ISSN Ročník 2 Vychází Zdarma

Transkript

1 Česko-vietnamský zpravodaj Thông tin Séc-Việt ISSN Ročník 2 Vychází Zdarma Rozdávání novoročních dárků vietnamským dětem navštívil mimořádný a zplnomocněný velvyslanec VSR v ČR Jeho Excelence pan VUONG THUA PHONG. Lễ tặng quà năm mới cho trẻ em Việt Nam với sự có mặt của Đại sức đặc mệnh toàn quyền CHXHCN Việt Nam tại CH Séc Vương Thừa Phong Vietnam.indd :18:19

2 S nejlevnějším havarijním pojištěním jste v pohodě. Další slevy za vybavení nadstandardním zabezpečovacím zařízením. Bonus na pojistném až 50 % za bezeškodní průběh. Pojištění čelního skla bez spoluúčasti s plněním v plné výši. Asistenční služby poskytujeme prostřednictvím ÚAMK. Bạn có thể yên tâm với mức bảo hiểm tai nạn thấp nhất. Thêm những giảm giá khác cho hệ thống trang bị an ninh cao hơn qui định. Bonus cho mức đóng bảo hiểm tới 50% cho việc không xảy ra tai nạn trong quá trình tham gia bảo hiểm. Bảo hiểm kính trước không đòi hỏi cùng chịu trách nhiệm với mức bồi hoàn toàn bộ. Chúng tôi cung cấp dịch vụ trợ lí thông qua ÚAMK. Slavia pojišťovna a. s., Revoluční 1, Praha 1, tel.: , info@slavia-pojistovna.cz, Vietnam.indd :18:22

3 Slovo generálního ředitele Đôi lời của Tổng giám đốc Naši milí a vážení vietnamští spoluobčané! Jak jsem sliboval již v minulém čísle našeho časopisu, snažíme se rozšiřovat nejen své pojišťovací služby, ale pomáhat vám i v jiných oblastech. Tentokrát zahajujeme novou rubriku, v níž vám chceme poskytovat právní porady a vysvětlovat některé pojmy českého právního řádu. Čím jiným začít, než právě zdravotnictvím. Ale do budoucna můžeme (i podle vašich přání) zabrousit i do jiných oborů. Samozřejmě připojujeme i drobné zpravodajství z dění v naší společné Česko-vietnamské společnosti a rady pro ty z vás, které trápí nepříjemné alergie. Mezi velmi milou událost poslední doby patří významné životní jubileum předsedy Česko-vietnamské společnosti pana Marcela Wintra. Naše Pojišťovna se připojuje ke gratulacím panu Wintrovi, přeje hodně zdraví, štěstí a síly do dalšího budování česko-vietnamských vztahů. Budeme se i nadále těšit na vaše ohlasy, přání a připomínky. Váš RNDr. Aleš Svárovský generální ředitel a místopředseda představenstva PVZP, a. s. Các bạn Việt Nam thân mến! Như tôi đã hứa trong số trước, chúng tôi không chỉ nỗ lực mở rộng các dịch vụ bảo hiểm mà còn tìm cách giúp đỡ các bạn trong các lĩnh vực khác. Lần này chúng tôi mở ra một chương mục mới, trong đó chúng tôi sẽ tư vấn về mặt pháp lý và giải thích một số khái niệm trong hệ thống luật của Séc. Và tất nhiên chúng tôi sẽ bắt đầu bằng ngành y tế. Nhưng trong tương lai chúng tôi có thể mở rộng ra cả những lĩnh vực khác (theo cả yêu cầu của bạn đọc). Tất nhiên chúng tôi cũng đưa tin về hoạt động của Hội Séc-Việt và những lời khuyên cho các bạn bị dị ứng. Một trong những sự kiện đáng mừng trong thời gian gần đây là sinh nhật lần thứ 60 của Chủ tịch Hội Séc-Việt, ngài Marcel Winter. Hãng bảo hiểm của chúng tôi cũng xin chúc ngài Winter luôn khỏe mạnh, gặp nhiều may mắn và dồi dào sức lực để tiếp tục xây dựng các mối quan hệ Séc-Việt. Chúng tôi mong đợi các phản hồi và góp ý của các bạn. Tiến sĩ Aleš Svárovský Tổng giám đốc, Phó chủ tịch Hội đồng quản trị công ty cổ phần PVZP. Česko-vietnamský zpravodaj, pro PVZP, a. s., vydává Tomáš Novák Nakladatelství Revue, Za Skalkou 782/1, Praha 4, IČO , tel , revue@wo.cz. Šéfredaktor Mgr. Tomáš Vladislav Novák. Foto (není-li uvedeno jinak) Nakladatelství Revue. Grafická úprava a zlom Michal Špatz. Tisk Moravskotřebovská tiskárna. Vychází 6x ročně. Ročník 2., číslo 2/2008, evidenční číslo MK ČR E 17848, ISSN Zdarma Vietnam.indd :18:23

4 Právní poradna Co rozumět pod pojmem práva pacienta Tư vấn pháp lý Slýcháme to ze všech stran je potřeba posílit (využívat) práva pacienta. Právo pacienta na to či ono. Ale o co vlastně jde? V žádném zákoníku pasáž podobně nazvanou nenajdeme. Zkusme se podívat na tuto formulaci, co se v ní (a za ní) ve skutečnosti skrývá. Člověk se už od začátku své existence sdružoval do určitých seskupení. Tlupa byla výhodný způsob, jak nejen přežít, ale rozdělit si i svou práci, povinnosti, které umožňovaly přežít. A v určité chvíli zjistil, že vztahy v tlupě potřebují určitá pravidla kdo co má dělat. A také někoho (něco), co bude na dodržování těchto pravidel dohlížet. Zrodilo se právo (pravidla) a stát (dohlížitel). Časem se ale ukázalo, že je sice dobré mít právo a stát, který normy tvoří a vymáhá jejich plnění, že ale na druhou stranu žádný strom nemá růst do nebe. A tak bylo postupně formulováno to, co dnes známe pod pojmem základní lidská práva a základní lidské svobody. Byly vyhlašovány deklarace, listiny a další dokumenty, obsahující základní lidská práva, jako jsou právo na život, na vlastní nedotknutelnost, na osobní svobodu, na zachování lidské důstojnosti, osobní cti, dobré pověsti a jména, na svobodu pohybu a pobytu a další. Jak léta ubíhala a lidská společnost se vyvíjela, přibývala práva další politická, národností, hospodářská, sociální, kulturní a jiná. Jenomže bylo jasné, že se jejich počet nemůže rozvíjet bez hranic. Vždy je potřeba postupovat tak, aby práva jednoho člověka neomezovala právo druhého jedince. Proto byla lidská práva vtělena v rámci úpravy konkrétních právních vztahů do právních norem, které v souhrnu tvoří právní řád. Tohle všechno je nutné připomenout, aby bylo jasné, o čem bude dále řeč. Práva v medicíně Občas se dočtete, že pacient má právo na příjemné a ohleduplné chování zdravotníků. Ale v žádném právním předpise takovou formulaci nenajdete. Spíše to je zcela přirozený požadavek člověka, aby s ním každý zacházel slušně. Kupříkladu na úřadech je to jiné tam zákon stanoví, že každý úředník ve veřejné správě má povinnost se k dotčeným osobám chovat zdvořile a podle možností jim vycházet vstříc. Takové právo skutečně všichni máme. Jenomže po dlouhá léta jsme byli zvyklí, že vlastně u lékaře nejsme v rovnoprávném postavení. Společnost stavěla pacienta do role objektu péče lékaře. Tvrdilo se nám, že jedině lékař ví, co je pro nás nejlepší a má povinnost to učinit. Nám naopak zbývalo jen právo jeho péči strpět. V tom se doba pomalu mění. Potřeba je ještě zmínit dosti rozšířený omyl: je rozdíl mezi právy pacienta a pojištěnce. Právo na to, aby za pojištěnce zaplatila zdravotní péči zdravotní pojišťovna, není obecným právem pacienta, ale právem pojištěnce. Právem pacienta tedy není např. právo na bezplatnou preventivní prohlídku to je právem pojištěnce veřejného zdravotního pojištění. Kdo je vlastně pacient Pacient je člověk, který je nemocný a léčí se. Především ale i pacient zůstává lidskou bytostí se všemi Vietnam.indd :18:23

