Kačić, Split, 1995, 26 PRILOZI PRILOG BR. 1. USPOREDBA PRAVILA SV. FRANJE I SV. KLARE Prof. fra Martino Conti smatrao je potrebnim donijeti usporedbu Pravila sv. Franje i Pravila sv. Klare, da bi reljefno upozorio, kako je Pravilo sv. Klare izrađeno na temelju Pravila sv. Franje do te mjere da je Klara čak neke dijelove Pravila sv. Franje doslovno prepisala i usvojila kao dio svoga Pravila. M. Conti je za svoj rad preuzeo tekstove iz»seraficae legislationis textus originales«(ad Claras Aquas 1897, 35-76). Ovdje donosimo Contijev rad, da se naš čitatelj može uvjeriti u istinitost tvrdnje, da je sv. Klara napisala svoje Pravilo i na temelju Pravila sv. Franje. Ta je tvrdnja važna uz ostalo i stoga što je autoritet Franjina Pravila doprinio da papa potvrdi Pravilo sv. Klare, jer je već prije IV. lateranski sabor bio zabranio uvođenje i odobravanje novih pravila. Fra Martino Conti rođenje u San Terenzo Monti (Massa) 1932. a zaređen je za svećenika 1957. godine. Magisterij iz teologije postigao je na Papinskom sveučilištu Antonianum u Rimu, a specijalizaciju iz biblijske teologije na»studium biblicum franciscanum«u Jeruzalemu. Od 1971. god. predaje na»antonianumu«u Rimu. Posebno se bavi franjevaštvom. Napisao je knjigu "La Lettura biblica della Regola francescana", Roma 1977. Usporedba dvaju Pravila nalazi se na str. 351-374. PRAVILO MANJE BRAĆE REGULA FRATRUM MIN ORUM CAPUTI PRAVILO SV. KLARE REGULA S. CLARE CAPUT I In nomine Domini incipit vita minorum Fratrum De Regula evangelica et de obedientia catholica atque seraphica In nomine Domini. Amen. Incipit Regula. 1. Forma vitae ordinis Sororum pauperum, quam beatus Franciscus instituit, haec est: 2. Domini nostri lesu Christi sanctum Evangelium observare, vivendo in obedientia, sine proprio et in castitate. Regula et vita minorum Fratrum haec est, scilicet Domini nostri lesu Christi sanctum Evangelium observare, vivendo in obedientia, sine proprio, et in castitate. Frater Franciscus 3. Clara indigna ancilla Christi et plantula beatissimi Patris promittit obedietiam Francisci promittit obedientiam et reverentiam domino pape Ho- et reverentiam domino pape In- norio, ac successoribus eius canonice intrantibus, et Ecclesiae Romanae; nocentio et successoribus eius canonice intrantibus, et Ecclesiae Romanae. 104
J. Brkan, Pravilo sv. Klare kao zakonodavni spis et alii fratres teneantur fratri Francisco et eius successoribus obedire. CAPUT n De Us qui volunt vitam istam accipere et qualiter recipi debeant Si qui voluerint hane vitam accipere et venerint ad fratres nostros, mittant eos ad suos Ministros proviciaies, quibus solummodo et non aliis recipiendi fratres licentia concedatur. Ministri vero diligenter examinent eos de fide catholica et ecclesiasticis sacramentis. Et si haec omnia credent, et velint ea fideliter confiteri et usque in finem firmiter observare; et uxores non habent, vel si habent, et iam monasterium intraverint uxores vel licentiam eis dederint auctoritate dioecesani Episcopi, voto continentiae iam emisso, et illius sint aetatis uxores, quod non possit de eis oriri suspicio, dicant illis verbum saneti Evangelii: quod vadant et vendant omnia sua, et ea studeant pauperibus erogare; quod 4. Et sicut in principio conversionis suae una cum Sororibus suis promisit obedientiam beato Francisco, ita eamdem promittit inviolabiliter servare successoribus suis. 5. Et aliae Sorores teneantur semper successoribus beati Francisci, et Sorori Clarae, et aliis Abbatissis canonice eleetis ei suecedentibus obedire. CAPUT II De Sororibus monasterium ingressis 1. Si qua divina inspiratione venerit ad nos volens vitam istam accipere, Abbatissa Sororum omnium consensum requirere teneatur; et si maior pars consenserit, habita licentia domini Cardinalis Protectoris nostri, possit eam recipere. 2. Et si recipiendam viderit, diligenter examinet eam, vel examinare faciat de fide catholica, et ecclesiasticis sacramentis. 3. Et si haec omnia credat, et velit ea fideliter confiteri et usque in finem firmiter observare; et si virum non habet, vel si habet, et iam Religionem intravit, auctoritate dioecesani Episcopi, voto continentiae iam emisso; aetate etiam longaeva vel infirmitate aliqua seu fatuitate ad huius vitae observaliam non impediente, diligenter exponatur ei tenor vitae nostrae. 4. Et si idonea fuerit, dicatur ei verbum saneti Evangelii: quod vadat, et vendat omnia sua, et ea studeat pauperibus erogare. Quod 105
