FAKTORI KARDIOVASKULARNOG RIZIKA U BOLESNIKA SA HIPERTENZIJOM

FAKTORI KARDIOVASKULARNOG RIZIKA U BOLESNIKA SA HIPERTENZIJOM

KVB su najčešće aterosklerotične bolesti srca i krvnih žila i obuhvataju: a) Ishemijsku bolest srca, - stabilna angina pectoris, - akutni koronarni sindrom, - iznenadna srčana smrt, - srčana insuficijencija.

b) Akutni moždani udar (akutna insuff CNS): -ishemijski moždani udar (75%-80%), -hemoragijski moždani udar (20%-25%). Moždani udar je uzrok 10% ukupnog svjetskog godišnjeg mortaliteta, a polovina preživjelih su invalidi.

c) Periferna arterijska okluzivna bolest (ateroskleroza ekstremiteta) sledećih stepena: - parestezije u ekstremitetima, - claudicatio intermitens, - bol u miru, posebno noću, - ulceracije i gangrene.

- vodeći uzrok smrti sa preko 50% (smrtnost od malignih bolesti 22%) - BiH po učestalosti obolijevanja u gornjoj polovini poretka, visoka stopa obolijevanja od KVB. - Svaki četvrti stanovnik u razvijenim zemljama boluje od ishemijske bolesti srca i životni vijek mu je skraćen za 7 godina.

Kardiovaskularne vaskularne bolesti Koronarna bolest srca Arterijska bolest srca Ishemijska bolest srca Cerebrovaskularne bolesti Periferne arterijske bolesti

Kardiovaskularne bolesti - pogoršavaju kvalitet života, - uzrokuju invalidnost, - ekonomski slabe naciju, - skraćuju očekivanu dužinu života; - imaju negativan trend porasta incidence

Dislipidemije Kardiometabolički rizik LDL-H Ukupan hol HDL-H Trigliceridi Inflamacija, Hiperkoagulabilitet Hipertenzija Godine, rasa,pol, genetika Ateroskleroza Kardiovaskularni rizik Gojaznost Pušenje, Fizička neaktivnost Oksidativni stres Insulinska rezistencija Dijabet

Koji su to kardiovaskularni faktori rizika? Termin Faktori rizika koristi se da opiše genetske, fizičke i hemijske karakteristike, kao i karakteristike stila života koje predviďaju povećan rizik od razvoja KVB Faktori rizika se dobijaju kada se napravi poreďenje izmeďu ljudi koji su već oboljeli od KVB i zdrave populacije Mnogi faktori rizika su povezani sa stilom života, stoga mogu i da se modificiraju!

FAKTORI RIZIKA ZA KARDIOVASKULARNE BOLESTI I oblast Kardiometabolički rizik Dislipidemija i KVB Dislipidemija u dijabetesu Gojaznost (leptin) Metabolički sindrom Oksidativni stres i antioksidativna zaštita

FAKTORI RIZIKA ZA KARDIOVASKULARNE BOLESTI III oblast Inflamacija i ateroskleroza Poremećaj hemostaze i ateroskleroza Genetika i ateroskleroza Homocistein i KVB

FAKTORI RIZIKA ZA KARDIOVASKULARNE BOLESTI Nemodificirajući faktori rizika i KVB (godine, spo Uticaj hipertenzije Socioekonomski faktori i rizik od KVB Uticaj ishrane, pušenja, alkohola, fiz aktivnosti Epidemiološke studije praćenje i procjena rizika za KVB.

Promejnljivi faktori rizika - šansa da se njihovom korekcijom odloži obolijevanje i smanje komplikacije - ART HT, - pušenje, - povišen LDL-holesterol, - gojaznost, - diabetes mellitus, - nepravilna ishrana, - fizička neaktivnost.

AH - povišeni krvni pritisak viši ili jednak 140/90 mmhg ili niži (pod terapijom) - oko 20% svjetske populacije, 95% slučajeva je primarna, 75% slučajeva je neadekvatno regulirana. Skrining za AH se sprovodi jednom u 2 godine kod osoba sa normalnom tenzijom.