5 Právní poradna právy. Ta neoslabuje ani fakt, že je oslabeno jeho zdraví. Z tohoto pohledu práva pacienta neexistují. Existují jen lidská práva, která člověk uplatňuje v různých životních situacích. Přesto budeme o právech pacientů dále hovořit. V našem právním řádu se práva pacientů odvíjejí především od Listiny základních práv a svobod (č. 2/1993 Sb.), Úmluvy na ochranu lidských práv a důstojnosti lidské bytosti v souvislosti s aplikací biologie a medicíny Úmluva o lidských právech a biomedicíně (č. 96/2001 Sb. m. s.) a od zákona o péči o zdraví lidu (č. 20/1966 Sb. ve znění pozdějších předpisů). Tư vấn pháp lý Základní práva Prvním právem pacienta je právo na úctu k integritě bytosti pacienta a respekt k ostatním jeho právům a základním svobodám při aplikaci medicíny. Jinak řečeno pacient má právo, aby s ním zdravotničtí pracovníci jednali s respektem, náležejícím mu jako jednotlivci a zároveň členu lidského rodu, a nezneužívali jeho indispozice k neuctivému jednání. Rovněž tak má pacient dále právo na zachování důstojnosti, osobní cti, dobré pověsti a ochranu jména. Tedy především má právo na to, aby medicínský výkon nebyl prováděn způsobem jakkoli ponižujícím nebo za ponižujících podmínek, má právo, aby jeho osobní čest a dobrá pověst nebyly uváděny v pochybnost v souvislosti s onemocněním apod. Zásadním je právo, aby jakýkoli zákrok v oblasti péče o zdraví byl proveden pouze za podmínky, že k němu dotčená osoba poskytla svobodný a informovaný souhlas. To znamená, že k němu dotčená osoba nebyla zdravotnickými pracovníky donucena. Informovaný je souhlas tehdy, byl-li pacient předem řádně informován o účelu a povaze zákroku, jakož i o jeho důsledcích a rizicích. Sluší se doplnit, že dotčená osoba musí informaci také porozumět a svůj dřívější souhlas může kdykoliv odvolat. Otázka informovaného souhlasu by si jistě vyžádala hlubší pojednání. Pro účel mého článku zřejmě postačí, když doplním, že právní úprava chrání osoby neschopné dát souhlas v takovém případě se vyžaduje zástupný souhlas zákonného zástupce nebo opatrovníka s tím, že výkon lze provést i bez jejich souhlasu, pokud je to nezbytné k záchraně života nebo zdraví pacienta. Zákon rovněž stanoví, kdy je možné provádět výkony i bez souhlasu pacienta půjde např. o nemoci, o nichž tak stanoví právní předpis a u nichž lze uložit povinné léčení, o případ neodkladného výkonu, nutného k záchraně života či zdraví, k němuž nelze vyžádat souhlas vzhledem ke zdravotnímu stavu pacienta, o případ osoby, která jeví známky duševní choroby nebo intoxikace a ohrožuje sebe nebo své okolí, a konečně také v případě osoby s některým ze závažných onemocnění, stanovených zákonem (nákaza virem HIV, chronický zánět jater B a C, tyfus a paratyfus). Ze stejných důvodů, z nichž lze podle zákona provést výkon i bez souhlasu pacienta, lze nemocného bez jeho souhlasu hospitalizovat. V takovém případě má pacient právo na to, aby zdravotnické zařízení oznámilo hospitalizaci do 24 hodin k rozhodnutí soudu. Poslední, na co je potřeba v souvislosti s informovaným souhlasem upozornit, je to, že pacient má právo, aby byl brán zřetel na jeho dříve vyslovená přání ohledně lékařského zákroku, pokud v době zákroku není ve stavu, kdy může své přání vyjádřit Vietnam.indd :18:24

6 Právní poradna Další práva Pacient má také právo, aby jakýkoli zákrok v oblasti péče o zdraví byl prováděn v souladu s příslušnými profesními povinnostmi a standardy. Pacient má pochopitelně i právo na ochranu soukromí ve vztahu k informacím o svém zdraví. Informace o zdravotním stavu patří mezi nejcitlivější a zákonem nejpřísněji chráněné osobní údaje každého člověka. Zákon proto omezuje oprávnění nahlížet do zdravotnické dokumentace skutečně jen na ten nejnutnější okruh osob, přičemž např. u studentů zdravotnických škol podmiňuje jejich přístup k dokumentaci souhlasem pacienta. Pacient má také právo znát veškeré informace shromažďované o jeho zdravotním stavu nebo informován nebýt. Jediným omezením zde je, že se při tom nesmí dozvědět informace o třetí osobě. To znamená, že potřebuje-li lékař pro účely léčení informace např. od rodinných příslušníků nebo od spolupracovníků pacienta, neměl by se pacient dozvědět, kdo a jaké informace lékaři poskytl. Význam to nabývá např. u duševních onemocnění. Ostatní trvalá práva V tomto textu nemohu uvádět úplně všechna práva, která má nemocný člověk, který se léčí, tedy pacient. Chtěl jsem uvést jen ta základní a zásadní. Pacientovi samozřejmě zůstávají všechna obecná práva občanská, neboť nemoc jej takových práv bez dalšího nezbavuje. Má tedy i právo na náhradu škody, způsobené mu při poskytování zdravotní Tư vấn pháp lý péče, má právo si stěžovat na nevhodné chování zdravotnických pracovníků apod. V mnoha pojednáních o právech pacientů bývají uváděny ještě další položky, které ale nelze považovat za obecná práva pacientů. Většinou se totiž vztahují k nárokům pojištěnce z veřejného zdravotního pojištění. Naproti tomu se málokdy dozvíme, že naše právní předpisy žádný katalog práv pacientů ve skutečnosti neobsahují, že až na výjimky je práva pacientů možné spíše vyvozovat z povinností zdravotnických zařízení a zdravotnických pracovníků a že naopak Úmluva o lidských právech a biomedicíně je aplikovatelná přímo, takže práva z ní vyplývající lze uplatňovat v zásadě bez dalšího. Právo na slušné chování Mimo to bývají někdy mezi právy pacientů zmiňovány také obecné požadavky na slušné chování. Bývá zdůrazňováno, že zdravotnický pracovník nesmí být v jednání arogantní a nezdvořilý a že je možné pro takové chování poskytovatele zdravotní péče žalovat. Spíše ale platí, že nepříjemným, arogantním či nezdvořilým chováním musí být zároveň porušena nějaká právní povinnost. Za všechny jen jeden příklad: Ale prosím vás, jste bačkora, to vás nemůže bolet. Ukažte, já vás vyšetřím a uvidíme. Nebo: Ale prosím vás, jste bačkora, to vás nemůže bolet. Jděte a nezdržujte. Jistě sami cítíte rozdíl. JUDr. Karel Hlaváček předseda představenstva Pojišťovny VZP, a. s. Có thể hiểu như thế nào về khái niệm quyền lợi của bệnh nhân Chúng ta thường nghe thấy từ khắp mọi phía-cần phải tăng cường (tận dụng) quyền lợi của bệnh nhân. Quyền lợi của bệnh nhân trong vấn đề này khác. Đó thực sự là gì? Trong tất cả các điều khoản của luật pháp chúng ta không hề tìm thấy những điều tương tự. Chúng ta hãy thử nhìn vào câu này, để xem trong đó (và đằng sau nó) thực sự chứa đựng điều gì. Con người ta ngay từ khi bắt đầu sự tồn tại của mình đã được tập hợp lại trong các tổ chức nhất định. Bầy đoàn người là hình thức thuận lợi, không chỉ trong vấn đề tồn tại, mà cả phân chia công việc, nghĩa vụ cho phép con người tồn tại. Và vào những thời khắc nhất định, người ta thấy rằng, trong mối quan Vietnam.indd :18:24