Kačić, Split, 1995, 26 si facere non potuerit, sufficit eis bona voluntas.. Et caveant Fratres et eorum Ministri, ne solliciti sint de rebus suis temporalibus, ut Ubere faciant de rebus suis quidquid Dominus inspiraverit eis. Si tamen consilium requiratur, licentiam habeant Ministri mittendi eos ad aliquos. Deum timentes, quorum consilio bona sua pauperibus erogentur. Postea concedant eis pannos probationis, videlicet duas tunicas sine caputio, et cingulum et bracas, et caparonem usque ad cingulum, nisi eisdem Ministris aliud secundum Deum aliquando videatur. Finito vero anno probationis, recipiantur ad obedientiam promittentes vitam istam semper et Regulam observare; et nullo modo licebit eis de ista Religione exire, iuxta mandatum domini Papae; quia secundum sanctum Evangelium: Nemo mittens manum ad aratrum et aspiciens retro aptus est Regno Dei. Et illi qui iam promiserunt obedientiam, habeant unam tunicam cum caputio, et aliam sine caputio qui voluerint habere. (Cap.-IV) secundum loca et tempora et frigidas regiones, sicut necessitati viderint expedire. si facere non potuerit, sufficit ei bona voluntas. 5. Et caveat Abbatissa et eius Sorores ne sollicitae sint de rebus suis temporalibus, ut libere faciat de rebus suis quidquid Dominus inspiraverit ei. Si tamen consilium requiratur mittant eam ad aliquos discretos et Deum timentes, quorum consilio bona sua pauperibus erogentur. 6. Postea capillis tonsis in rotundum, et deposito habitu saeculari, concedat ei tres tunicas et mantellum. 7. Deinceps extra monasterium sine utili, rationabili, manifesta, et probabili causa, eidem exire non liceat. 8. Finito vero anno probationis, recipiantur ad obedientiam, promittens vitam et forman paupertatis nostrae in pepetuum observare. 9. NulJa infra tempus probationis veletur. 10. Mantellulas etiam possint Sorores habere pro alleviatione et honestate servitii et laboris. 11. Abbatissa vero de vestimentis discrete eisdem provideat, secundum qualitates personarum et loca et tempora et frigidas regiones, sicut necessitati viderit expedire. 106
J. Brkan, Pravilo sv. Klare kao zakonodavni spis Et qui necessitate coguntur, possint portare calceamenta. Et Fratres omnes vestimentis vilibus induantur: et possint ea repetiare de saccis et aliis petiis cum benedictione Dei: quos moneo et exhortor ne despiciant neque iudicent homines quos vident mollibus vestimentis et coloratis indutos; sed magis unusquisque iudicet et despiciat semetipsum. CAPUT III De divino officio, et leiunio, et auomodo Fratres debeant ire per mundum Clerici faciant divinum officium secundum ordinem sanctae Romanae Ecclesiae 12. Iuvenculae in monasterio receptae infra tempus aetatis legitimae tondeantur in rotundum; et deposito habitu saeculari, induantur panno religioso, sicut visum fuerit Abbatissae. 13. Cum vero ad aetatem legitimam venerint, indutae iuxta formam aliarum faciant professionem suam. 14. Et tam ipsis quam aliis novitiis Abbatissa sollicite Magistram provideat de discretioribus totius monasterii, quae in sancta conversatione et honestis moribus iuxta formam professionis nostrae eas diligenter informet. 15. In examinatione et receptione Sororum servientium extra monasterium, servetur forma praedicta; 16. quae possint portare calceamenta. 17. Nulla nobiscum residentiam faciat in monasterio, nisi recepta fuerit secundum formam professionis nostrae. 18. Et amore sanctissimi et dilectissimi Pueri pauperculis panniculis involuti, in praesepio reclinati, et sanctissimae Matris eius, moneo, deprecor et exhortor Sorores meas, ut vestimentis semper vilibus induantur. CAPUT m De Officio divino, de leiunio, de Confessione et Communione 1. Sorores litteratae facinat divinum Officium secundum consuetudinem Fratrum minorum, 107
