Lebka: princip stavby a vývoje. Přehled kostí neurocrania a splanchnocrania. Lebka novorozence, růst lebky. Mudr. Veronika Němcová, CSc.
Neurocranium + splanchnocranium E L F P N S T Max Z O M
Lebka P O T (P) S Pal M F N E V Max neurocranium capsula encephalica, capsula ethmoidalis, capsula optica, capsula otica splanchnocranium (viscerocranium)
Proporce neurocrania a splanchnocrania novorozenec 7let neurocranium splanchnocranium dospělí
Desmocranium a chondrocranium osifikace z vaziva krycí kosti (většina kostí splanchnocrania a calva) osifikace z chrupavky - náhradní kosti (hlavně kosti base lební)
PRIMITIVNÍ CHONDROCRANIUM capsula ethmoidea capsula optica capsula otica vertebrae occipitales CHONDROCRANIUM A DESMOCRANIUM žaberní oblouky I II VI desmocranium chondrocranium
Desmocranium a chondrocranium novorozence os sphenoidale os frontale os parietale squama ossis occipitalis os ethmoidale os nasale maxilla os lacrimale os zygomaticum mandibula desmocranium chondrocranium Meckelova chrupavka os temporale anulus tympanicus os occipitale os temporale squama malleus processus styloideus
Desmocranium a chondrocranium E L F P N S T Max Z M pyramis O processus mastoideus processus styloideus
Vývoj kostí base lební Chondrocranium os ethmoidale prechordal cartilages ala orbitalis hypophysial cartilage ala temporalis parachordal cartilage periotic capsule ala minor ala major corpus os sphenoidale pars basilaris ossis occipitalis occipitální sclerotomy pyramis ossis temporalis occipital sclerotoms chorda dorsalis 6 týdnů dospělí
Vývoj splanchnocrania z žaberních oblouků 1. žaberní oblouk incus stapes 2. žaberní oblouk processus styloideus lig. stylohyoideum 3. žaberní oblouk cornua majora ossis hyoidei 4. žaberní oblouk 6. žaberní oblouk Meckelova chrupavka cornua minora ossis hyoidei epiglottis
Osifikace Chondrocranium os occipitale basis a partes laterales os temporale pyramis a processus mastoideus os sphemnoidale (kromě lamina medialis processus pterygoidei) os ethmoidale concha nasalis inferior maleus, incus stapes processus styloideus os hyoideum Desmocranium os occipitale squama os parietale os frontale os temporale squama os tympanicum os nasale os lacrimale vomer lamina medialis processus pterygoidei os palatinum os zygomaticum maxilla mandibula (Meckelova chrupavka)
Norma frontalis F L Z S N E Max INC V M
Otvory pro prostupy větví trigeminu, vstup do očnice a nosní dutiny orbita foramen supraorbitale apertura pirifomis spina nasalis anterior foramen infraorbitale foramen mentale
Norma frontalis měrné body na lebce glabella nasion zygion gnathion
Frankfurtská horizontála F P L N S T Z O Max M
bregma Norma lateralis měrné body na lebce opisthocranion glabella nasion zygion gnathion
Norma basalis Zuby Maxilla palatine bone Z concha nasalis inferior vomer processus styloideus S O P T os tympanicum processus mastoideus
Norma basalis Z M P V S T O choana foramen magnum
Norma basalis opisthocranion basion
Calva norma verticalis měrné body na lebce sutura coronalis F bregma P sutura sagittalis lambda foramen parietale emissarium sutura lambdiodea
Norma verticalis euryon měrné body na lebce šířka glabella délka opisthocranion euryon
Calva zevnitř frontal sinus sulcus sinus sagittalis superioris sulci arteriae meningeae mediae foveolae granulares diploe sinus x sinus dutina vyplněná vzduchem x žíla mezi dura mater and periostem nebo jen mezi dura mater
Lebka sagittální řez sulcus = žlábek sulci arteriae meningeae mediae F P INC Max M S O otisky žilních splavů otisky větví hlavových nervů
Lebka řez v mediánní rovině F P N E S T O V P
Os sphenoidale zezadu dorsum sellae ala minor corpus ala major (facies cerebralis orbitalis temporalis infratemporalisis +sphenomaxillaris) processus pterygoideus
Os sphenoidale schema, pohled zepředu ala minor pilot sedí ve fossa hypophysialis ala major fissura orbitalis superior processus pterygoidus rostrum sphenoidale foramen rotundum canalis pterygoideus sinus sphenoidalis