7 Právní poradna Tư vấn pháp lý nhân thứ hai. Chính vì thế nhân quyền được thể hiện giới hạn trong những khuôn khổ pháp lí cụ thể, hình thành trong giới hạn luật pháp. Tất cả những điều đó phải cần thiết nhắc lại, để có thể hiểu rõ những gì sẽ được nhắc tới. hệ bầy đoàn cần phải có những qui ước nhất địnhai phải làm gì. Và cả ai đó (làm gì đó), để theo dõi những những qui ước này. Đã hình thành nên quyền (qui định) và nhà nước (theo dõi). Nhưng theo thời gian cho thấy, là mặc dù là tốt khi có quyền và nhà nước, xây dựng các qui định này và yêu cầu việc tuân thủ nó, nhưng mặt thứ hai thì không một thân cây nào được phép mọc cao vô tận. Và theo thời gian dần hình thành cái mà ngày nay chúng ta được biết đến dưới khái niệm nhân quyền cơ bản và nền tảng tự do con người. Được long trọng tuyên bố trong hiến chương, tuyên ngôn và nhiều tài liệu khác, chứa đựng vấn đề quyền con người, như quyền sống, được có quyền bất xâm phạm, quyền tự do cá nhân, được giữ nhân phẩm, tình cảm cá nhân, danh dự và tên tuổi, quyền tự do đi lại, cư trú và nhiều quyền khác. Theo thời gian, xã hội loài người phát triển tăng thêm các quyền khác-chính kiến, dân tộc, kinh tế, xã hội, văn hoá,v.v... Nhưng cũng rõ ràng, là số lượng các quyền này không thể phát triển vô giới hạn. Bởi bao giờ cũng phải hành động sao cho quyền lợi của người này không ảnh hưởng, xâm phạm đến quyền của cá Quyền chăm sóc sức khoẻ Đôi khi các bạn đọc thấy, rằng người bệnh có quyền được hưởng sự đối xử thân thiện, ân cần của nhân viên y tế. Thế nhưng trong bất kỳ đạo luật nào các bạn cũng không thể đọc thấy điều này. Bởi thực ra là yêu cầu tự nhiên của con người, để được người khác đối xử lịch sự. Ví dụ trong công sở thì lại khác-tại đó luật qui định, mỗi công chức có nghĩa vụ đối xử lễ độ với các đối tượng và trong khả năng có thể phải thoả mãn yêu cầu của họ. Đúng là tất cả chúng ta thực sự đều có quyền lợi như vậy. Thế nhưng đã từ lâu, chúng ta quen, rằng nhất là khi gặp thầy thuốc, thì chúng ta không ở vào vị thế bình đẳng. Cộng đồng đặt người bệnh vào vai trò chịu sự chăm sóc của thầy thuốc. Chúng ta từng được nghe khẳng định, rằng duy nhất chỉ có thầy thuốc mới biết cái gì là có lợi nhất cho chúng ta và có nghĩa vụ thực hiện. Còn ngược lại, chúng ta chỉ có quyền chịu đựng sự chăm sóc của thầy thuốc. Theo thời gian thì cả trong lĩnh vực này cũng có sự thay đổi. Cũng cần phải sửa lại sự nhầm lẫn tương đối lớn: là sự khác biệt giữa quyền lợi của người bệnh và người bảo hiểm. Quyền về việc hãng bảo hiểm thanh toán chi phí chăm sóc sức khoẻ cho người bảo hiểm, không phải là quyền của người bệnh, mà là quyền của người bảo hiểm. Nghĩa là người bệnh ví dụ không có quyền khám bệnh theo định kỳ miễn phí-mà đó là quyền của người đóng bảo hiểm y tế. Ai là bệnh nhân Bệnh nhân là người đau ốm và phải chữa trị. Nhưng trước hết bệnh nhân vẫn là con người với tất cả mọi quyền lợi. Điều này không bị giảm đi bởi sức khoẻ của anh ta giảm sút. Về phương diện này thì quyền của bệnh nhân không tồn tại.. Mà chỉ tồn tại quyền con người, cho phép con người tận dụng trong nhiều hoàn cảnh của cuộc sống. Mặc dù vậy chúng ta vẫn tiếp tục nói về quyền của bệnh nhân Vietnam.indd :18:25

8 Právní poradna Trong hệ thống pháp lí của chúng ta thì quyền của bệnh nhân đưa ra chủ yếu từ Tuyên ngôn cơ bản về nhân quyền và tự do (č.2/1993 Sb.), Công ước về bảo vệ nhân quyền và quyền và nhân phẩm con người trong khuôn khổ ứng dụng sinh học và y học-công ước về nhân quyền và y sinh học (č.96/2001 Sb.m.s.) và từ luật về sức khoẻ nhân dân (č.20/1966 Sb. và các văn bản sửa đổi bổ xung). Quyền cơ bản Quyền trước hết của bệnh nhân là quyền được tôn trọng con người bệnh nhân và tôn trọng những quyền khác của họ và tự do cơ bản khi áp dụng y học. Nói một cách khác-bệnh nhân có quyền được các nhân viên y tế đối sử một cách tôn trọng, được đối sử phải đạo như với một cá nhân và đồng thời là là thành viên cộng đồng loài người và không lợi dụng tình thế bất lợi của họ để đối sử không tử tế. Đồng thời bệnh nhân còn có quyền giữ gìn phẩm giá, tình cảm cá nhân, danh dự và bảo vệ tên tuổi. Nghĩa là trước hết có quyền, để các biện pháp y học không được thực hiện bằng hình thức như xỉ nhục hay trong điều kiện xỉ nhục, để sao cho danh dự cá nhân và tên tuổi không bị nêu ra một cách ngờ vực liên quan đến bệnh tật,v.v... Quan trọng là quyền, để tất cả các biện pháp thực hiện trong khuôn khổ chữa trị bệnh chỉ được tiến hành với điều kiện, là người liên quan đồng ý với các thông tin nhận được một cách tự do. Điều này có nghĩa là, đối tượng liên quan không bị các nhân viên y tế cưỡng ép. Thông tin đồng ý khi, bệnh nhân được thông báo trước một cách rõ ràng Tư vấn pháp lý mục đích và tính chất của biện pháp chữa bệnh, cùng cả những hậu quả và rủi ro của nó. Cũng cần phải nói rõ thêm, là đối tượng liên quan cũng phải hiểu được thông tin này và sự đồng ý trước đó lúc nào cũng có thể thay đổi. Câu hỏi về đồng ý thông tin tất nhiên đòi hỏi sự bàn bạc cụ thể. Mục đích bài viết của tôi chắc là đủ, nếu như tôi bổ xung thêm, là qui định pháp lí bảo vệ những người không có khả năng đưa ra sự đồng ý-trong những trường hợp như vậy đòi hỏi phải có sự đồng ý của người đại diện pháp lí hay người đỡ đầu, rằng biện pháp chữa bệnh có thể được thực hiện không qua sự đồng ý của họ, nếu như điều đó là cần thiết để bảo vệ sức khoẻ hay tính mạng của bệnh nhân. Đồng thời luật cũng qui định, khi nào thì có thể thực hiện các biện pháp chữa bệnh không cần có sự đồng ý của bệnh nhân-đó là ví dụ các căn bệnh mà luật pháp qui định chạy chữa bắt buộc, về các biện pháp khẩn cấp cần phải thực hiện để bảo vệ tính mạng và sức khoẻ nhưng không thể yêu cầu được sự đồng ý vì tình trạng sức khoẻ của bệnh nhân, hay trong các trường hợp có biểu hiện tâm thần hay phê và đe doạ mình hoặc người xung quanh, và cuối cùng là các trường hợp mắc bệnh hiểm nghèo theo qui định của luật (nhiễm virus HIV, viêm gan B,C cấp tính, thương hàn... ). Cũng với lí do đó, theo luật có thể tiến hành các biện pháp chữa bệnh không cần sự đồng ý của bệnh nhân, có thể giữ lại để điều trị mà không cần sự đồng ý của người bệnh. Trong trường hợp như vậy, bệnh nhân có quyền để cơ sở y tế trong vòng 24 giờ thông báo để toà án ra quyết định. Cuối cùng, liên quan đến thông tin đồng ý cần phải lưu ý, đó là bệnh nhân có quyền để yêu cầu trước đó của mình về biện pháp điều trị của bác sĩ được quan tâm, nếu như vào thời điểm tiến hành biện pháp chữa bệnh mà bệnh nhân ở vào tình trạng không thể bày tỏ yêu cầu của mình. Quyền khác Bệnh nhân cũng có quyền, để mọi biện pháp chạy chữa bệnh được thực hiện phù hợp với mọi nghĩa vụ và chuẩn mực nghiệp vụ. Bệnh nhân tất nhiên cũng có cả quyền bảo vệ cá nhân trong mối quan hệ liên quan đến thông Vietnam.indd :18:25