Kučić, Split, 1995, 26 excepto Psalterio, ex quo habere poterunt breviaria. Laici vero dicant viginti quatuor Pater noster pio Matutino; pro Laude quinque; pro Prima, Tertia, Sexta, Nona, pro qualibet istarum, septem, pro Vesperis autem duodecim, pro Completorio septem, et orent pro defunctis. Et ieiunent a fešto Omnium Sanctorum usque ad Nativitatem Domini. Sanctam vero quadragesimam, quae incipit ab Epiphania usque ad continuos quadraginta dies, quam Dominus suo sancto ieiunio consecravit, qui voluntaiie eam ieiunant, benedicti sint a Domino, et qui nolunt non sint adstricti; sed aliam usque ad resurrectionem Domini ieiunent. Aliis autem temporibus non teneantur nisi sexta feria ieiunare. Tempore vero manifeste necessitatis non teneantur Fratres ieiunio corporali. ex quo habere poterunt breviaria, legendo sine cantu. 2. Et quae occasione rationabili non possent aliquando legendo dicere horas suas, liceat eis sicut aliae Sorores dicere Pater noster. 3. Quae vero litteras nesciunt, dicant viginti quatuor Pater noster pro Matutino, pro Laude quinque, pro Prima, Tertia, Sexta, Nona, pro qualibet istarum horaaim septem; pro Vesperis auem duodecim; pro Completorio septem. 4. Pro Defunctis etiam dicant in Vesperis septem Pater noster cum Reguiem aeternain; pro Matutino duodecim: 5. cum Sorores litteratae teneantur facere Officium Mortuorum. 6. Quando vero Soror monasterii nostri migraverit, dicant quinquaginta Pater noster. 7. Omni tempore Sorores ieiunent. 8. In Nativitate vero Domini, quocumque die venerit, bis refici possint. 9. Cum adolescentulis debilibus et servientibus extra monasterium, sicut videbitur Abbatissae miseridorditer dispensetur. 10. Tempore vero manifeste necessitati s non teneantur Sorores ieiunio corporali. 108
J. Brkan, Pravilo sv. Klare kao zakonodavni spis 11. Duodecim vicibus ad minus de Abbatissae licentia confiteantur in anno. 12. Et cavere debent ne alia verba tune inserant, nisi quae ad confessionem et salutem pertinent animarum. 13. Septem vicibus communicent, videlicet: in Nativitate Domini, in quinta feria maioris Hebdomadae, in Resurrectione Domini, in Pentecoste, in Assumptione beatae Virginis, in fešto saneti Francisci, et in fešto omnium Sanctorum. 14. Pro communicandis sanis Sororibus vel infirmis Capellano intus liceat celebrare. Consulo vero, moneo et exhortor fratres meos in domino lesu Christo, ut quando vadunt per mundum, non litigent, neque contendant verbis, nec alios iudicent; sed sint mites, pacifici et modesti, mansueti et humiles, (Cf. Cap. IX, 7) honeste loquentes omnibus sicut decet. Et non debeant equitare, nisi manifesta necessitate vel infirmitate congantur. In quamcumque domum inatraverint, primum dicant: Pax huic domui. Et secundum sanctum Evangelium de omnibus cibis qui apponuntur eis liceat manducare. CAPUTIV De eleetione et officio Abbatissae: de Capitulo, atejue de Officialibus et de Discretis 1. In eleetione Abbatissae teneantur Sorores formam canonicam observare. 2. Procurent autem ipsae festinanter habere Generalem Ministrum vel Provincialem Ordinis Fratrum minorum, qui verbo Dei eas informet ad omnimodam concordiam et communem utilitatem in eleetione facienda. 3. Et nulla eligatur nisi professa. Et si non professa eligere- 109
Kačič, Split, 1995, 26 (Cap. VIII) (Quo decedente, electio successoris fiat... Et si aliquo tempore appareret universitati Ministrorum provincialium et Custodum praedictum Minstrum non esse sufficientem ad servitium et communem utilitatem Fratrum, teneantur praedicti Fratres, quibus electio data est, in nomine Domini alium sibi eligere in custodem). (Cap. VIII) (semel Fratres suos ad Capitulum convocare). tur vel aliter daretur, non ei obediatur, nisi primo profiteatur formam paupertatis nostrae. 4. Qua decedente, electio alterius Abbatissae fiat. 5. Et si aliqui tempore appareret universitati Sororum praedictam non esse sufficientem ad servitium et communem utilitatem ipsarum, teneantur praedictae Sorores iuxta formam praedictam, quam citius possunt, aliam sibi in Abbatissam et Matrem eligere. 6. Electa vero cogitet quale onus in se suscepit, et cui redditura est rationem de grege sibi commisso. 7. Studeat etiam magis aliis praeesse virtutibus et sanctis moribus quam officio: ut eius exemplo provocatae Sorores potius ex amore ei obediant qua timore. 8. privatis amoribus careat, ne dum in parte plus diligit, in totum scandalum generet. 9. Consoletur afflictas. Sit etiam ultimum refugium tribulatis; ne si apud eam remedia defuerint sanitatum, desperationis morbus praevaleat in infirmis. 10. Communitatem servet in omnibus, praecipue autem, in ecclesia, dormitorio, refectorio, infirmaria, et vestimentis: quod etiam simili modo servare eius Vicaria teneatur. 11. Semel in hebdomada ad minus, Abbatissa Sorores suas teneatur ad Capitulum convocare 12. ubi tam ipsa quam Sorores de communibus et publicis offensis et negligentiis humiliter debeant confiteri. 13. Et quae tractanda sunt pro utilitate et honestate monasterii, ibidem conferat cum omnibus Sororibus suis; saepe enim 110
