TOPOGRAFICKÁ ANATOMIE HLAVY Václav Báča, David Kachlík Tereza Smržová, Martin Holek, Katarína Hubčíková, Radek Jakša Ústav anatomie 3. LF UK, Praha podpořeno grantem FRVŠ 1101/2008/F3
LEBEČNÍ KLENBA OHRANIČENÍ: kůže podkožní vazivo galea aponeurotica řídké subgaleární vazivo pericranium lamina externa calvariae diploe lamina interna calvariae dura mater cerebralis arachnoidea mater cerebralis OBSAH: nervově - cévní svazky (umožňuje skalpování) vv. emissariae vv. diploicae vv. emissariae, granulationes arachnoideales sinus sagittalis superior pia mater cerebralis
ORBITA OHRANIČENÍ: KRANIÁLNĚ: pars orbitalis o. frontalis (fovea trochlearis + spinatrochlearis, incisura/foramen frontalis/supraorbitalis, fossa glandulae lacrimalis), ala minor o. sphenoidalis (fissura orbitalis sup.) MEDIÁLNĚ: processus frontalis maxillae (fossa sacci lacrimalis), os lacrimale, lamina orbitalis ossis ethmoidalis (foramina ethm.ant. et post.), ala minor o. sphenoidalis LATERÁLNĚ: facies orbitalis o. zygomatici (foramen zygomaticoorbitale), facies orbitalis alae majoris o. sphenoidalis KAUDÁLNĚ: facies orbitalis o. zygomatici, facies orbitalis corporis maxillae (sulcus et canalis infraorbitalis, fissura orbitalis inf.), processus orbitalis o. palatini Aditus orbitae apex orbitae Orbita je rozdělena myšlenými rovinami na 3 etáže
HORNÍ ETÁŽ n. lacrimalis (dno tvoří m. levator palpebrae superioris) arteria lacrimalis vena lacrimalis glandula lacrimalis (pars orbitalis) nervus frontalis (» nervus supraorbitalis + nervus supratrochlearis) vasa supraorbitalia vasa supratrochlearia nervus trochlearis musculus levator palpabrae superioris (+ musculus tarsalis sup.) corpus adiposum orbitae
STŘEDNÍ ETÁŽ (strop tvoří m. rectus bulbi sup., dno myšlená rovina v úrovni) musculi recti bulbi (sup., med., lat.), musculus obliquus bulbi sup. nerus opticus, vasa centralia retinae nervus nasociliaris (» nervi ethmoidales ant. et post., nervi ciliares longi, nervus infratrochlearis), ramus sup. nervi oculomotorii, nervus abducens, ganglion ciliare (» nervi ciliares breves) arteria ophthalmica (» arteria ethmoidalis ant. et post., arteriae ciliares posteriores brev. et long., arteriae palpebrales med.) plexus ophtalmicus vena ophtalmica sup. glandula lacrimalis (pars palpebralis) corpus adiposum orbitae
DOLNÍ ETÁŽ musculus rectus bulbi inf. (+ musculus tarsalis inf.), musculus obliquus bulbi inf. ramus inferior nervi oculomotorii, nervus infraorbitalis, nervus zygomaticus (» ramus communicans cum nervo lacrimali) vasa infraorbitalia vena ophtalmica inf. musculus orbitalis saccus lacrimalis corpus adiposum orbitae bulbus oculi
ANULUS TENDINEUS COMMUNIS (Zinni) OHRANIČENÍ: OBSAH: canalis opticus vazivový obal obkružující canalis opticus a vnitřní a dolní část fissura orbitalis superior nervus opticus arteria ophtalmica plexus ophtalmicus fissura orbitalis superior nervus oculomotorius (obě větve) nervus abducens nervus nasociliaris začátek pro všechny musculi recti bulbi
SINUS CAVERNOSUS OHRANIČENÍ: žilní splav od fissura orbitalis superior k apex partis petrosi ossis temporalis (šířka 1cm, délka 2 cm) OBSAH: arteria carotis interna (+ plexus caroticus internus) nervus abducens (mediokaudálně) nervus oculomotorius, nervus trochlearis, nervus ophtalmicus (V/1), nervus maxillaris (V/2) (zestupující z laterální stěny)
OHRANIČENÍ: CAVITAS NASALIS OSSEA KRANIÁLNĚ: cartilagines nasi laterales, ossa nasalia, pars nasalis ossis frontalis, lamina cribrosa ossis ethmoidalis, corpus ossis sphenoidalis LATERÁLNĚ: cartilago alaris major et nasi lateralis, processus frontalis + facies nasalis maxillae, os lacrimale, labyrintus ethmoidalis, lamina perpendicularis ossis palatini, lamina medialis processus pterygoidei ossis sphenoidalis KAUDÁLNĚ: palatum durum (processus palatini maxillae (os incisivum), lamina horizontalis ossis palatini), palatum molle SEPTUM: pars membranacea, pars cartiklaginea (cartilago septi nasi), pars ossea (lamina perpendicularis ossis ethmoidalis, vomer) OBSAH: conchae nasales (sup., med., inf.) dutinu nosní na: meatus nasi superior recessus sphenoethmoidalis (concha nas. suprema), apertura sinus sphenoidalis meatus nasi medius hiatus semilunaris (antrum Highmori), infundibulum ethmoidale, ductus frontonasalis meatus nasi inferior apertura ductus nasolacrimalis meatus nasi communis - společná část bez skořep podél septum nasi meatus nasopharyngeus - společná část za konchami Apertura piriformis Choanae