9 Právní poradna tin về tình trạng sức khoẻ của mình. Thông tin về tình hình sức khoẻ thuộc vào những thông tin hết sức nhạy cảm và được luật bảo vệ nghiêm ngặt về các số liệu cá nhân của mỗi người. Vì thế luật giới hạn quyền tiếp xúc với hồ sơ bệnh án chỉ thực sự cho những người gần gũi nhất, ví dụ các sinh viên trường y chỉ có thể được tiếp xúc với hồ sơ bệnh án khi được người bệnh cho phép. Bệnh nhân cũng có quyền được biết tất cả các thông tin tổng hợp về tình hình sức khoẻ của mình hay không có thông tin. Hạn chế duy nhất ở đây là trong khi đó không được biết thêm thông tin về người thứ ba. Điều đó nghĩa là, nếu như cần thiết bác sĩ vì mục đích chữa bệnh lấy thông tin từ thân nhân hay đồng nghiệp của bệnh nhân, thì người bệnh không được phép biết ai hay những thông tin gì đã được cung cấp cho bác sĩ. Ý nghĩa của điều này chủ yếu với những ca bệnh tâm thần. Những quyền vĩnh cửu khác Trong bài viết này tôi không thể nói hết tất cả mọi quyền mà người bệnh đang chữa chạy-nghĩa là bệnh nhân có. Tôi chỉ muốn nói đến những quyền cơ bản và quan trọng. Tất nhiên bệnh nhân vẫn còn tất cả các quyền công dân phổ biến, bởi bệnh tật nếu không có những lí do khác không thể tước đoạt của họ những quyền ấy. Nghĩa là họ có cả quyền được bồi thường thiệt hại do các cơ sở y tế gây ra trong quá trình chữa bệnh, có quyền khiếu nại về cách thức đối xử không phù hợp của nhân viên y tế,v.v... Trong nhiều trường hợp bàn bạc về quyền của bệnh Tư vấn pháp lý nhân thường đưa vào thêm những vấn đề mới, nhưng không thể coi đó là quyền nói chung của bệnh nhân. Bởi phần nhiều thường liên quan đến đòi hỏi của khách hàng từ bảo hiểm sức khoẻ phổ thông. Trái lại rất ít khi chúng tôi được biết, rằng qui định pháp lí của chúng ta trên thực tế không có bất kỳ cuốn catalog nào về quyền của bệnh nhân, và rằng chỉ trừ vài ngoại lệ còn thì quyền của bệnh nhân có thể suy ra từ nghĩa vụ của các cơ sở và nhân viên y tế và rằng ngược lại Tuyên ngôn về nhân quyền và chăm sóc y tế được áp dụng trực tiếp, cho nên quyền lợi nhắc đến trong đó có thể mang ra áp dụng một cách cơ bản. Quyền được đối xử lịch sự Ngoài ra nhiều khi giữa các quyền của bệnh nhân còn nói đến cả những yêu cầu phổ biến về đối xử lịch sự. Đã được nhấn mạnh, rằng nhân viên các cơ sở y tế không được phép hành động kênh kiệu, thiếu lễ độ và có thể kiện tụng các cơ sở y tế trước những hành vi như vậy. Nhưng có thể hiểu trên thực tế, là thái độ khó chịu, kênh kiệu hay thiếu lễ độ cũng đồng thời gắn liền với việc vi phạm nghĩa vụ nào đó. Một ví dụ cho tất cả: Ôi dào, anh nhát thế, cái này chắc không thể làm anh đau đớn. Đưa tôi xem nào, tôi sẽ khám xem sao nhé. hay Ôi dào, anh nhát thế. Anh đi ra đi và đừng nhiễu. Chắc các bạn sẽ cảm thấy sự khác biệt. JUDr. Karel Hlaváček Vietnam.indd :18:26

10 Encyklopedie zdraví Alergie, alergická onemocnění Từ điển bách khoa sức khỏe Alergická reakce je přehnaná imunitní reakce našeho organismu na látky z okolního prostředí, které se nazývají alergeny. Jsou to látky poškozující organismus. Ten reaguje vyplavením zvýšeného množství histaminu, který odpovídá za alergické příznaky. Počet alergiků neustále stoupá, statistiky hovoří o % obyvatelstva. Někteří jedinci mají k alergickým reakcím vrozený sklon (atopie) založený dědičně. Tito jedinci tvoří ve zvýšené míře protilátky ve třídě imunoglobulinu E, a tím reagují na alergeny zevního prostředí. Pokud jeden z rodičů trpí alergií, je riziko vzniku alergického onemocnění u dítěte 30 %, v případě obou rodičů 60 %. Projevy alergických onemocnění mohou nastat kdykoli během života. První projevy onemocnění začínají často u dětí, u 3/4 ekzematiků v 1. roce, u 1/2 astmatiků v předškolním věku. Dělení alergenů inhalační průnik do organismu dýchací cestou (prach, pyly, roztoče, plísně, zvířecí alergeny, chemické látky) ingestní průnik do organismu zažívacím traktem (nejrůznější potraviny, u nás často vajíčka, mléko, ryby, ořechy, zelenina, ovoce, nebo léky, které jsou podávány ústy) dotykové průnik do organismu kůží a sliznicemi (chemické látky, léky) jiné průnik do organismu krevní cestou (injekčně podané léky a hmyzí jedy např. píchnutí včelou, vosou nebo sršněm) Diagnostika alergií Diagnózu alergie určí lékař na základě těchto vyšetření: anamnéza a) rodinná; b) osobní popis příznaků a okolností, za kterých vznikají (kdy, kde), zvyky, způsob života, školní a pracovní prostředí, způsob trávení volného času, životní prostředí (bytové, domovní okolí), výživa, celkový zdravotní stav, kožní testy vpravení malého množství alergenu a vyhodnocení následné reakce, krevní testy vyšetření specifických protilátek imunoglobulinu E a vyšetření celkového stavu obranyschopnosti organismu, provokační testy jejich podstatou je vyvolání příznaků alergie tím, že vystavíme pacienta kontaktu s podezřelým alergenem. Léčba K léčbě alergie se používají dvě základní skupiny léků. Jsou to jednak léky preventivní (protizánětlivé), které se užívají dlouhodobě a pravidelně, a tím oslabují projevy alergických onemocnění, v některých případech i zabraňují jejich vzniku. Z této skupiny se relativně často podávají léky hormonální kortikosteroidy, zejména ve formě inhalačních aerosolů pro své minimální nežádoucí účinky (např. při dlouhodobé léčbě průduškového astmatu). Druhou skupinu tvoří léky úlevové, které odstraňují akutní obtíže pacienta jako jsou projevy alergické rýmy nebo astmatického záchvatu. Třetí možností léčby je hyposensibilizace, nebo-li léčba vakcínami. Jejím cílem je snížit přecitlivělost pacienta na příčinný alergen. Podává se v pravidelných intervalech ve formě injekcí či kapek postupně se zvyšující množství upraveného alergenu. Jedná se o léčbu dlouhodobou, je nazývána také jako tzv. protialergické očkování. Dále do spektra možností léčby patří ovlivnění poruch obranyschopnosti organismu a důležitou součástí je i fyzioterapie (např. při astmatu a alergické rýmě). Jedná se o nácvik správného dýchání, různé uvolňovací polohy, které podporují vykašlávání, nácvik dýchání nosem. Fyzioterapií se i zvyšuje tělesná kondice pacienta. Prevence V rodinách s výskytem alergických onemocnění lze provádět preventivní opatření již před narozením Vietnam.indd :18:27