J. Brkan, Pravilo sv. Klare kao zakonodavni spis (Cf. Cap. VIII) Dominus quod melius est minori revelat. 14. Nullum debitum grave fiat, nisi de communi consensu Sororum, et manifesta necessitate; et hoc per procuratorem. 15. Caveat autem Abbatissa cum Sororibus suis, ne aliquod depositum recipiant in monasterio; saepe enim de huismodi turbationes et scandala oriuntur. 16. Ad conservandam unitatem mutuae dilectionis et pacis, de communi consensu omnium Sororum omnes Officiales monasterii eligantur. 17. Et eodem modo octo ad minus Sorores de discretioribus eligantur, quarum in his, quae forma vitae nostrae requirit, Abbatissa uti consilio semper teneatur. 18. Possint etiam Sorores et debeant, si eis utile et expediens videatur, Officiales et Discretas aliquando removere, et alias loco ipsarum eligere. CAPUT V De silentio, ac de locutorio et crate 1. Ab hora Completorii usquae ad Tertiam Sorores silentium teneant, exceptis servientibus extra monasterium. 2. Sileant etiam continue in ecclesia, dormitorio, in refectorio tantum dum comedunt; 3. praeterquam in infirmaria, in qua pro recreatione et servitio infirmarum loqui discrete semper Sororibus liceat. 4. Possint tamen semper et ubique breviter submissa voće quod necesse fuerit insinuare. 5. Non Uceat Sororibus loqui ad locutorium, vel ad cratem, sine licentia Abbatissae vel eius Vicariae. 6. Et licentiatae ad locutori-
Kačić, Split, 1995, 26 um loqui non audeant, nisi praesentibus et audientibus duabus Sororibus. 7. Ad cratem vero accedere non praesumant, nisi praesentibus tribus ad minus per Abbatissam vel eius Vicariam assignatis de illis octo Discretis, quae sunt electae ab omnibus Sororibus pro consilio Abbatissae. 8. Hane formam loquendi teneantur pro se Abbatissa et eius Vicaria observare. 9. Et hoc de erate rarissime. Ad portam vero nullatenus fiat. 10. Ad quam cratem pannus interius apponatur, qui non removeatur nisi cum proponitur verbum Dei, vel aliqua alicui loqueretur. 11. Habeat etiam ostium ligneum duabus diversis seris ferreis. valvis et vectibus optime communitum: ut in nocte maxime duabus clavibus obseretur, quanam unam habeat Abbatissa, aliam vero Sacrista; et maneat semper obseratum, nisi cum auditur divinum Officium et pro causis superius memoratis. 12. Nulla ante soliš oitum vel post soliš oceasum loqui ad cratem alicui ullatenus debeat. 13. Ad locutorium vero semper pannus qui non removeatur interius maneat. 14. In Quadragesima saneti Martini et Quadragesima maiori nulla loquatur ad locutorium, nisi Sacerdoti causa confessionis vel alterius manifestae necessitatis, quod reservetur in prudentia Abbatissae vel eius Vicariae. CAPUT VI De seraphica Secundi ordinis institutionc, et de promissa possesionum privatione 1. Postquam altissimus Pater coelestis per gratiam suam cor meum dignatus est illustrare ut 112
J. Brkan, Pravilo sv. Klare kao zakonodavni spis exemplo et doctrina beatissimi Patris nostri saneti Francisci poenitentiam facerem, paulo post conversionem ipsius, una cum Sororibus meis obedientiam voluntarie sibi promisi. 2. Attendens autem beatus Pater quod nullam paupertatem, laborem, tribulationem, vilitatem et contemptum saeculi timeremus, immo pro magnis deliciis haberemus, pietate motus scripsit nobis formam vivendi in hunc modum:»quia divina inspiratione fecistis vos filias et ancillas altissimi summi Regis Patris coelestis, et Spiritui saneto vos desponsastis eligendo vivere secundum perfeetionem saneti Evangelii: volo et promitto per me et Fratres meos semper habere de vobis tanquam de ipsis curam diligentem, et sollicitudinem specialem«: quod dum vixit diligenter implevit, et a Fratribus voluit semper implendum. 3. Et ut nusquam declinaremus a sanctissima paupertate quam cepimus, nec etiam quae post nos venturae essent, paulo ante obitum suum iterum scripsit nobis ultimam voluntatem suam dicens:»ego Frater Franciscus parvulus volo sequi vitam et paupertatem altissimi Domini nostri lesu Christi et eius sanctissimae Matris, et perseverare in ea usque in finem. Et rogo vos dominas meas et consilium do vobis ut in ista sanctissima vita et paupertate semper vivatis. Et custodite vos multum ne doctrina vel consilio alicuius ab ipsa in perpetuum ullatenus recedatis.«4. Et sicut ego semper sollicita fui una cum Sororibus meis sanetam paupertatem quam Domino Deo et beato Francisco promisimus custodire: sic teneantur Abbatissae, quae in officio mihi suecedent et omnes Sorores 113
