نگاهی دقیقتر به قرص هاي پیشگیري از حاملگی موجود در بازار دارویی ایران قصد داریم تا یک نگاه دقیقتر به انواع قرص جلوگیري از حاملگی یا همان کنتراسپتیوهاي خوراکی یا oral )OCPs) contraceptiveموجود pills در بازار دارویی ایران داشته باشیم.این مطلب شامل داروهایی است که تا زمان نوشتن مطلب در بازار موجود هستند.این موضوع مورد سوال بسیاري از مصرف کنندگان و همکاران پزشک و یا داروساز و نیز دانشجویان گروه پزشکی است. ما در این مقاله به ترکیبات هر کدام از داروها نگاه جزي یتري خواهیم انداخت.. دسته بندي ذیل بر اساس قدمت و مدت زمانی است که از حضور این داروها در بازار دارویی ایران می گذرد: 1 کنتراسپتیوهاي کلاسیک :این گروه شامل کنتراسپتیوهاي سنتی و قدیمی است که شامل کنتراسپتیو ال دي LD کنتراسپتیو اچ ديHD تري فازیک و لاینسترنول می شود. 2 کنتراسپتیوهاي جدید :این گروه کنتراسپتیوهایی هستند که به تازگی وارد بازار دارویی ایران شده اند هر چند برخی از آنها سالیان سال است که در سایر کشورها مصرف می شوند از این دسته می توان کنتراسپتیوهاي مارولون روکین و را نام برد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت. نکته اي که باید در اینجا ذکر شود اینست که تقریبا اکثر این داروها داراي دو جزء پروژستین (پروژسترون) و استروژنی هستند (دو هورمونی) که استثناي مهم در این مورد قرص هاي موسوم به شیردهی یا لاینسترنول است که تک هورمونی بود و تنها داراي جزء پروژستینی است. - low dose = یا کنتراسپتیوهاي با دز پایینLD contraceptive LD: کنتراسپتیو ال دي این قرص شاید قدیمیترین مشهورترین و پرمصرفترین کنتراسپتیو ایران باشد. قرص هاي زرد یا نخودي رنگ در بسته بندي 21 عددي. ترکیب این قرص ها بصورت زیر است: levonorgestrel : 0.15 mg Ethinylestradiol : 0.03 mg
و همانگونه که مشخص است جزء استروژنی این قرص اتینیل استرادیول و جزء پروژستینی آن لوونورژترل levonorgestrelمی باشد. این قرص در ایران توسط دو کارخانه ایران هورمون و ابوریحان با نامهاي تجاري زیر ساخته می شود: - LD ovoceptکارخانه ابوریحان L ovustopکارخانه ایران هورمون طریقه مصرف :این قرصها در یک دوره 21 روزه مصرف می شوند که در دوران قاعدگی مصرف آنها شروع می گردد اما براي حصول نتیجه بهتر و منظم شدن مصرف آن بهتر است از همان روز اول مصرف این قرصها شروع شود و 21 روز مصرف شده و بعد از قطع 7 روزه آن بسته بعدي شروع شود. توصیه می گردد که مصرف این قرصها با فواصل زمانی منظم و ترجیحا شبها انجام گیرد. low dose = یا کنتراسپتیوهاي با دز بالاLD contraceptive HD: کنتراسپتیو اچ دي قرصهاي سفید رنگ در بسته بندي 21 عددي عکس قرص اچ ديHD همانگونه که از اسمش پیداست میزان هورمونهاي به کار رفته در آن بسیار بالاتر از نوع ال دي است: levonorgestrel : 0.25 mg Ethinylestradiol : 0.05 mg توسط کارخانه هاي ابوریحان و ایران هورمون تولید می شود. با نامهاي تجاري HDوovustop H ovocept طریقه مصرف مانند نوع ال دي که در بالا توضیح داده شد. کنتراسپتیو تري فازیکtriphasic contraceptive یا قرص هاي سه رنگ:
این قرصها بر اساس میزان هومرمونهاي طبیعی بدن در طی دوره هاي سیکل ماهیانه ساخته شده اند ومیزان هورمونهاي آنها متغیر است وهمانگونه که از اسمشون پیداست داراي سه فاز هستند ( TP ).این قرصها براي مصرف راحتتر و مشخص شدن سه فاز مصرفی آن داراي سه نوع قرص (با سه رنگ) در یک بسته (بلیستر) 21 عددي هستند به ترتیب زیر: 6 قرص نارنجی 5 قرص زرد 10 قرص سفید.1.2.3 که باید به همان ترتیب ذکر شده از روز اول قاعدگی مصرف شوند. کنتراسپتیو تري فازیک میزان هومرمونهاي این سه قرص در قرص تري فازیک به شرح زیر است: orange pill levonorgestrel : 0.03 mg Ethinylestradiol : 0.05 mg yellow pill levonorgestrel : 0.04 mg Ethinylestradiol : 0.075 mg white pill levonorgestrel : 0.03 mg Ethinylestradiol : 0.025 mg این قرص توسط کارخانه ابوریحان با نام تجاري تري فاربهTrifarbeتولید می شود. قرص شیردهی یا لاینسترنولLynestrenol