11 Encyklopedie zdraví dítěte, např. vyloučením kontaktu těhotné ženy s domácími zvířaty nebo dodržování zásady nekouřit či zdravé výživy budoucí matky. Též po narození dítěte máme řadu možností preventivních opatření. Jsou jimi zásady správné výživy, výživa mateřským mlékem, nepodávat mléko kravské, postupné zavádění nemléčných potravin v malém množství. Různými opatřeními můžeme též snižovat prašnost bytového prostředí, např. odstraněním koberců, závěsů či jiných textilií, na kterých se usazuje prach, volbou vhodného vysavače s účinnou filtrací, odstraněním pokojových květin z pokoje alergika, používáním okenních sítí proti pylům v pylové sezoně a hraček z vhodných materiálů (nikoli plyšových), optimální péčí o lůžkoviny (vhodné materiály, nikoli peří, pravidelné praní nedráždivými pracími prostředky), používáním vhodných kosmetických přípravků, čističek vzduchu, udržováním optimální vlhkosti v bytě, nekouřením. U alergiků se nedoporučuje chovat zvířata. Pylové alergie, senná rýma Jedná se o alergii na samčí semínka rostlin. Pylová zrna obsahují alergizující bílkoviny a jsou roznášena Từ điển bách khoa sức khỏe větrem nebo méně hmyzem. Příčinou pylové alergie mohou být: trávy (jílek, pýr, bojínek, srha, kostřava a další), dřeviny (lípa, bříza, jasan, buk, dub, olše, vrba, líska, topol a další), byliny (jitrocel, jetel, tolice vojtěška, řepka nebo hořčice, pelyněk a další). Pylovou sezonu můžeme rozdělit do třech částí: jarní (působí zejména pyly dřevin), letní (působí zejména pyly trav), podzimní (působí zejména pyly plevelů). Nejčastějšími příznaky pylové alergie je svědění očí a nosu, svědění a pálení krku, vodnatý výtok z nosu nebo jako ucpání, záchvaty kašle a kýchání. Pylovou alergii mohou provázet i komplikace, např. ztráta chuti a čichu, záněty vedlejších dutin nosních, ale také průduškové astma. Množství pylů v ovzduší ovlivňuje také počasí, větrné, suché a horké obtíže pacientů zvýrazňuje, deštivé naopak. Zcela vyloučit kontakt s pyly nelze, ale přesto jejich působení můžeme potlačit dodržováním určitých zásad: v domácnosti a na pracovišti používat čističky vzduchu, co nejméně větrat, používat sítě, omezení procházek za slunečných a větrných dnů naopak využívat deštivého počasí, zamezit účasti alergických dětí na různých školních brigádách v zemědělství, pečlivě sledovat své obtíže důležité při diagnóze a léčbě a konečně i věnovat pozornost zpravodajství pylové informační služby. Astma Základem tohoto onemocnění je zánět dýchacích cest a zvýšená reaktivita průdušek, která může být vrozená a zánět ji zvyšuje. Příčinou mohou být: podněty specifické (např. pylová zrna, zvířecí srst, peří, vzdušné plísně, roztoči, hmyzí jedy, potraviny a další alergeny), podměty nespecifické (např. cigaretový kouř, dráždivé plyny, křídový prach, skelná vata, mlha, smog, chlad, tělesná a duševní námaha). Nejzávažnějším příznakem astmatu je výdechová dušnost zejména v noci nebo při tělesné námaze, dále kašel a hvízdavé dýchání. Tyto příznaky se objevují, protože při záchvatu nastává smrštění hladkého sval Vietnam.indd :18:27

12 Encyklopedie zdraví Từ điển bách khoa sức khỏe stva ve stěně průdušek, otok sliznice dýchacích cest a zvýšená tvorba hustého a vazkého hlenu, což ve svém důsledku vede ke zúžení průdušek. K doporučeným opatřením u astmatiků patří úprava domácího prostředí s důrazem na odstranění či omezení alergenů, velmi vhodné je pravidelné tělesné cvičení a sportování. Dị ứng, các bệnh về dị ứng Phản ứng dị ứng là phản ứng quá mức độ của cơ thể chúng ta đối với các chất trong môi trường xung quanh, được gọi là các dị nguyên (chất gây dị ứng). Đó là các chất có hại với cơ thể. Cơ thể phản ứng lại bằng cách tiết ra nhiều chất histamin, chất gây ra các triệu chứng của dị ứng. 12 Atopický ekzém Vyskytuje se především u pacientů, kteří mají vrozený sklon k alergii. Většinou začíná v kojeneckém věku. Často je jeho průběh chronický, ale i celoživotní s obdobími zhoršení, které se střídají se stavy zlepšení ekzému. Mezi nejčastější příznaky patří zarudnutí kůže, pupeny, mokvání, tvorba strupů, nejprve v obličeji se šířením do vlasů a na krk. Někdy změny postihují kůži celého těla, silně svědí a dítě je zvýšeně dráždivé. Při delším průběhu se povrchové vrstvy kůže olupují, mizí strupy, kůže se šupí a zejména v ohybech končetin (lokty, zápěstí, kolena), ale i na krku vznikají ložiska suché zhrubělé kůže. Silné svědění nutí pacienta ke škrábání a místa rozškrábané kůže bývají často ložisky infekce. Z preventivních opatření je vhodné používat speciální kosmetiku (ne běžná mýdla), vhodné oblečení z nedráždivých materiálů, nedráždivé prací prostředky, sprchový filtr k zamezení kontaktu s chlorovanou vodou. Je vhodné též omezit dráždivé potraviny a upravit domácí prostředí s důrazem na odstranění nebo alespoň omezení alergenů. MUDr. Vladimír Kubec Số người bị dị ứng ngày càng tăng, theo thống kê thì chiếm tới 25-30% dân số. Một số người bị dị ứng bẩm sinh, di truyền từ bố mẹ. Những người này tạo ra một lượng lớn các chất thuộc lớp imunoglobin E và phản ứng với các dị nguyên trong môi trường bên ngoài. Nếu một trong hai bố mẹ bị dị ứng thì khả năng con cũng bị dị ứng là 30%, nếu cả hai đều bị dị ứng thì khả năng này lên tới 60%. Những triệu chứng của bệnh dị ứng có thể xuất hiện ở bất cứ độ tuổi nào. Những triệu chứng đầu tiên thường xuất hiện ở trẻ em, ba phần tư trẻ em bị dị ứng da có triệu chứng trong năm đầu tiên sau khi ra đời, với trẻ em bị ho hen các triệu chứng thường xuất hiện từ trước khi đến tuổi đi học. Phân chia các dị nguyên dị nguyên hô hấp xâm nhập vào cơ thể theo đường hô hấp (bụi, phấn hoa, mạt bụi nhà, nấm, các dị nguyên từ súc vật, các hóa chất) dị nguyên thức ăn xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa (các loại thực phẩm, thường là trứng, sữa, cá, quả vỏ cứng, rau, hoa quả hoặc một số loại thuốc uống) dị nguyên tiếp xúc xâm nhập vào cơ thể qua da và niêm mạc (các hóa chất, các loại tân dược) các dị nguyên khác xâm nhập vào cơ thể qua máu Vietnam.indd :18:28

