nachází zajímavá byzantská studna. 3 Frączków. Pałac / Zámek Korfantów. Pałac / Zámek Frączków Barokowy pałac - z 1730 roku, przebudowany pod koniec XIX wieku i w latach 30. XX wieku. Wokół pałacu znajduje się park w stylu angielskim, założony w XIX w., z dębami szypułkowymi, które mają ok. 300 lat. Do 1945 roku stanowił własność rodziny Francken-Sierstorpff. Obecnie w pałacu znajduje się hotel i restauracja. Barokní zámek - z roku 1730, přestavěn koncem 19. století a ve 30. letech 20 století. Kolem zámku je park v anglickém stylu z 19. století, s duby letními, jejichž stáří je odhadováno na 300 let. Do roku 1945 patřil rodině Francken Sierstorpffů. Nyní je v zámku hotel a restaurace. Korfantów Zespół pałacowy - wzniesiony w 1616 roku, przebudowany w XVIII w. i 2. połowie XIX wieku, zachował wiele cennych fragmentów, wśród nich późnorenesansowe portale wejścia głównego. W pałacowym parku znajdują się liczne pomniki przyrody, m.in. dąb szypułkowy o obwodzie pnia 597 cm. Zámecký komplex - postaven v roce 1616, přestavěn v 18. století a ve 2. polovině 19. století. Dochovala se řada hodnotných detailů, mimo jiné pozdně renesanční portály hlavního vchodu. V zámeckém parku se nachází četné přírodní památky, mj. dub letní o obvodu kmene 597 cm. 24
Rysiowice Okazały pałac wzniesiony w 1860 roku o cechach architektury romantycznej i eklektycznej z elementami architektury neorenesansowej, neobarokowej, a nawet neoromańskiej. Pałac otacza park z XIX wieku, w którym znajduje się mauzoleum z przełomu XVIII i XIX wieku. Pałac stanowi własność prywatną i jest niedostępny do zwiedzania. Honosný zámek z roku 1860 s prvky romantické a eklektické architektury s novorenesančními, novobarokními i novorománskými detaily. Zámek je obklopen parkem z 19. století, ve kterém se nachází mauzoleum z přelomu 18. a 19. století. Zámek je v soukromém vlastnictví a není návštěvníkům přístupný. Ujeździec Zespół dworski składający się z renesansowego pałacu z 1595 r., przebudowanego w XIX w., oficyny i spichlerza z 1. połowy XIX w. oraz XIX-wiecznego parku. Panský komplex s renesančním zámkem z roku 1595, přestavěným v 19. století, postranní budovou pro služebnictvo a sýpkou z 1. poloviny 19. století a parkem z 19. století. Rysiowice. Pałac / Zámek Ujeździec. Pałac / Zámek 3 Cieszanowice Barokowy zespół dworski z XVIII wieku, w pobliżu pozostałości wczesnośredniowiecznego grodziska. Barokní dvorský komplex z 18. století, poblíž zbytky raně středověkého hradiště. 25
Siestrzechowice Renesansowy pałac z 1594 roku zbudowany dla sędziego Andrzeja von Jerin, bratanka biskupa Andrzeja von Jerin, z kartuszami herbowymi biskupa Franciszka Ludwika z przełomu XVII i XVIII wieku, biskupa Andrzeja von Jerin, Karola arcyksięcia austriackiego oraz okolicznych rodzin rycerskich. Renesanční zámek z roku 1594 postavený pro soudce Ondřeje Jerina, synovce biskupa Ondřeje Jerina, s erbovými kartušemi biskupa Františka Ludvíka z přelomu 17. a 18. století, biskupa Ondřeje Jerina, rakouského arciknížete Karla a okolních rytířských rodů. 3 Siestrzechowice. Kartusz herbowy / Erbová kartuš Zwierzyniec. Pałac myśliwski / Lovecký zámeček Przydroże Małe Barokowy pałac z neogotycką wieżą i dwoma dzwonami zegarowymi. 9 października 1741 r. w pałacu spotkali się Fryderyk II z marszałkiem wojsk austriackich, Wilhelmem Reinhardem von Neippergiem. Zawarto ściśle tajną konwencję pomiędzy Prusami a Austrią, która torowała Fryderykowi II przyłączenie Śląska do Prus. Barokní zámek s novogotickou věží a dvěma hodinovými zvony. 