قرصهاي سفید رنگ در بلیسترهاي 28 عددي هستند (7 قرص بیشتر از قرصهاي ذکر شده در بالا) این قرصها داراي جزء استروژنی نیستند چون استروژن ترشح شیر را کم می کند و ممکن است اثرات سویی بر شیرخوار داشته باشد. به این نوع داروها مینی پیل mini-pill هم گفته می شود. ========================================== داروهاي نسل جدید در بازار ایران: همانگونه که اشاره شد این داروها نسبت به گروه قبلی سابقه کمتري در بازار ایران دارند و داروهاي جدیدتري محسوب می شوند. تفاوت آنها استفاده از پروژستینهاي جدیدتر و با عوارض کمتر استفاده از آنها در برخی حالتها یا بیماریهاي زمینه اي (ماتند آکنه و ) است وگرنه مکانیسم عمل درصد شکست آنها با گروه کلاسیک تقریبا یکسان است. داروهاي این گروه شامل روکین مارولون مارولین کنتراسمین دزوسپتیو یاسمین می باشد. از داروهاي فوق دزوسپتیو و مارولون و مارولین یکی هستند و همان کنتراسپتیو DE می باشند. (با نامهاي تجاري مختلف). در مورد این دارو می توانید مقاله کامل زیر را بخوانید: فقط ذکر این نکته در مورد داروهاي فوق ضروري است که این داروها داراي جزء پروژسترونی دزوژسترولDesogestrelو جزء استروژنی اتینیل استرادیول هستند. مقدار آنها به ترتیب 0 15 و 0 03 میلی گرم است. (موارد مصرف عوارض احتمالی این دارو را از همان مقاله فوق بخوانید( است دزوژسترول Desogestrelبعنوان نسل سوم کنتراسپتیوهاي خوراکی در مواردي مانند دیابت و یا اختلالات چربی مفید
ساختمان شیمیاییDesogestrel داروي روکین و کنتراسمین و یاسمین ترکیب مشابهی هستند که حاوي 3 میلی گرم درسپیرونونdrospirenoneبه عنوان پروژستین و 0 03 میلی گرم اتینیل استرادیول به عنوان عامل استروژنی است. ساختمان شیمیاییDrospirenone روکین داروي نسبتا جدید از گروه داروهاي ضد بارداري خوراکی یا OCP است ) داروي ترکیبی با ترکیب استروژن و پروژستین ( که 0.03 میلی گرم اتینیل استرادیول به عنوان عامل استروژنی حاوي 3 میلی گرم درسپیرونونdrospirenoneبه عنوان پروژستین و است. و FSH است. مکانیسم اثر این دارو هم مانند سایر داروهاي این دسته مهار تخمک گذاري از طریق سرکوب LH طرز مصرف آن در رژیمهاي 21 روزه که با شروع اولین روز قاعدگی مصرف قرصها ترجیحا بعد از شام و یا موقع خواب شروع شده و تا 21 روز ادامه می یابد.
مهمترین حسن این دارو نداشتن فعالیت آندروژنی است بنابراین در خانمهاي داراي آکنه یا مشکلاتی مانند هیرسوتیسم (افزایش و یا وجود موهاي غیرطبیعی و زاید) استفاده از روکین توصیه می گردد (که هم نوعیدرمان می باشد و هم خود این داروي هورمونی باعث افزایش آکنه یا موهاي زاید نمی گردد).چند مزیت دیگر آن عبارتند از:استفاده از آن در درمان آکنه و هیرسوتیسم و نیز PMS یا سندرم پیش قاعدگی - احتمال حاملگی با مصرف صحیح این دارو کمتر از 1 درصد است. آنچه باید در مورد داروي دزوسپتیو یا مارولون یا DE بدانیم دسته دارویی : ضدبارداري خوراکی حاوي استروژن پروژستیناین داروي پیشگیري از بارداري جزو جدیدترین داروهاي پیشگیري در ایران است که در آن میزان هورمونهاي استروژن و پروژسترونی براي به حداقل رساندن عوارض خیلی خیلی کم شده است و نوع آنها با هورمونهاي سنتی استفاده شده در قرصهاي قدیمی تر مثل LD یا HD نیز تفاوت یافته است.ترکیبات موجود در قرص :دزوژسترول + اتنیل استرادیولاین دارو از دسته OCP یا داروهاي ضد بارداري خوراکی است.طریقه اثر یا خواص فارماکولوژیکی :با اثر بر هورمونهاي FSHو LH از تخمک گذاري جلوگیري می کند. موارد منع مصرف : ترومبوفلیبیت اختلالات ترومبوآمبولیک بیماریهاي قلبی- مغزي سکته قلبی و مغزي نارسایی قلبی سرطان پستان سرطان دهانه رحم تومورهاي کبدي بارداري یا موارد مشکوك به بارداري خونریزي هاي غیر طبیعی.