13 Encyklopedie zdraví Từ điển bách khoa sức khỏe (thuốc tiêm, các chất độc từ côn trùng, chẳng hạn khi bị ong đốt) Chẩn đoán dị ứng Bác sĩ có thể chẩn đoán dị ứng trên cơ sở các khám nghiệm sau: Bệnh án a) gia đình; b) cá nhân ghi chép về các triệu chứng và điều kiện, hoàn cảnh xuất hiện (khi nào, ở đâu), các thói quen, cách sống, môi trường học tập và làm việc, cách sử dụng thời gian rỗi, môi trường sống (trong nhà, xung quanh nhà), ăn uống, tình trạng sức khỏe, Xét nghiệm da tiêm một lượng nhỏ dị nguyên và đánh giá phản ứng sau đó, Xét nghiệm máu xét nghiệm các chất imunoglobulin E và tình trạng miễn dịch tổng thể của cơ thể, Xét nghiệm kích thích đây là hình thức gây ra các triệu chứng dị ứng bằng cách cho bệnh nhân tiếp xúc với dị nguyên đáng ngờ. Cách chữa trị Có hai nhóm thuốc chính được dùng để chữa bệnh dị ứng. Đó là các loại thuốc phòng ngừa (chống viêm) được dùng lâu dài và thường xuyên để giảm bớt các triệu chứng của bệnh dị ứng, và trong một số trường hợp còn ngăn cản được dị ứng. Trong nhóm này thường có các loại thuốc hoóc-môn corticosteroid, nhất là ở dạng hít vì hầu như không có tác dụng phụ (chẳng hạn khi chữa lâu dài bệnh hen). Nhóm thứ hai là các loại thuốc có tác dụng giảm bớt tức thời các triệu chứng cấp tính của bệnh nhân như sổ mũi dị ứng hoặc các cơn ho hen. Khả năng thứ ba để chữa trị là chữa bệnh bằng các loại vắc-xin. Mục đích của phương pháp này là giảm sự nhạy cảm quá mức của bệnh nhân với dị nguyên gây dị ứng. Vắc-xin được tiêm hoặc uống định kỳ, với lượng dị nguyên tăng dần. Đây là hình thức chữa trị lâu dài, thường được gọi là tiêm chủng dị ứng. Trong các khả năng chữa trị còn có cách gây ảnh hưởng đến những trục trặc về miễn dịch của cơ thể và một phần quan trọng là các cách thức trị liệu vật lý (chẳng hạn khi bị hen hoặc bị sổ mũi dị ứng). Đó là sự luyện tập thở đúng cách, các tư thế giúp ta ho để làm thông đường hô hấp, cách tập thở bằng mũi. Vật lý trị liệu cũng tăng cường sức khỏe cho bệnh nhân. Cách phòng ngừa Trong các gia đình có người bị di ứng có thể áp dụng các biện pháp phòng ngừa từ trước khi sinh con, chẳng hạn phụ nữ có thai không tiếp xúc với vật nuôi trong nhà, không hút thuốc hoặc tuân thủ các nguyên tắc ăn uống đúng mực cho người mẹ. Sau khi sinh con chúng ta cũng có hàng loạt biện pháp phòng ngừa. Đó là cách thức ăn uống đúng mực, cho con bú sữa mẹ, không cho uống sữa bò, cho trẻ ănthêm dần các thực phẩm khác với lượng nhỏ. Chúng ta cũng có thể có các biện pháp giảm bớt bụi trong nhà, chẳng hạn tháo bỏ thảm rải sàn, rèm cửa hay các bề mặt bằng vải khác, nơi hay bị bám bụi, lựa chọn loại máy hút bụi phù hợp với lưới lọc có tác dụng, bỏ các loại cây cảnh ra khỏi phòng của người bị dj ứng, treo lưới cửa sổ để chắn phấn hoa trong thời kỳ nở hoa và mua đồ chơi làm bằng các vật liệu phù hợp (không dùng thú bông), quan tâm đúng mức đến giường ngủ (vật liệu phù hợp, không dùng chăn gối nhồi lông gia cầm, thường xuyên giặt giũ bằng các loại bột giặt không gây kích thích), dùng các loại mỹ phẩm phù hợp, các máy lọc khí, giữ độ ẩm tối ưu Vietnam.indd :18:29

14 Encyklopedie zdraví trong phòng ở, không hút thuốc. Nhà có người bị dị ứng không nên nuôi các con vật trong nhà. Dị ứng phấn hoa Đây là dạng dị ứng với các loại phấn hoa đực. Các hạt phấn hoa có chứa các protein gây dị ứng và được lan truyền theo gió hoặc một phần là do côn trùng. Nguyên nhân của dị ứng phấn hoa có thể là: cỏ (cỏ mạch, cỏ gà, cỏ đuôi mèo, cỏ đuôi trâu v.v...), cây thân gỗ (bồ đề, bạch dương, tần bì, sồi, tổng quán sủi, liễu, cây dương, cây gỗ phỉ v.v...), cây thảo (mã đề, cỏ ba lá, hoa cải, ngải v.v...). Thời gian dị ứng có thể chia làm 3 mùa: mùa xuân (đa số là phấn hoa cây thân gỗ), mùa hè (đa số là hoa cỏ), mùa thu (đa số là phấn hoa cây cỏ dại). Những triệu chứng dị ứng hay gặp nhất là ngứa mắt và ngứa mũi, ngứa và rát cổ, chảy nước mũi hoặc bị tịt mũi, ho và hắt hơi. Dị ứng phấn hoa đem lại nhiều tác hại khác, chẳng hạn như mất cảm giác về mùi vị, viêm xoang và cả hen suyễn. Lượng phấn hoa trong không khí thay đổi theo thời tiết, trời nóng, khô và nhiều gió làm cho bệnh nặng thêm, trời mưa thì ngược lại. Không thể loảitừ hoàn toàn sự tiếp xúc với phấn hoa được, nhưng chúng ta có thể giảm thiểu tác hại của nó bằng cách tuân thủ một số nguyên tắc: dùng máy lọc không khí trong nhà và tại nơi làm việc, hạn chế mở cửa thông gió, dùng lưới chắn, hạn chế đi dạo trong những ngày nắng và gió ngược lại nên đi vào những ngày mưa ẩm, hạn chế sự có mặt của những trẻ em bị dị ứng trong những đợt đi làm thêm của trường trên các cánh đồng và nông trại, theo dõi sát sao những triệu chứng của bản thân chúng rất quan trọng cho chẩn đoán và chữa trị và phải chú ý theo dõi bản tin của dịch vụ thông tin về phấn hoa. Hen suyễn Bản chất của căn bệnh này là viêm các đường hô hấp và sự phản ứng quá mức của phần cuống phổi, có thể là do di truyền và khi bị viêm thì phản ứng càng mạnh hơn. Nguyên nhân có thể là: các kích thích đặc trưng (chẳng hạn như hạt phấn hoa, lông thú, lông gia cầm, nấm bay trong không Từ điển bách khoa sức khỏe khí, mạt bụi nhà, chất độc của côn trùng, thực phẩm và các dị nguyên khác), các kích thích không đặc trưng (chẳng hạn như khói thuốc lá, các khí gây kích thích, bụi phấn viết bảng, sợi thủy tinh, sương mù, khói bụi công nghiệp, thời tiết lạnh, hoạt động mạnh về tay chân hay suy nghĩ, lo lắng nhiều). Triệu chứng nghiêm trọng nhất của hen suyễn là khó thở, nhất là vào ban đêm hoặc sau khi làm veịec nặng, tiếp theo là ho và thở khò khè. Những triệu chứng này xuất hiện vì khi lên cơn hen xảy ra hiện tượng co thắt các cơ phẳng ở thành cuống phổi, sưng niêm mạc đường hô hấp và tạp ra nhiều đờm đặt, dẫn tới làm co hẹp phần cuống phổi. Các gia đình có người bị hen suyễn nên sửa sang nhà cửa để loại bỏ hoặc hạn chế các dị nguyên, việc tập thể dụng thể thao thường xuyên cũng rất có tác dụng. Viêm da dị ứng Căn bệnh này thường xuất hiện ở những bệnh nhân có xu hướng bị dị ứng do di truyền. Bệnh thường bắt đầu từ nhỏ. Đây thường là căn bệnh cấp tính, nhưng cũng có những trường hợp mắc bệnh suốt đời, có thời kỳ bệnh đỡ và có thời kỳ bệnh nặng lên. Những triệu chứng hay gặp nhất là mẩn đỏ ngoài da, tróc da, rỉ máu, đóng vẩy, đầu tiên bị trên mặt, sau đó lan lên chân tóc và xuống cổ. Đôi khi bệnh phát khắp người, rất ngứa và làm cho trẻ em rất khó chịu. Nếu bệnh kéo dài thì da sẽ bị bong, vẩy cũng bong đi, da trở nên sần sùi và tại khuỷu tay, đầu gối hay cổ tay, đôi khi ở cổ, xuất hiện những vết da khô như bị chai. Vì ngứa nên bệnh nhân thường xuyên gãi và những nơi bị gãi rất dễ bị nhiễm trùng. Để phòng chống ta nên dùng các loại mỹ phẩm đặc biệt (không dùng xà phòng bình thường), các loại quần áo bằng chất liệu không gây ngứa, các loại bột giặt không gây kích thích, màng lọc cho vòi nước để hạn chế tiếp xúc với nước được tẩy trùng bằng clo. Cũng nên hạn chế dùng những đồ ăn kích thích và thay đổi môi trường sống trong nhà để loại bỏ hoặc ít ra cũng hạn chế các dị nguyên. Bác sĩ Vladimír Kubec Vietnam.indd :18:29