Klasifikacija ESH(European Society of Hypertension) / ESC(Europen Society of Cardiology) KATEGORIJA KRVNOG PRITISKA mmhg Optimalan < 120/<80 Normalan 120-129/80-84 Visoki normalan 130-139/85-89 ARTERIJSKA HIPERTENZIJA >140/ >90 Stadijum 1 (blaga) 140-159/ 90-99 Stadijum 2 (umjerena) 160-179/100-109 Stadijum 3 (teška) >180/ >110 ISH (izolirana sistolna hipertenzija) > ili = 140/ <90

Procedura postavljanja dijagnoze AH ima za cilj: - utvrđivanje visine KP, - utvrđivanje eventualnih sekundarnih uzroka AH, - procjenu ukupnog KV rizika (pridruženi faktori rizika,oštećenja ciljnih organa), - procjenu načina života.

Terapija arterijske HT je zapravo intervencija u prevenciji KVB. Cilj lečenja je redukcija vrijednosti KP ispod 140/90 mmhg, a time i redukcija KV morbiditeta i mortaliteta. Terapija AH treba da je sveobuhvatna, tj podrazumijeva i korekciju pridruženih faktora rizika uz farmakološko lečenje.

Farmakološko liječenje AH Monoterapija - uspješna u 50% pacijenata, terapija sa 2 lijeka u još 30% pacijenata, ostale oboljele uspijemo stabilizirati sa 3 lijeka, osim rijetke rezistentne HT. HT je moguće liječiti svim raspoloživim vrstama lijekova. Neke posebne prep su: - diuretike, posebno tiazidne, propisivati kod starih pacijenata, gde je česta i izolirana sistolna AH,

- beta blokatori su lijekovi izbora posle IM, kod AH i migrena, poremećaja ritma, tireotoksikoze, - kalcijum antagonisti su posebno indicirani kod starih, u prevenciji srčane insuficijencije, - ACE inhibitore treba propisivati posle IM, u dijabetesu, u prevenciji i usporavanju srčane insuficijencije i bubrežnog oštećenja.

Pušenje Oko 40% odraslog stanovništva BiH puši. Pušenje duhana je važan faktor rizika za KVB (dovodi do ateroskleroze i vazospazma), a prestankom pušenja smanjuje se rizik za 50% u toku 1 godine. pušači imaju 70% veći rizik od fatalnog koronarnog događaja (u poređenju sa nepušačima)

Pušenje je bolest ovisnosti ima tendenciju stalnog povećanja doze! pacijent treba da dobiti savjet o potrebi apstinencije od pušenja, mogu mu se predočiti i opcije rada u maloj grupi za odvikavanje i/ili terapija zamjene nikotina Statistički, pušači najčešće iz 3 pokušaja prekinu pušenje.

Neželjeni efekti pušenja (dejstvo na KVS): - vazokonstrik krvnih sudova, - tahikardija, - porast KP, - povećanje perifernog vaskul otpora, - povećanje nivoa kateholamina, - oštećenje endotela i ateroskleroza, - aktivacija SY nervnog sistema, - povećanje viskoznosti krvi, - smanjenje HDL a povećanje oksidacije LDL-holesterola.

Poremećaj lipidnog statusa povećava rizik za oboljevanje od KVB: - LDL holesterol viši od 3 mmol/l (uzroci: pušenje, starost, dijabetes, HT ili naslijeđe), - HDL holesterol niži od 1,03 mmol/l za muškarce i 1,29 mmol/l za žene (uzroci: gojaznost, pušenje, fizička neaktivnost, glikozna intolerancija), - Trigliceridi viši od 1,7mmol/l (uzroci: centralna gojaznost, dijabetes, naslijeđe).

Studija 7-zemalja je najznačajnija studija koja je potvrdila snažnu korelaciju izmeďu bolesti srca i unosa zasić masti

Gojaznost posebno abdominalni tip Gojaznost - prekomjerno nagomilavanje masnog tkiva u tijelu kao posljedica je prevelikog energetskog unosa i/ili nedovoljne energetske potrošnje, uz prisustvo različitih genetskih faktora (u 40% slučajeva), faktora načina života. ITM ili BMI - Pokazatelj prisustva i stepena gojaznosti Ciljni BMI na nivou populacije je 23kg/m 2, u populaciji odraslih u BiH je > 50% sa prekomjernom tjel težinom.