Kačić, Split, 1995, 26 (Cap. IV) (ut nullo modo denarios vel pecuniam recipiant per se vel per interpositam personam). usque in finem inviolabiliter observare: 5. videlicet in non recipiendo vel habendo possessionem vel proprietates per se neque per interpositam personam, seu etiam aliquid quod rationabiliter proprietas dići possit, 6. nisi quantum terrae pro honestate et remotione monasterii necessitas requirit; et illa terra non laboretur nisi pro horto ad necessitatem ipsarum. CAPUT rv Quod Fratres non recipiant pecuniam Praecipio firmiter Fratribus universis, ut nullo modo denarios vel pecuniam recipiant per se vel per interpositam personam; tamen pro necessitatibus infirmorum et aliis fratribus induendis, per amicos spirituales, Ministri tantum et Custodes sollicitam curam gerant secundum loca et tempora et frigidas regiones, sicut necessitati viderint expedire: eo semper salvo, ut sicut dictum est, denarios vel pecuniam non recipiant. CAPUT V De modo laborandi Fratres illi quibus gratiam dedit Dominus laborandi, laborent fideliter et devote ita quod, excluso otio animae inimico, sanctae orationis et devotionis spiritum non extinguant, cui debent cetera temporalia deservire. De mercede vero laboris, pro se et suis fratrbus corporis necessaria recipiant praeter denarios vel pe- (Cap. VI, 5) (per se neque per interpositam personam). (Cap. II, U) (Abbatissa vero de vestimentis... provideat secundum personarum et loca et tempora et frigidas regiones, sicut necessitati viderit exepedire). CAPUT VII De labore et de eleemosynis 1. Sorores, quibus dedit Dominus gratiam laborandi post horam Tertiae laborent, et de laboritio quod pertinet ad honestatem, et communem utilitatem, fideliter et devote: 2. Ita quod excluso otio animae inimico, sanctae orationis et devotionis spiritum non extinguant, cui debent coetera temporalia deservire. 114
J, Brkan, Pravilo sv. Klare kao zakonodavni spis cuniam; et hoc humiliter, sicut decet servos Dei et paupertatis sanctissimae sectatores. CAPUT VI Quod nih.il approprient sibi Frantres, et de eleemosyna petenda, et de Fratribus infirmis Fratres nihil sibi approprient, nec domum, nec locum, nec aliquam rem; et tanquam peregrini et advenae in hoc saeculo, in paupertate et humilitate Domino famulantes, vadant pro eleemosvna confidenter; nec oportet eos verecundari; quia Dominus pro nobis se fecit pauperem in hoc mundo. Haec est illa celsitudo altissimae paupertatis, quae vos, charissimos fratres meos, heredes et reges Regni Coelorum instituit, pauperes rebus fecit, virtutibus sublimavit. Haec sit portio vestra quae perducit in terram viventium: cui delectissimi Fratres totaliter inhaerentes nihil aliud pro nomine Domini nostri lesu Christi in perpetuum sub coelo habere velitis. 3. Et id quod manibus suis operantur, assignare, in Capitulo, Abbatissa vel eius Vicaria coram omnibus teneatur. 4. Idem fiat, si aliqua eleemosvna pro Sororum necessitatibus ab aliquis mitteretur, ut in communi pro eisdem recommendatio fiat. 5. Et haec omnia pro communi utilitate distribuantur, per Abbatissam, vel eius Vicariam, de consilio Discretarum. CAPUT VIII De evangelica mendicitate et de paupertate in particulari et de Sororibus infirmis 1. Sorores nihil sibi approprient, nec domum, nel locum, nec aliquam rem, et tanquam peregrinae et advenae in hoc saeculo in paupertate et humilitate Domino famulantes, mittant pro eleemosvna confidenter. 2. Nec oportet eas verecundari, quia Dominus pro nobis se fecit pauperem in hoc mundo. Haec est illa celsitudo altissimae paupertatis, quae vos charissimas Sorores meas haeredes, et Reginas Regni coelorum instituit, pauperes rebus fecit, virtutibus subhmavit. Haec sit portio vestra quae perducit in terram viventium; cui dilectissimae Sorores totaliter inhaerentes nihil aliud pro nomine Domini nostri lesu Christi et eius sanctissimae Matris in perpetuum sub coelo habere velitis. 3. Non liceat alicui Sorori litteras mittere, vel aliquid recipere, aut extra Monasterium dare, sine licentia Abbatissae. 4. Nec quicquam liceat habere quod Abbatissa non dederit aut permiserit.