15 Slovníček Slovníček nejčastějších pojmů u dětského lékaře Những từ ngữ, khái niệm thường sử dụng của bác sĩ nhi Onemocnění Các căn bệnh zánět nosohltanu viêm đường hô hấp (từ mũi đến thanh quản) zánět vedlejších dutin nosních viêm xoang zánět hrtanu viêm thanh quản zánět středouší viêm tai giữa angina viêm họng viroza chřipka cúm zánět průdušek viêm cuống phổi zánět zápal plic viêm, sưng phổi astma hen xuyễn opruzení vết hăm kopřivka kožní alergie dị ứng da ekzém exsima dyspepsie zánět střevní sliznice viêm màng ruột žaludeční katar viêm màng dạ dầy kýla pupeční, tříselná bệnh xa lồi-rốn nesestouplé varle cà không định vị trong bọng zánět jater žloutenka infekční viêm gan-bệnh vàng da záněty močových cest a ledvin viêm đương tiết niệu và thận zánět mozkových blan viêm màng não ztráta vědomí ngất Úrazy Tai nạn zlomenina, zlomená kost rạn, gẫy xương podvrknutí kloub sái khớp natažení šlach bong gân zhmoždění bầm tím řezná rána vết thương do bị cắt rạch tržná rána vết thương do bị đâm popálení bỏng opaření bỏng do nước otřes mozku choáng não, sốc Vrozené vývojové vady Tiến triển của dị tật bẩm sinh Formy léků Các loại thuốc tableta thuốc viên roztok kapky, odměrka thuốc nước-nhỏ giọt, bình đo đong čípek thuốc thỏi, ví dụ dùng để nhét vào hậu môn cho hạ sốt injekce tiêm mast thuốc xoa, dầu cao roztok k obkladům thuốc nước dùng để lau rửa, đắp vết thương k zevnímu užití zevně để dùng ở trong-ngoài (cơ thể) Způsob podání Cách dùng thuốc ústy vào miệng (uống, nuốt) do nosu vào mũi do očí, uší vào mắt, tai konečník vào hậu môn pochva vào cửa mình Bolest Đau hlavy đầu čela trán spánků thái dương záhlaví đằng sau đầu, gáy uší tai očí mắt zubů răng v krku trong cổ na krku při polykání trong cổ khi nuốt na hrudníku při dýchání trong ngực khi thở u srdce při námaze běhu gần tim khi làm việc nặng-chạy břicha po jídle bụng sau khi ăn nadbřišku bụng trên v zádech pod lopatkami lưngdưới xương bả vai pod žebry dưới xương xườn v podbřišku bụng dưới pohlavního ústrojí bộ phận sinh dục v konečníku trong hậu môn při močení khi tiểu tiện klouby khớp rameno vai loket cùi chỏ, khuỷ tay ruka tay kyčel khớp xương đùi và chậu koleno đầu gối hlezno mắt cá chân Závrať Choáng váng, xây xẩm točení hlavy chóng mặt vrávorání lảo đảo, loạng choạng pády ngã ngất Zvracení Nôn na lačno khan po jídle sau khi ăn ublinkávání trớ zvracení obloukem nôn thốc tháo jídlo thức ăn žaludeční šťávy dịch dạ dầy krev máu Stolice Phân normální formovaná bình thường-thành cục kašovitá nhão vodnatá lỏng příměs hlen, krev lẫn chất nhầy, máu Zácpa Táo bón Průjem Tiêu chảy četnost stolic nhiều phân Moč Nước tiểu nápadně žlutá vàng nhiều červená krev đỏ-máu časté močení đi tiểu thường xuyên bolest při močení đau khi tiểu tiện Rýma Sổ mũi Kašel Ho dráždivý ngứa, khan vlhký ho có đờm v záchvatech cơn ho dữ dội vykašlávání ho (khạc đờm rãi) Chrapot Khản tiếng, khò khè Ztížené dýchání dušnost Khó thở-ngạt cyanoza promodrávání sliznice, kůže při vdechu khi hít vào při výdechu khi thở ra Kůže Da pot, pocení mồ hôi, toát mồ hôi vyrážka mụn nhọt puchýřek bị phổng pupínek mụn nhỏ, đốm Pokračování příště Vietnam.indd :18:29