9. října 1741 se na zámku sešli Friedrich II. s maršálkem rakouských vojsk, Wilhelmem Reinhardem von Neippergem. Uzavřeli přísně tajnou úmluvu mezi Pruskem a Rakouskem, která umožňovala Friedrichu II. připojení Slezska k Prusku. Zwierzyniec Barokowy pałac myśliwski wzniesiony na planie elipsy w latach 1713-1714. Rezydencję ufundował biskup wrocławski Franz Ludwig von Neuburg, a pracami budowlanymi kierował architekt Michael Klein. Obecnie pałac stanowi własność prywatną i jest niedostępny do zwiedzania. Barokní lovecký zámeček postavený na půdorysu elipsy v letech 1713-1714. Sídlo financoval vratislavský biskup František Ludvík Neuburský, stavební práce řídil architekt Michael Klein. Zámek je nyní v soukromém vlastnictví a není návštěvníkům přístupný. 26
Wilemowice Zespół dworski z pałacem z XIX wieku i parkiem. Panský komplex se zámkem z 19. stol. a parkem. Piotrowice Nyskie Zbudowany w 1660 roku pałac z zachowaną częściowo nawodnioną fosą i parkiem. Wewnątrz znajduje się kaplica z barokowym ołtarzem. Obecnie pałac stanowi własność prywatną. Zámek z roku 1660 s částečně dochovaným vodním příkopem a parkem. V interiéru zámku kaple s barokním oltářem. Nyní patří zámek soukromému majiteli. Ulanowice Zespół pałacowy złożony z barokowego pałacu, folwarku i parku z barokową kolumną z 1724 roku zwieńczoną figurą Chrystusa. Zámecký komplex s barokním zámkem, panským statkem a parkem s barokním sloupem z roku 1724 zakončeným sochou Krista. Piotrowice Nyskie. Pałac / Zámek Otmuchów. Pałac / Zámek... 3 Otmuchów Pałac - barokowy, wzniesiony w latach 1706-1707 przez nyskiego architekta M. Kleina. Obecnie mieści się w nim siedziba Urzędu Miejskiego. Zámek - barokní, postavený v letech 1706 1707 nyským architektem M. Kleinem. Nyní je zde sídlo Městského úřadu. 27
Inne zabytki / Jiné památky Nysa. Dom Wagi Miejskiej / Dům městské váhy 4 Nysa. Carolinum / Carolinum Nysa Dom Wagi Miejskiej - powstał w latach 1602-1604 w stylu renesansu północnego. Symbolizuje kwitnący niegdyś w mieście handel, był siedzibą izby miar i wag. Zniszczony podczas wojen napoleońskich w 1807 r., po kilkudziesięciu latach odbudowany. Na pamiątkę czasów napoleońskich wmurowano w południową elewację budynku kamienną kulę armatnią. W 1945 roku ponownie zniszczony, zrekonstruowany w 1947 roku. Obecnie mieści się tu Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna. Dům městské váhy - vznikl v letech 1602-1604 ve stylu severské renesance. Symbolizuje obchod, který kdysi ve městě vzkvétal, a byl sídlem komory pro míry a váhy. Byl zničen v době napoleonských válek v roce 1807, po několika desítkách let pak obnoven. Na památku napoleonské doby byla v jižní fasádě budovy zazděna kamenná dělová koule. V roce 1945 byl opět zničen, rekonstrukce pak proběhla v roce 1947. Nyní zde sídlí Městská a obecní veřejná knihovna. Kolegium Jezuitów - zbudowane w latach 1669-73 przez jezuitów sprowadzonych do Nysy przez księcia biskupa Karola Habsburga (1622). W budynku Kolegium znajduje się niezwykle piękna aula i biblioteka. Tutaj mieściła się jedna z pierwszych aptek prowadzona przez zakonników. Pierwszym rektorem Kolegium został Christoph Scheiner, astronom, odkrywca plam na słońcu. Na dziedzińcu budynku zachowane są fragmenty średniowiecznych murów obronnych. Obecnie jest siedzibą Liceum Ogólnokształcącego Carolinum. Jezuitské koleje - postavené v letech 1669-73 jezuity pozvanými do Nysy knížetem biskupem Karlem Habsburským (1622). V budově se nachází výjimečně krásná aula a knihovna. Zde se nacházela jedna z prvních lékáren, kterou provozovali řádoví mniši. Prvním rektorem byl Christoph Scheiner, astronom, objevitel slunečních skvrn. Na nádvoří budovy se dochovaly části středověkých hradeb. Nyní zde sídlí Gymnázium Carolinum. 28