Kačić, Split, 1995, 26 (Cf. Cap. IV) Et ubicumque sunt et se invenerint Fratres, ostendant se domesticos invicem inter se. (Alii fratres debent ei servire sicut vellent sibi serviri). Et secure manifestet unus alteri necessitatem suam: quia si mater nutrit et diligit filium suum carnalem, quanto diligentius debet quis diligere et nutrire Fratrem suum spiritualem? Et si quis eorum in infirmitate ceciderit, alii Fratres debent ei servire, sicut vellent sibi serviri. 5. Quod si a parentibus suis, vel ab aliis ei aliquid mitteretur, Abbatissa faciat illi dari. Ipsa autem, si indiget, uti possit; sin autem, Sorori indigenti charitative communicet. 6. Si vero ei aliqua pecunia transmissa fuerit, Abbatissa de consilio Discretarum in his quae indiget illi faciat provideri. 7. De infirmis Sororibus tam in consiliis quam in cibariis et aliis necessariis quae earum requirit infirmitas, teneatur firmiter Abbatissa sollicite per se et alias Sorores inquirere, et iuxta possibilitatem loci charitative et misericorditer providere. 8. Quia omnes tenentur providere et servire Sororibus suis infirmis sicut vellent sibi serviri si ab infirmitate aliqua tenerentur. 9. Secure manifestet una alteri necessitatem suam. Et si mater diligit et nutrit filiam suam carnalem, quanto diligentius debet Soror diligere et nutrire Sororem suam spiritualem! (cf. n. 8) 10. Quae infirmae in saccis cum paleis iaceant, et habeant ad caput capitalia cum pluma; et quae indigent pedulis laneis, et culcitris, uti possint. 11. Infirmae vero praedictae, cum ab introeuntibus monasterium visitantur, possint singulae aliqua bona verba sibi loquentibus breviter respondere. 12. Aliae autem Sorores licentiatae monasterium intrantibus loqui non audeant, nisi praesentibus et audientibus duabus Discretis Sororibus, per 116
J. Brkan, Pravilo sv. Klare kao zakonodavni spis Abbatissam vel eius Vicariam assignatis. 13. Hane formam loquendi teneantur pro se Abbatissa et eius Vicaria observare. CAPUT VII De poenitentia Fratribus peccantibus imponenda Si qui Fratrum instigante inimico, mortaliter peccaverint, pro illis peccatis de quibus ordinatum fuerit inter Fratres ut recurratur ad solos Ministros provinciales, teneantur praedicti Frantres ad eos recurrere, quam citius poterint sine mora. Ipsi vero Ministri, si presbyteri sunt, cum misericordia iniungant illis poenitentiam. Si vero Presbvteri non sunt, iniungi faciant per alios, Sacerdotes Ordinis, sicut eis secundum Deum melius videbitur expedire; et cavere debent ne irascantur et conturbentur propter peccatum alicuius: quia ira et conturbatio in se et in aliis impediunt charitatem. CAPUT IX De poenitentia Sororibus imponenda, et de Sororibus servientibus extra monasterium 1. Si qua Soror contra formam professionis nostrae mortaliter inimico instigante peccaverit, per Abbatissam vel alias Sorores bis vel ter admonita, si non se emendaverit, quot diebus contumax fuerit, tot in terra panem et aquam coram Sororibus omnibus in refectorio comedat, et graviori poenae subiaceat, si visum fuerit Abbatissae. 2. Interim dum contumax fuerit, oretur ut Cominus ad poenitentiam cor eius illuminet. 3. Abbatissa vero et eius Sorores cavere debent, ne irascantur vel conturbentur propter peccatum alicuius: quia ira et conturbatio in se et in aliis impediunt charitatem. 4. Si contingeret, quod absit, inter Sororem et Sororem verbo vel signo occasionem turbationis vel scandali aliquando suboriri, quae turbationis causam dederit, statim, antequam offerat munus orationis suae coram Domino, non solum humiliter prosternat se 117
Kačić, Split, 1995, 26 (Cf. Cap. ni) (Cap. XI) (Praecipio firmiter Fratribus universis ne habeant suspecta consortia vel consilia mulierum, Nec fiant compatres virorum vel mulierum, ne hac occasione inter Fratres vel de Fratribus scandalum oriatur). ad pedes alterius, veniam petens; verum etiam simpliciter roget, ut pro se intercedat ad Dominum quod sibi indulgeat. 5. Illa vero memor illius verbi Domini:»Nisi ex corde dimiseritis, nec Pater vester coelestis dimittet vobis«, Uberaliter Sorori suae omnem iniuriam sibi illatam remittat. 6. Sorores servientibus extra Monasterium longam moram non faciant, nisi causa manifestae necessitatis requirat. 7. Et honeste debeant ambulare et parum loqui, ut aedificari semper valeant intuentes. 8. Et firmiter caveant ne habeant suspecta consortia vel consilia aliquorum. 9. Nec fiant commatres virorum vel mulierum, ne hac occasione murmuratio vel turbatio oriatur. 10. Nec praesumant rumores de saeculo referre in monasterio. 11. Et firmiter teneantur, de his quae intus dicuntur vel aguntur, extra monasterium aliquid non referre, quod posset aliquod scandalum generare. 12. Quod si aliqua simpliciter in his duobus offenderit, sit in prudentia Abbatissae misericorditer poenitentiam sibi iniungere. Si autem ex consuetudine vitiosa haberet, iuxta qualitatem culpae Abbatissa de consilio Discretarum illi poenitentiam iniungat. CAPUT vm De eleetione Generalis Ministri huius Fraternitatis et de Capitulo Pentecostes Universi Fratres unum de Fratribus istius Religionis teneantur semper habere Generalem Ministrum et servum totius Fraternita- 118