FOSSA TEMPORALIS OHRANIČENÍ: LATERÁLNĚ: arcus zygomaticus, fascia temporalis KRANIÁLNĚ: linea temporalis superior VENTRÁLNĚ: facies temporalis ossis zygomatici KAUDÁLNĚ: crista infratemporalis ossis sphenoidalis MEDIÁLNĚ: squama ossis temporalis OBSAH: pterion (punctum Sylvii) místo styku 4 sutur musculus temporalis nervi temporales ( V/3) arteriae temporales prof. (ant. et post.) arteria temporalis media (proráží fascii) ramus zygomaticotemporalis nervi zygomatici ( V/2) (větvička arteria lacrimalis) corpus adiposum buccae
FOSSA INFRATEMPORALIS OHRANIČENÍ: KRANIÁLNĚ: facies infratemporalis ossis sphenoidalis (for. ovale et spinosum), squama ossis temporalis VENTRÁLNĚ: tuber maxillae DORZÁLNĚ: přechází do spatium prestyloideum MEDIÁLNĚ: lamina lat. proc. pterygoidei ossis sphenoidalis, proc. pyramidalis ossis palatini LATERÁLNĚ: ramus mandibulae OBSAH: musculus temporalis arteria maxillaris + její větve (pars pterygoidea) plexus pterygoideus musculus pterygoideus med. et lat. gaglion oticum + nervus petrosus minor, nervus mandibularis (V/3) + jeho větve chorda tympani foramen mandibulae nervus alveolaris inf. ( V/3) + vasa alveolaria inf. KRANIÁLNĚ: fissura orbitalis inf., fissura pterygomaxillaris
FOSSA PTERYGOPALATINA OHRANIČENÍ: KRANIÁLNĚ: facies maxillaris alae majoris ossis sphenoidalis VENTRÁLNĚ: facies infratemporalis maxillae (fissura orbitalis inferior) MEDIÁLNĚ: lamina perpendicularis ossis palatini (foramen sphenopalatinum) DORZÁLNĚ: proc. pterygoideus ossis sphenoidalis (canalis pterygoideus) LATERÁLNĚ: fissura pterygomaxillaris OBSAH: ganglion pterygopalatinum nervus canalis pterygoidei nervus maxillaris + jeho větve arteria maxillaris + její větve (pars pterygopalatina) přítoky plexus pterygoideus KAUDÁLNĚ: canalis palatinus major
SPATIUM PTERYGOMANDIBULARE OHRANIČENÍ: MEDIÁLNĚ: laterální plocha m. pterygoideus med. LATERÁLNĚ: mediální plocha ramus mandibulae DORZÁLNĚ: glandula parotis OBSAH: nervus alveolaris inf. vasa alveolaria inferiora nervus lingualis chorda tympani
SPATIUM PRESTYLOIDEUM OHRANIČENÍ: KRANIÁLNĚ: base lební DORZÁLNĚ: septum styloideum VENTRÁLNĚ: přechází do fossa infratemporalis LATERÁLNĚ: mediální plocha m. pterygoideus med. MEDIÁLNĚ: stěna hltanu, fascia buccopharyngea KAUDÁLNĚ: přechází do oblasti trigonum caroticum v úrovni venter post. m. digastrici OBSAH: arteria palatina ascendens arteria carotis ext. se zde dělí na arteria maxillaris + arteria temporalis superficialis v úrovni collum mandibulae glandula parotis vena retromandibularis, větve nervus facialis
SPATIUM RETROSTYLOIDEUM OHRANIČENÍ: KRANIÁLNĚ: vena jugularis int. base lební (pars petrosa ossis temporalis)??? nervus??? glossopharyngeus, nervus vagus (+ plexus pharyngeus, n. laryxngeus VENTRÁLNĚ: sup.), nervus accessorius, nervus septum styloideum hypoglossus, ansa cervicalis profunda DORSÁLNĚ: lamina prevertebralis fascia cervicalis vasa pharyngea ascendenta, plexus (venosus) pharyngeus et vv. pharyngeae MEDIÁLNĚ: přechází do spatium retropharyngeum LATERÁLNĚ: mediální plocha m.sternocleidomastoideus KAUDÁLNĚ: přechází do oblasti trigonum caroticum v úrovni venter post. m. digastrici OBSAH: arteria carotis int. plexus caroticus internus (+ nervus petrosus profundus) truncus sympathicus (v lamina prevertebralis fasciae cervicalis) + ganglion cervicale superius
SPATIUM RETROPHARYNGEUM OHRANIČENÍ: KRANIÁLNĚ: base lební (basis ossis occipitalis) VENTRÁLNĚ: zadní stěna hltanu DORSALNĚ: lamina prevertebralis fasciae cervicalis (a za ní m. longus colli) LATERÁLNĚ: přechází do spatium retrostyloideum KAUDÁLNĚ: přechází za jícen až do mediastinum superius OBSAH: řídké vazivo plexus pharyngeus nodi lymphoidei retropharyngeales (často 2 uzliny ve výši C2) /Rouvè / rami pharyngeales arteriae pharyngeae ascendentis venae pharyngeae plexus (venosus) pharyngeus
SEPTUM STYLOIDEUM OHRANIČENÍ: OBSAH: musuclus stylopharyngeus míří dorsolaterálně obaleno v lamina pretrachealis fasciae cervicalis musculus styloglossus processus styloideus (lig. stylohyoideum) musculus stylohyoideus venter post. m. digastrici m. sternocleidomastoideus