Klasifikaciju stepena uhranjenosti Prema vreijdnostima ITM (SZO) BMI (kg/m2) SZO klasifikacija popularni naziv < 18,5 pothranjenost mršavost 18,5 24,9 normalna uhranjenost normalna težina 25,0 29,9 gojaznost I stepena prekomerna težina 30,0 39,9 gojaznost II stepena gojaznost > 40,0 gojaznost III stepena patološka gojaznost

ISHRANA Nepravilna je ishrana koja ima veću energetsku vrijednost od preporučene za određenu energetsku potrošnju; -ishrana bogata zasićenim masnim kiselinama, holesterolom, prostim ugljenim hidratima, solju, i bez dovoljno polinezasićenih i mononezasićenih masnih kiselina, dijetnih vlakana, jabuka složenih UH i nekih minerala i vitamina. kruška

Pravilna ishrana Pravilnom ishranom sprečava se gojaznost: - povrća i voća 5 porcija dnevno, - integralne žitarice, - nemasna mesa, - dosta ribe, - do 4 jaja nedeljno, - maslinovo i palmino ulje... sve to pravilno pripremljeno i u 3 glavna obroka i 2 užine smešteno. individualna dijeta

Fizička neaktivnost - faktor rizika za razvoj KVB, 60% svjetske populacije je fizički nedovoljno aktivno. Fizički neaktivne osobe imaju 2 puta veći rizik da obole od KVB. Ni jedna studija nije dokazala visok rizik od KVB kod fizički aktivnih osoba! Umjerena fizička aktivnost za dobro zdravlje 30 60 min 4 do 6 puta/sedmica ili 30 min /dan

Direktni benefit od fizičke aktivnosti: - prevencija gojaznosti, - smanjenje nivoa šećera u krvi, - smanjenje srčane frekvence, - povećanje dejstva insulina, - smanjenje nivoa LDL-holesterola i triglicer, - povećanje HDL-holesterola, - sniženje krvnog pritiska, - povećanje elastičnosti krvnih sudova, - stimulacija venske cirkulacije, - prevencija osteoporoze, - povećanje sposobnosti odupiranja stresu.

Preporuke fizičke aktivnosti, - godine starosti, - stanje lokomotornog aparata, - trenutnu fizičku kondiciju, - BMI, - komorbiditete, - mikroklimatske uslove okoline,

Metabolički sindrom se dijagnostic kod gojaznih osoba po International Diabetes Konsenzus-u (3 od 5 kriterijuma): - obim struka: >94cm za muškarce i >80cm za žene - KP >ili = 130/85mmHg, - trigliceridi >ili = 1,7mmol/l, - glikemija našte >ili = 5,6mmol/l, - HDL < 1,29mmol/l za žene i < 1,03 za muškarce.

Prisustvo MS povećava rizik za obolijevanje od KVB za 18%, a od dijabetesa za 5%-10% Dijabetes je hronična progresivna bolest, bolesnici u preko 90% slučajeva umiru prerano od KV komplikacija. MS ima oko 33% svetske populacije

Zaključak Globalne strategije u redukciji KVO Optimalna kontrola - Hipertenzije - Gojaznosti - Dijabetesa Optimalna ishrana - Zamijeniti u ishrani ZM i refinirane UH sa dijetnim vlaknima, voćem, povrćem, leguminozama i orasima - Dizajnirati optimalnu suplementaciju

Francuski paradoks Čak i na engl, ovaj termin je zvučao romantično milionima Amerikanaca koji su ga čuli 1991. god. Iako Francuzi jedu masnu hranu i puše više nego Amerikanci, Safer je zaključio: Ako ste sredovječan Amerikanac, vaše šanse da umrete od srčanog udara su tri puta veće nego Francuza istih godina. Očigledno, Francuzi nešto ispravno čine, nešto što Amerikanci ne rade... A sada je i dokazano: Alkohol naročito crno vino smanjuje rizik od nastanka bolesti srca"