Seminarium św. Anny - najstarsza zachowana część zespołu jezuickiego powstała w latach 1656-57, stanowi interesujący przykład obiektu wczesnobarokowego. Budowniczym seminarium i autorem był Melchior Werner. W 1802 roku przekształcono je w szpital, a w 1809 uruchomiono w nim fabrykę broni. Zniszczone podczas ostatniej wojny, zostało odbudowane w 1969 roku. Obecnie mieści się tutaj Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia. Seminář svaté Anny - nejstarší dochovaná část jezuitského komplexu z let 1656-1657, jedná se o zajímavou ukázku raně barokního objektu. Stavitelem semináře a jeho autorem byl Melchior Werner. V roce 1802 byl proměněn na nemocnici a v roce 1809 zde začal provoz továrny na zbraně. Byl zničen během poslední války a obnoven v roce 1969. Nyní zde sídlí Státní umělecká škola, 1. a 2. stupeň. Piękna Studnia - barokowe arcydzieło sztuki kowalskiej, wykonane w roku 1686 przez Wilhelma Hellewega, ufundowane przez ówczesnego burmistrza Kaspra Naasa. Studnia zasłynęła na Śląsku dzięki swojej wspaniałej, żelaznej, ornamentalnie zdobionej kracie. Krásná studna - barokní arcidílo kovářského umění z r. 1686 Wilhelma Hellewega, objednané tehdejším starostou Kasprem Naasem. Studna proslula ve Slezsku svou úžasnou železnou mříží s ornamenty. Nysa. Dawne seminarium św. Anny / Dávný Seminář sv. Anny Nysa. Piękna Studnia Krásná studna Nysa. Fontanna Trytona Tritonova kašna 4 Fontanna Trytona - perła nyskiego baroku wykonana w latach 1700-1701 z marmuru sławniowickiego na wzór znajdującej się w Rzymie fontanny Berniniego - Fontanna del Tritone na Piazza del Tritone. Mieszkańcy Nysy, nawiązując do tradycji rzymskiej polegającej na umieszczaniu na frontonach wielu budowli napis S.P.Q.R. Senatus Populusque Romanus czyli senat i lud rzymski, wyryli na fontannie inskrypcję S.P.Q.N. Senatus Populusque Nissiensis senat i lud nyski. Obok przy ul. Brackiej zespół dobrze zachowanych kamienic mieszczańskich. 29
Tritonova kašna - perla nyského baroka pocházející z období 1700-1701, postavená z mramoru ze Sławniowic, zpracovaná po vzoru římské Berniniho kašny - Fontanna del Tritone na Piazza del Tritone. Obyvatelé Nysy navázali na římskou tradici spočívající v umísťovaní na štítech mnoha staveb nápisu S.P.Q.R. Senatus Populusque Romanus tzn. senát a římský lid, na fontáně vytesali inskripci S.P.Q.N. Senatus Populusque Nissiensis senát a nyský lid. U ulice Bracka se v dobrém stavu dochovalo několik měšťanských domů. 4 Rynek - średniowieczny plac targowy o kształcie ćwiartki koła. Jest to trzeci co do wielkości rynek Śląska. W mniejszej części zabudowany kamienicami, a w większej budynkami mieszkalnymi wybudowanymi w okresie powojennym. Na rynku znajdują się cenne zabytki architektury sakralnej i świeckiej: Dom Wagi Miejskiej, Bazylika Mniejsza św. Jakuba Apostoła i św. Agnieszki z dzwonnicą, zespół kamieniczek mieszczańskich. Náměstí - středověké tržní prostranství ve tvaru čtvrtkruhu. Jedná se o třetí největší náměstí ve Slezsku. V menší části jsou starší domy a ve větší obytné budovy z poválečného období. Na náměstí se nachází významné památky církevní a světské architektury. Dům městské váhy, Bazilika minor sv. Jakuba Apoštola a sv. Anežky se zvonicí, soubor měšťanských domů. Nysa. Rynek / Náměstí 30