Os sphenoidale umístění pravá očnice os ethmoidale, frontale, occipitale; parietale, temporale os ethmoidale, frontale, zygomaticum
Os sphenoidale a maxilla, os palatinum a vomer fissura pterygomaxillaris pohled zleva lamina perpendicularis ossis palatini pohled na laterální stěnu nosní dutiny vomer septum nasi
Os sphenoidale otvůrky a žlábky na horní straně, pohled shora a zezadu zleva canalis opticus sulcus prechiasmaticus fissura orbitalis superior fossa hypophysialis sulcus caroticus foramen rotundum foramen spinosum turecké sedlo canalis pterygoideus foramen ovale
dorsum sellae Sella turcica fossa hypohysialis processus clinoideus anterior sinus sphenoidalis
Os temporale- pohled zleva os parietale os temporale - squama os occipitale os zygomaticum maxilla ala major
Os temporale pohled zdola - části pars squamosa pars petrosa (pyramis) processus zygomaticus pars tympanica processus mastoideus processus styloideus
Os temporale pohled shora pyramis facies anterior a posterior žlábky pro žilní splavy, nervy a a.meningea media squama os petrosum pyramis uvnitř je: 1) labyrint vnitřního ucha 2) canalis caroticus 3) canalis nervi facialis 4) canalis musculotubarius 5) canaliculus cochlea 6) aquaeductus vestibuli 7) canaliculus tympanicus (větev IX.n) 8) canaliculus chordae tympani (ze VII.n) 9) canaliculus mastoideus (pro r.externus X.n.)
Poloha vnitřního ucha v os petrosum cochlea canales semicirculares (ant., post., lat.) n.vestibulocochlearis
Os temporale labyrinthus osseus 1-squama 2-porus acusticus int. n.vii +VIII) 3-sulcus sinus sigmoidei 4-apex pyramidis 5-canales semicirculares
Os temporale - cochlea squama ossis temporalis cochlea impressio n.trigemini antrum mastoideum
Zadní plocha os petrosum fossa subarcuata apertura externa aquaeductus vestibuli Fossa cranii posterior meatus acusticus internus (n.vii. a n.viii.) sulcus sinus petrosi inferioris foramen jugulare (n.ix., X., a XI.) canalis nervi hypoglossi sulcus sinus sigmoidei
Zadní plocha os petrosum meatus acusticus internus nn. VII,VIII sulcus sinus petrosi superioris apertura externa aquaeductus vestibuli cochlea canales semicirculares saccus endolymphaticus sulcus sinus petrosi inferioris incisura jugularis sulcus sinus sigmoidei nn. IX,X,XI.
Fundus meatus acustici interni nervy VII. a VIII. crista transversa area n. facialis n. facialis n.vii. area vestibularis superior (n.viiis) A P pravá pyramis zadní stěna tractus spiralis foraminosus n.cochlearis - n. VIIIa area vestibularis inferior (n.viiis)
Canalis nervi facialis 1) anterolaterálně 2) posterolaterálně 3) kaudálně n.petrosus major meatus acusticus internus n.facialis (VII.n) n.cochlearis n.vestibularis foramen stylomastoideum
Otvory a štěrbiny na spodní straně os petrosum fissura petrotympanica (chorda tympani) canaliculus mastoideus (ramus auricularis n.vagi) fissura tympanomastoidea (ramus auricularis n.vagi) foramen mastoideum (emissarium) canalis caroticus (a.carotis interna) fossula petrosa (n. tympanicus) apertura externa canaliculi cochleae fossa jugularis (v. jugularis interna) foramen stylomastoideum (n.facialis N.VII)
Cavum tympani-středoušní dutina Stěny Sup.- paries tegmentalis tegmen tympani Lat.- paries membranaceus (bubínek) post. paries mastoideus ant. paries caroticus Med.- paries labyrinthicus (vnitřní ucho) Inf.-paries jugularis v. jugularis interna
Ventrobasální plocha os petrosummediální stěna cavum tympani antrum mastoideum recessus epitympanicus n. stapedius canalis n. facialis Celullae mastoideae chorda tympani n.tympanicus (z n.ix)
Cavum tympani schematický frontální řez Paries labyrinthicus ventrobasální stěna os petrosum Fossa cranii media Recessus epitympanicus M I Canalis semicircularis lateralis N. facialis S Fenestra ovalis - vestbuli Membrana tympani chorda tympani Promontorium 1. convolution of cochlea Fenestra rotunda - cochleae Bulbus v. jugularis int.