/. Brkan, Pravilo sv. Klare kao zakonodavni spis tis, et ei teneantur firmiter obedire. Quo decedente, electio successoris fiat a Ministris provincialibus et Custodibus in Capitulo Pentecostes, in quo provinciales Ministri teneantur semper insimul convenire, ubicumque a Generali Ministro fuerit constitutum: et hoc semel in tribus annis, vel ad alium terminum maiorem vel minorem, sicut a praedicto Ministro fuerit ordinatum. Et si aliquo tempore appareret universitati Ministrorum provincialium et Custodum, praedictum Ministrum non esse sufficientem ad servitium et communem utilitatem Fratrum, teneantur praedicti Fratres, quibus electio data est, in nomine Domini alium sibi eligere in Custodem. Post Capitulum vero Pentecostes, Ministri et Custodes possint singuli, si voluerint et eis expedire videbitur, eodem anno in suis custodiis semel Fratres suos ad Capitulum convocare. (Cap. IV, 4.5.1) (4. Qua decedente, electio alterius Abbatissae fiat. 5. Et si aliquo tempore appareret universitati Sororum praedictam non esse sufficientem ad servitium et communem utilitatem ipsarum, teneantur praedictae Sorores iuxta formam praedictam, quam citius possunt, aliam sibi in Abbatissam et Matrem eligere. 11. Semel in hebdomada ad minus, Abbatissa Sorores suas ad Capitulum convocare). CAPUT IX De praedicatoribus Fratres non praedicent in Episcopatu alicuius Episcopi sum ab eo illis fuerit contradictum; et nullus Fratrum populo penitus audeat praedicare, nisi a Ministro Generali huius Fraternitatis fuerit examinatus et approbatus, et ab eo officium sibi praedicationis concessum. Moneo quoque et exhortor eosdem Fratres, ut in praedicatione quam faciunt, sint examinata et casta eorum eloquia, ad utilitatem et aedificationem populi, annuntiando eis vitia et virtutes, poenam et gloriam, cum brevitate sermonis, 119
Kačić, Split, 1995, 26 quia verbum abbreviatum fecit Dominus super terram. CAPUT X De admonitione et correctione Fratrum Fratres qui sunt Ministri et servi aliorum Fratrum visitent et moneant Fratres suos, et humiliter et charitative corrigant eos, non praecipientes eis aliquid quod sit contra animam suam et Regulam nostram. Fratres vero qui sunt subditi recordentur quod propter Deum abnegaverunt proprias voluntates. Unde firmiter praecipio eis ut obediant suis Ministris in omnibus quae promiserunt domino observare, et non sunt contraria animae et Regulae nostrae. Et ubicumque sunt Fratres qui scirent et cognoscerent se non posse Regulam spiritualiter observare, ad suos Ministros debeant et possint recurrere. Ministri vero charitative et benigne eos recipiant, et tantam familiaritatem habeant circa ipsos, ut dicere possint eis et facere sicut domini servis suis. Nam ita debet esse quod Ministri sint servi omnium Fratrum. Moneo vero et exhortor in Domino lesu Christo, ut caveant Fratres ab omni superbia, vana gloria, invidia, avaritia, cura et sollicitudine huius saeculi, detractione, et murmuratione; et non curent nescientes litteras, litteras descere; sed attendant quod super omnia desiderare debent habere CAPUT X De visitatione Abbatissae et obedientia Sororum ac de vitiis et virtutibus 1. Abbatissa moneat et visitet Sorores suas, et humiliter et charitative corrigat eas, non praecipiens aliquid eis quod sit contra animam suam et nostrae professionis formam. 2. Sorores vero subditae recordentur quod propter Deum abnegaverunt proprias voluntates. Unde firmiter suis Abbatissis obedire teneantur in omnibus quae observare Domino promiserunt, et non sunt animae contraria et nostrae professioni. 3. Abbatissa vero tantam familiaritatem habeat circa ipsas, ut dicere possint ei et facere sicut dominae anciliae suae. Nam ita debet esse quod Abbatissa sit omnium Sororum ancilla. 4. Moneo vero et exhortor in Domino lesu Christo ut caveant Sorores ab omni superbia, vana gloria, invidia, avaritia, cura et sollicitudine huius saeculi, detractione et murmuratione, dissensione et divisione. 5. Sint vero sollicitae semper in vicem servare mutuae dilectionis unitatem, quae est vinculum perfectionis. 6. Et nescientes litteras, non curent litteras discere. 7. Sed attendant quod super omnia desiderare debent habere 120
/. Brkan, Pravilo sv. Klare kao zakonodavni spis spiritum Domini et sanctam eius operationem, orare semper ad eum puro corde, et habere humilitatem, patientiam in persecutione et infirmitate, et diligere eos qui nos persequuntur et reprehendunt et arguunt, quia dicit Dominus: DiUgite inimicos vestros, et orate pro persequentibus et calumniantibus vos. Beati qui persecutionem patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsorum est Regnum Coelorum. Qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. CAPUT XI Quod Fratres non ingrediantur monasteria Monacharum (ne ingrediantur monasteria Monacharum, praeter illos quibus a Sede Apostolica concessa est licentia specialis). Spiritum Domini, et sanctam eius operationem, orare semper ad eum puro corde, et habere humilitatem, patientiam in tribulatione, et infirmitate, et diligere eos qui nos persequuntur, reprehendunt, et arguunt; quia dicit Dominus:»Beati qui persecutionem patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsorum est regnum coelorum. Qui autem perseveraverit usque in finem hic salvus erit.