Paczków Rynek - jego zabudowa utrzymana jest w dawnych proporcjach i układach budynków. Rynkowe kamienice reprezentują styl renesansowy, barokowy, klasycystyczny, a nawet gotycki. Najstarsze z nich pochodzą z ok. 1500 roku. Náměstí - zástavba má původní proporce a architektonické uspořádání. Domy na náměstí jsou renesanční, barokní, klasicistní, a dokonce i gotické. Nejstarší pochází z období kolem roku 1500. Ratusz - z 1. połowy XVI wieku z 45-metrową renesansową wieżą, która jest jedną z najlepiej zachowanych wież renesansowych na Śląsku i stanowi znakomity punkt widokowy. We wnętrzu wieży znajduje się zabytkowy mechanizm zegarowy wyprodukowany w 1858 roku przez Carla Weissa, uznanego zegarmistrza z Głogowa. Radnice - z 1. poloviny 16. století s renesanční věží vysokou 45 metrů, která patří k nejlépe dochovaným renesančním věžím ve Slezsku a nabízí skvělé vyhlídky. V interiéru věže se nachází historický hodinový mechanismus z roku 1858 vyrobený Carlem Weissem, který byl uznávaným hodinářem z Głogowa. Paczków. Ratusz / Radnice Paczków. Dom Kata / Katův dům 4 Dom Kata - owiany legendami budynek o charakterystycznym wyglądzie, wzniesiony metodą muru pruskiego w XVIII wieku. Według podań mieszkał w nim paczkowski kat wraz z rodziną. Przemawia za tym także jego usytuowanie w pobliżu cmentarza i pierwszej szubienicy. Legenda głosi, że w samym Paczkowie oprawca nie wykonywał wyroków, bo zostałby zlinczowany przez mieszkańców. Obecnie w budynku mieści się Informacja Turystyczna. Katův dům - legendami opředená charakteristická stavba, postavena metodou hrázděné zdi v 18. století. Traduje se, že zde žil paczkowský kat s rodinou. Nasvědčuje tomu i umístění poblíž hřbitova a první šibenice. Legenda říká, že v samotném Paczkowě kat rozsudky nevykonával, jinak by byl totiž obyvateli zlynčován. Nyní zde sídlí Informační centrum. 31
Otmuchów Ratusz - wzniesiony w 1538 roku z fundacji biskupa Jakuba von Salza. Jego obecny wygląd pochodzi z roku 1817. W narożniku ratusza znajdują się, ufundowane przez biskupa Marcina Gertsmanna, dwa zegary słoneczne z 1575 roku, na których widnieją dwa herby: miasta i biskupów wrocławskich. Radnice - postavená roku 1538 díky snaze biskupa Jakuba ze Salzy. Dnešní podoba pochází z roku 1817. V rohu radnice jsou dvoje sluneční hodiny z roku 1575, které financoval biskup Martin Gertsmann. Na nich jsou dva erby: města a vratislavských biskupů. Głuchołazy Otmuchów. Ratusz / Radnice 4 Głuchołazy. Rynek / Náměstí Szachownicowy układ urbanistyczny miasta zachowany z czasów XIII-wiecznej lokacji. Tworzy go prostokątny rynek i dziesięć wybiegających z niego ulic oraz łukowe ulice, prowadzące dawniej wzdłuż murów miejskich. Wokół rynku znajdują się, pochodzące w większości z okresu po pożarach w 1834, kamienice. Šachovnicové urbanistické uspořádání města pochází ze 13. století z doby jeho vzniku. Tvoří ho deset ulic vycházejících z obdélníkového náměstí a obloukovité ulice, které vedou podél městských hradeb. Kolem náměstí stojí domy, většinou pocházející z období po požárech v roce 1834. 32