موارد هشدار :سیگار خطر بروز عوارض قلبی را افزایش می دهد. مخصوصا در سنین بالاي 35 سالگی.عوارض جانبی :افزایش خطر ابتلا به ترومبوفلیبیت ترومبوز عروق کرونر و ترمبوز مغزي افزایش فشار خون بیماري کیسه صفرا میگرن افسردگی سردرد راش و حساسیت پستانها و عدم تحمل لنزهاي تماسی.البته باید توجه داشت که عوارض گفته شده همزمان یا در هر کسی دیده نمی شود و اغلب این دارو براحتی تحمل می شود.نکات مهم : در دوران شیردهی بهتر است مصرف نشود چون نشانه هایی از ترشح آن در شیر مادر و اثر روي نوزاد گزارش شده است.قبل از شروع استفاده از فشارخون و کارکرد قلب و میزان چربی خون مطلع شوید.در اولین دوره مصرف بهتر است براي حصول نتیجه مورد نظر از یک روش دیگر بارداري مثل کاندوم استفاده شود.مصرف این قرص یکبار در 24 ساعت است. قرص یاسمین: yasmine قرص یاسمین نوعی قرص پیشگیري با دوز پایین مشابه ال دي است که نوع پروژسترون آن از نوع دسپیرونون می باشد این نوع پروژسترون عوارض کمتري نسبت به سایر انواع پروژسترون دارد. عوارضی مانند افزایش وزن- عوارض پوستی و نیز تهوع و استفراغ براساس ادعاي شرکت تولید کننده دارو -بایر- و نیز تجربه بالینی بسیار کمتر است..موارد منع مصرف این قرص همانند تمام انواع قرصهاي ترکیبی می باشد و در صورت سابقه بیماري کبدي و سنگ کیسه صفرا بیمارهاي فلبی و عروقی و نیز حاملگی نباید مصرف شود. در صورتی که از قرص اسپیرونولاکتون به صورت همزمان استفاده می کنید نباید یاسمین مصرف کنید چون پروژسترون این قرص از انواع نگهدارنده پتاسیم است و می تواند عوارض قلبی و متابولیک داشته باشد. قرص یاز : yaz قرص یاز 28 قرص در هر بسته دارد که 24 تاي آن صورتی کمرنگ و 4 تاي ان سفید رنگ است براي شروع قرص در روز اول سیکل اولین قرص صورتی کمرنگ را بخورید- به کلمه START پشت بسته قرص توجه کنید.- ترجیحا در ساعتی معین- و سپس مصرف قرصها را به صورت شبی یکی ادامه دهید. پس از تمام شدن قرصهاي صورتی قرصهاي سفید را بخورید تا بسته قرص تمام شود حتی اگر در طی این مدت پریود بشوید یا نه باید شروع بسته جدید را آغاز کنید. این قرص می تواند تاحدودي بدخلقی قبل از پریودPMDD را کاهش دهد. به خاطر داشته باشید در یک هفته اول شروع بسته جدید و ترجیجا در یک ماه اول مصرف هر قرص پیشگیري از بارداري از یک
روش کمکی مانند کاندوم نیز استفاده کنید. موارد منع مصرف قرص و نیز تداخل با داروهاي دیگر دقیقا مانند قرص یاسمین است. اگر قبل از قرص یاز از یک قرص پیشگیري 21 تایی استفاده می کرده اید براي شروع یاز ابتدا 1 هفته بین این دو فاصله بیاندازید. اما اگر از قرصهاي 28 تایی استفاده می کرده اید می توانید بلافاصله پس از بسته قبلی قرص یاز را شروع کنید. قرص بلارا: ساخت شرکت گروننتال هر قرص حاوي اتینیل استرادیول و کلرمادیونون است اثر پروزسترون این قرص در افزایش وزن کمتر از سایر انوع قرصهاست.هر بسته بلارا حاوي 21 قرص می باشد. مصرف بلارا را باید از روز اول سیکل آغاز کرد.در صورتیکه در دوره هاي قبل نوع دیگر ضد بارداري را دریافت کرده اید. می توانید مصرف این قرص را آغاز کنید. قرص ها را نجوید. براي افزایش کارایی قرص ها باید به طور منظم در هر 24 ساعت مصرف شود.پس از مصرف آخرین قرص براي یک دوره هفت روزه نباید قرص ها مصرف شود.که 4 2 روز پس از مصرف آخرین قرص خونریزي اتفاق می افتد. پس از 7 روز مصرف قرص را باید ادامه داد. ترکیباتی که باعث کاهش سریع هورمونهاي استروي یدي می شوند اثر پیشگیري بلارا را تحت تا ثیر قرار می دهند مانند باربیتوراتها ریفامپین گریزوفلوین فنیل بوتازون داروهاي ضد صرع (باربکسالون کاربامازپین فنی توي ین پریمیدون) و همچنین مصرف آنتی بیوتیک هایی مثل آمپی سیلین تتراسیکلین که باعث تغییر فلور روده می شوند میزان فعالیت بلارا را کاهش می دهد دکتر حمید قهرمانی صغیر کارشناس مسي ول داروي ی معاونت بهداشتی علوم پزشکی گیلان