Os ethmoidale lamina cribrosa cellulae ethmoidales) Pohled zezadu bulla ethmoidalis crista galli lamina orbitalis processus uncinatus concha nasalis media lamina perpendicularis
Maxilla processus frontalis process zygomaticus corpus maxillae tuber maxillae processus alveolaris
Maxilla praemaxilla (os incisivum) processus palatinus
Maxilla sinus maxillaris
Mandibula zboku processus coronoideus incisura mandibulae processus condylaris processus alveolaris protuberantia mentalis ramus corpus
Mandibula anterolaterální pohled foramen mandibulae tuberositas pterygoidea fossa pterygoidea tuberositas masseterica foramen mentale
Mandibula z mediální strany foramen mandibulae fossa sublingualis linea mylohyoidea sulcus mylohyoideus fossa submandibularis
Mandibula Karela IV.
Lebka novorozence Délka 11 cm Obvod 34 cm Fonticulus anterior zaniká do konce 2. roku
Lebka novorozence Délka 11 cm Obvod hlavičky 34 cm Vazivové pásky místo švů lupínky = fontanellae = fonticuli cranii Fontanella major (zarůstá do 2.roku) Fontanella minor (zarůstá do 3.měsíce)
Lebka novorozence shora Fonticulus minor Tuber parietale Fonticulus major Tuber frontale Tuber
Lebka novorozence zepředu Sutura metopica Fonticulus major Symphysis menti Angulus mandibulae
Lebka novorozence zleva Fonticulus sphenoidalis Sutura mendosa Angulus mandibulae Anulus tympanicus Fonticulus mastoideus
Synchondrosis sphenooccipitalis Synchondrosis intraoccipitalis anterior Fonticulus mastoideus Symphysis menti Synchondrosis intraoccipitalis posterior Lebka novorozence zespoda
Lebka novorozence Velké neurocranium Nízké splanchnocranium Prominují tubera frontalia et parietalia (počátky osifikace) Fonticuli cranii Vazivové pásky mezi kostmi klenby lebeční - pohyblivost Nejsou vyvinuty paranasální dutiny Os frontale rozdělené švem Patrný šev mezi maxillou a premaxillou Symphysis menti Angulus mandibulae -150-160 stupňů Os tympanicum anulus tympanicus
Kraniosynostosy tuber frontale sutura coronalis sutura metopica fonticulus anterior tuber parietale sutura sagittalis předčasný uzávěr švů sutura lambdoidea fonticulus posterior trigonocephalie dolichocephalie (scaphocephalie) brachycephalie anterior plagiocephalie posterior plagiocephalie
Nervi craniales - hlavové nervy I. nn. olfactorii II. n. opticus III. n. oculomotorius IV. n. trochlearis V. n. trigeminus 1.ophthalmicus 2.maxillaris 3.mandibularis VI. nervus abducens VII. nervus facialis VIII. nevus vestibulocochlearis IX. nervus glossopharyngeus X. nervus vagus XI. nervus accessorius XII. nervus hypoglossus
Rtg lebky hlavy novorozence fossa hypophysialis
Poporodní subperiostální cephalohematom
Vývoj obličeje
Vývoj obličeje 1- processus maxillaris 2- processus mandibularis 3-processus nasalis medialis 4-processus nasalis lateralis 3 I 1 II 2 I,II žaberní oblouky stadium 12 stadium 13 stadium 15 4 1 2 3
prominentia nasofrontalis Vývoj obličeje processus maxillaris sulcus internasalis buccopharyngeání membrána 4 týdny 5 týdnů 5,5 týdne 6 týdnů 7týdnů 9 týdnů
Vývoj patrových výběžků septum nasi cavum nasi cavum oris Meckelova chrupavka jazyk processus palatinus processus palatinus
Použité zdroje Čihák, Anatomie 1 Gray, Anatomy Petrovický a spol., Anatomie 1 Sobotta, Atlas anatomie člověka Ten Donkelaar, Lohmann en Moorman, Klinische Anatomie en Embryologie Thieme, Atlas of Anatomy Ramba, Jiří, Slavné české lebky http://anat.lf1.cuni.cz/muzeum/kranio.html Personal archiv