Wybrane zabytki architektury sakralnej Vybrané památky církevní architektury Złote serce biskupa Karola Habsburga Zlaté srdce biskupa Karla Habsburského Nysa Bazylika Mniejsza św. Jakuba i św. Agnieszki - jej historia sięga początków Nysy. Obecny, gotycki kształt nadał jej mistrz Piotr z Ząbkowic w latach 1400-1430. W świątyni znajduje się m.in. najcenniejszy na Śląsku zespół rzeźby nagrobnej. Kościół posiada jeden z największych i najbardziej stromych dachów w Europie. Jego powierzchnia liczy 4000 m 2 i nakryty jest 100 tys. dachówek. Obok kościoła stoi niedokończona dzwonnica, w której znajduje się Skarbiec św. Jakuba prezentujący unikatowe wyroby sztuki złotniczej nyskich rzemieślników, m.in. złote serce biskupa Karola Habsburga. Nysa była bowiem w okresie od XIII do XVIII wieku centrum sztuki złotniczej na Śląsku. Bazilika minor sv. Jakuba a sv. Anežky - její historie začíná společně s dějinami Nysy. Současná, gotická podoba je dílem mistra Piotra z Ząbkowic z let 1400-1430. V chrámu se mj. nachází ve Slezsku nejcennější náhrobní sousoší. Kostel má jednu z největších a nejstrmějších střech v Evropě. Její plocha činí 4000 m 2 a je pokryta 100 tisíci střešních tašek. U kostela stojí nedokončená zvonice, kde se nachází Klenotnice sv. Jakuba s jedinečnými výrobky zlatnického umění, mj. zlaté srdce biskupa Karla Habsburského. Nysa byla totiž od 13. do 18. století centrem zlatnického umění ve Slezsku. Nysa. Bazylika Mniejsza św. Jakuba i św. Agnieszki Bazilika minor sv. Jakuba a sv. Anežky Nysa. Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła Kostel sv. Apoštolů Petra a Pavla 5 Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła - dzieje powstałej w XVIII w. barokowej świątyni związane są z zakonem kanoników regularnych Strażników Grobu Świętego w Jerozolimie, zwanych Bożogrobcami. Na szczególną uwagę zasługują stworzone w 1730 roku przez braci Tomasza Krzysztofa i Feliksa Antoniego Schefflerów polichromie iluzjonistyczne, późnobarokowy ołtarz główny z 1730 r., ambona regencyjna, organy zbudowane przez Wilhelma Schefflera w 1766 r. i kaplica Bożego Grobu. 33
Kostel sv. Apoštolů Petra a Pavla - dějiny barokního chrámu z 18. století jsou spjaty s řádem regulárních kanovníků - Strážců božího hrobu v Jeruzalému, zvaných Božehrobci. Pozoruhodné jsou iluzionistické polychromie z roku 1730, dílo bratří Tomáše Kryštofa a Felixe Antonína Schefflerů, pozdně gotický hlavní oltář z roku 1730, regentská kazatelna, varhany postavené Wilhelmem Schefflerem v roce 1766 a kaple Božího hrobu. 5 Nysa. Kościół Wniebowzięcia NMP Kostel Nanebevzetí Panny Marie Nysa. Dom Zgromadzenia Sióstrśw. Elżbiety Dům Shromáždění sester sv. Alžběty Kościół Wniebowzięcia NMP - wzniesiony z fundacji bp. Karola Ferdynanda Wazy w latach 1688-92 stanowi wraz z kolegium i gimnazjum jeden z największych barokowych kompleksów jezuickich na Śląsku. We wnętrzu znajduje się interesujący ołtarz główny oraz pozostałości polichromii Karola Dankwarta znanego z wykonania polichromii w bazylice na Jasnej Górze. Kostel Nanebevzetí Panny Marie - postavený biskupem Karlem Ferdinandem Vasou v letech 1688-92, společně s kolejemi a gymnáziem patří k největším barokním jezuitským komplexům ve Slezsku. V interiéru se nachází zajímavý hlavní oltář a pozůstatky polychromií Karla Dankwarta známého svými polychromiemi v bazilice v poutním místě Jasna Góra. Kościół pątniczy MB Wspomożenia Wiernych - wzniesiony w 1887 roku w miejscu, w którym w 1745 znaleziono na rosnącej tu lipie łaskami słynący obraz MB Wspomożenia Wiernych. W święta maryjne przybywają tu liczne pielgrzymki. Poutní kostel Matky Boží Pomoci Věřícím - postaven v roce 1887 v místě, kde byl roku 1745 ve zde rostoucí lípě nalezen obraz Matky Boží Pomoci Věřícím, proslulý milostmi. Na mariánské svátky sem putují tisíce poutníků. Klasztor Sióstr Elżbietanek - Dom Macierzysty Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety. Budowla powstała w latach 1863-65. Założycielką Zgromadzenia była błogosławiona Maria Merkert, nazywana śląską Samarytanką. Znajduje się tu 34