«caput XI De Ostiaria, et de porta, ac de ingressu in monasterium 1. Ostiaria sit matura moribus et discreta, sitque convenientis aetatis, quae ibidem in cellula aperta, sine ostio in die resideat. 2. Sit ei et aliqua socia idonea assignata, quae cum necesse fuerit, eius vicem in omnibus exequatur. 3. Sit autem ostium diversis duabus seris ferreis, valvis et vectibus optime communitum: 4. ut in nocte maxime duabus clavibus obseretur, quarum unam habeat Portaria, aliam Abbatissa. 5. Et in die sine custodia minime dimittatur, et una clave firmiter obseretur. 6. Caveant autem studiosissime et procurent ne unquam ostium stet apertum, nisi quanto minus fieri poterit congruenter. 7. Nec omnino aperiatur alicui intrare volenti, nisi cui concessum fuerit a Summo Pontifice, vel a nostro domino Cardinali. 8. Nec ante soliš ortum monasterium ingredi, nec post soliš occasum Sorores intus aliquem remanere pennittant, nisi exigente 121
Kačić, Split, 1995, 26 Praecipio firmiter Fratribus universis ne habeant suspecta consortia vel consilia mulierum, et ne ingrediantur monasteria Monacharum, praeter illos quibus a Sede Apostolica concessa est licentia specialis. Nec fiant compatres virorum vel mulierum, ne hac occasione inter Fratres vel de Fratribus scandalum oriatur. manifesta, rationabili et inevitabili causa. 9. Si pro benedictione Abbatisae, vel pro aliqua Sororum in Monialem consecranda, vel alio etiam modo, concessum fuerit alicui Episcopo Missam interius celebrare, quam paucioribus et honestioribus poterit, sit contentus sociis et ministris. 10. Cum autem intra monasterium ad opus faciendum necesse fuerit aliquos introire, statuat tune sollicite Abbatissa personam convenientem ad portam, quae tantum illis, et non aliis, ad opus deputatis aperiat. 11. Caveant studiosissime omnes Sorores, ne tune ab ingredientibus videantur. (Et firmiter caveant ne habeant suspecta consortia vel consilia aliquorum). (Cap. XI, 7) (Nec omnino aperiatur alicui intrare volenti, nisi sui concessum fuerit a Summo Pontifice, vel a nostro domino Cardinali). (Cap. IX, 9) (Nec fiant commatres virorum vel mulierum, ne hac occasione murmuratio vel turbatio oriatur). CAPUT xn CAPUT XII De euntibus inter Saracenos et alios infideles Quicumque Fratrum divina inspiratione voluerint ire inter Saracenos et alios infideles, petant inde licentiam a suis Ministris provincialibus; Ministri vero nullis eundi licentiam tribuant, nisi eis quos viderint esse idoneos ad mittendum. De Visitatore, de Capellano et sociis eius, et de Cardinali Protectore 1. Visitator noster sit semper de Ordine Fratrum Minorum secundum voluntatem et mandatum nostri Cardinalis. 122
J. Brkan, Pravilo sv. Klare kao zakonodavni spis Ad haec per obedientiam iniungo Ministris, ut petant a Domino Papa unum de sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalibus, qui sit gubernator, protector et corrector istius Fraternitatis; 2. Et sit tališ de cuius honestate et moribus plena notitia habeatur. 3. Cuius officium erit tam in capite quam in membris corrigere excessus commissos contra formam professionis nostrae. 4. Qui stans in loco publico, ut videri ab aliis possit, cum pluribus et singulis loqui liceat quae ad visitationis officium pertinent, secundum quod melius viderit expedire. 5. Capellanum etiam cum uno socio clerico bonae famae, discretionis providae, et duos Fratres laicos sanctae conversationis et honestatis amatores, in subsidium paupertatis nostrae, sicut misericorditer a praedicto Ordine Fratrum Minorum semper habuimus, intuitu pietatis Dei et beati Francisci ab eodem Ordine de gratia postulamus. 6. Non liceat Capellano sine socio monasterium ingredi. 7. Et intrantes in loco sint publico, ut se possint alterutrum semper et ab aliis intueri. 8. Pro confessione infirmarum quae ad locutorium ire non possent, pro communicandis eisdem, pro extrema unctione, pro animae commendatione, liceat eisdem intrare. 9. Pro exequiis vero, et Missarum solemniis defunctorum, et ad fodiendam vel aperiendam sepulturam, seu etiam coaptandam, possint sufficientes et idonei de Abbatissae providentia introire. 10. Ad hoc, Sorores firmiter teneantur semper habere illum de sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalibus pro nostro Gubernatore, Protectore et Correctore, qui fuerit a domino Papa Fratribus Minoribus deputatus: 123
Kačić, Split, 1995, 26 ut semper subditi et subiecti pedibus eiusdem sanctae Ecclesiae, stabiles in fide catholica, paupertatem et humilitatem, et sanctum Evangelium Domini nostri lesu Christi, quod firmiter promisimus, observemus. 11. ut semper subditae et subiectae pedibus eiusdem sanctae Ecclesiae, stabiles in Fide catholica, paupertatem et humilitatem Domini nostri lesu Christi, et eius sanctissimae Matris et sanctum Evangelium quod firmiter promisimus in perpetuum observemus. Amen. 124