16 ČVS informuje Thông tin của Hội Séc-Việt Změna nebude V minulém čísle jsme vás informovali o poslaneckém návrhu novely zákona o pobytu cizinců na území ČR. Jak nám píše paní poslankyně Zuzka Bebarová Rujbrová (KSČM), novela přijata nebyla. Poslanecká sněmovna v nedávných dnech odmítla návrh na změnu zákona o pobytu cizinců, který jsem předložila spolu s poslanci Bublanem a Maršíčkem. Jeho cílem bylo vytvořit legislativní překážku možnostem korupce a organizovaného zločinu v souvislosti s udělováním víz. V minulosti bylo opakovaně medializováno podezření z vyžadování úplatků v souvislosti s vydáním doporučujícího stanoviska pro udělení víza ze strany českého zastupitelského úřadu ve Vietnamu, o platbách za víza hovoří příslušníci mongolské komunity i osoby ze zemí bývalého Sovětského svazu. Současná právní úprava opravňuje zastupitelské úřady při shromažďování podkladů k žádosti o udělení víza k pohovoru s žadatelem a k vypracování tzv. stanoviska (doporučujícího, odmítavého), které nejsou blíže formalizovány. Žadatel se s důvody, které zastupitelský úřad vedly k tomu, aby jeho žádost o vízum nedoporučil, nemá možnost seznámit, a tím méně s nimi polemizovat. Přitom právě stanovisko zastupitelského úřadu bývá nezřídka rozhodujícím faktorem pro udělení víza a podle tvrzení některých cizinců je právě doporučující vyjádření zastupitelského úřadu častým předmětem korupce. Cílem návrhu bylo dát tzv. pohovoru a stanovisku určitá formální Sẽ không có gì thay đổi Trong số trước, chúng tôi đã thông báo với các bạn về việc trình Quốc hội dự luật về cư trú của người ngoại quốc trên lãnh thổ CH Séc. Bà nghị sĩ Zuzka Bebarová-Rujbrová (KSČM) đã thông báo cho chúng tôi, là dự thảo không được chấp thuận. 16 pravidla umožňující kontrolu a snížit důkazní hodnotu stanoviska při rozhodování policie o žádosti o vízum na podpůrné kritérium, které by nemělo mít nad dalšími obligatorními podklady vrch. Druhým protikorupčním tématem návrhu byla eliminace falešných dokladů o zdravotním pojištění cizinců, které jsou předmětem zisku skupin cizinců působících někdy doslova pod okny policejních úřadoven a současně stamilionových ztrát zdravotních pojišťoven a zdravotnických zařízení poskytujících následně takto pojištěnému cizinci zdravotní péči. O boji s korupcí se u nás více hovoří, než dělá. Přijetí návrhu opozičních poslanců by mohlo být vykládáno jako připuštění pravdivosti toho, že korupce ve vízové politice České republiky existuje. To, že ve stejné době probíhá výměna velvyslanců ve Vietnamu, Mongolsku a na Ukrajině je ministerstvem prezentováno jako pouhá shoda okolností. Návrh zákona byl zamítnut. To ale neznamená, že bychom se měli s okrádáním cizinců a ostudou České republiky v zahraničí smířit. Jsem připravena podat trestní oznámení na osoby, které zneužívají ke svému obohacení snahy cizinců zajistit prací v České republice své rodiny. Potřebuji ale pomoc těch, kterých se to týká. Uvítám informace o konkrétních případech na ové adrese bebarovaz@psp.cz. Mới đây Quốc hội đã phủ quyết dự thảo sửa đổi luật về cư trú cho người ngoại quốc mà tôi đệ trình cùng với nghị sĩ Bublan và Maršíček. Mục đích của nó là xây dựng cản trở pháp lí ngăn chặn khả năng hối lộ và tội phạm có tổ chức liên quan đến vấn đề cấp thị thực. Trong quá khứ truyền thông đã từng nhiều lần Vietnam.indd :18:31

17 ČVS informuje nhắc tới nghi vấn về những yêu sách đút lót liên quan đến việc đưa ra lập trường đánh giá tích cực để cấp thị thực từ cơ quan đại diện Séc ở Việt Nam, về việc thanh toán cho thị thực cũng được nói đến trong cộng đồng người Mông Cổ và cả những người từ các nước Liên Xô cũ. Luật pháp hiện hành cho phép các cơ quan đại diện ngoại giao khi tổng hợp tài liệu cơ sở cho những lá đơn đề nghị cấp thị thực tiến hành phỏng vấn với đương và lập cái gọi là đánh giá (tán thành hay từ chối), nhưng không được trình bày cụ thể. Người nộp đơn với những nguyên nhân của cơ quan đại diện đưa ra, dẫn tới việc đơn đề nghị cấp thị thực của mình không được chấp thuận, không có cơ hội để xem, và vì thế càng không có cơ hội để tranh luận. Trong khi đó lập trường đánh giá của cơ quan đại diện thường mang tính quyết định cho việc cấp thị thực và theo khẳng định của nhiều người ngoại quốc, thì chính ý kiến tán thành của cơ quan đại diện thường là chủ đề hối lộ. Mục đích của dự thảo luật là để cái gọi là phỏng vấn và lập trường đánh giá phải thực hiện theo những hình thức qui định cụ thể, cho phép khả năng kiểm tra và giảm giá trị bằng chứng của đánh giá khi cảnh sát quyết định về lá đơn đề nghị cấp thị thực với đánh giá hỗ trợ, sẽ không có cơ sở thân thiện so với các đơn khác. Thông tin của Hội Séc-Việt Chủ đề chống hối lộ thứ hai của bản dự thảo là hạn chế chứng từ giả mạo về bảo hiểm sức khoẻ của người ngoại quốc, là mục tiêu kiếm lời của những nhóm người nước ngoài hoạt động nhiều khi có thể nói là dưới cửa sổ đồn cảnh sát và hiện nay đã gây ra thiệt hại hàng trăm triệu korun cho các hãng bảo hiểm sức khoẻ và các cơ sở y tế khi cung cấp dịch vụ cho những người ngoại quốc có bảo hiểm y tế này. Ở nước ta thì nói nhiều về đấu tranh chống tham nhũng hơn là làm. Phê chuẩn dự thảo luật của các nghị sĩ đối lập có thể được nhìn nhận như sự thú nhận tính chân thực, rằng tệ nạn hối lộ trong chính sách thị thực của CH Séc có tồn tại. Chuyện đồng thời trong cùng thời gian diễn ra sự thay đổi Đại sứ ở Việt Nam. Mông Cổ và Ukraina được Bộ Ngoại giao thông báo chỉ là hoàn cảnh tình cờ. Dự thảo luật bị phủ quyết. Những điều đó không có nghĩa là chúng ta phải cam chịu chấp nhận cảnh người ngoại quốc bị ăn cắp và với nỗi xấu hổ của CH Séc với quốc tế. Tôi đã sẵn sàng đưa đơn tố cáo những kẻ đã lợi dụng để làm giầu cho mình trước cố gắng của những người ngoại quốc muốn tạo việc làm cho gia đình mình ở CH Séc. Nhưng tôi cần sự hỗ trợ của những người liên quan. Tôi hoan nghênh mọi thông tin về những sự việc cụ thể theo địa chỉ hộp thư điện tử bebarovaz@psp.cz. Oslava Nového lunárního roku MAU TÝ 2008 Pojišťovna VZP, a. s., a její představitelé podporují veškeré akce, které mohou Vietnamci žijící v České republice navštívit a užít si tam příjemnou zábavu a uvolnění od pracovního vytížení. Pojišťovna VZP je známá nejenom velmi kvalitním zdravotním pojištěním, které využívá více než 70 % Vietnamců, kteří v České republice žijí, ale i svým přátelským přístupem k jejich dětem. Představitelé Pojišťovny VZP nevynechají žádnou příležitost, na které mohou dětem svých vážených klientů předat drobné dárečky a udělat tak radost dětem i jejich rodičům. U příležitosti oslav Nového lunárního roku MAU TÝ 2008 ve společenském centru Jesenice u Prahy bylo i díky dárečkům od Pojišťovny VZP mnoho rozzářených dětských tváří a radostných úsměvů jejich rodičů. Radost dětem udělaly pastelky, omalovánky, hračky a barevné kalendáře se zvířátky, píšťalky, trumpetky a další dárečky. Rozdávání novoročních dárků vietnamským dětem navštívil také mimořádný a zplnomocněný velvyslanec VSR v ČR Jeho Excelence pan Vuong Thua Phong. Na žádné oslavě nesmí chybět hudba, a tak se k profesionálním hudebníkům připojily i děti s novými píšťalkami a frkačkami a pomohly vytvořit tu Vietnam.indd :18:31

18 ČVS informuje Thông tin của Hội Séc-Việt správnou atmosféru pořádných oslav. Všem se velmi líbil program oslav, ve kterém bylo místo pro hudbu, zpěv, tanec i bohatou tombolu. Právě pro malé děti, které žijí v České republice se svými rodiči, má pojišťovna připraveny i další roz- Đón Tết MẬU TÝ 2008 Hãng bảo hiểm y tế Pojišťovna VZP, a. s. và các đại diện của hãng ủng hộ tất cả các hoạt động tổ chức cho người Việt Nam sống tại Cộng hòa Séc để họ tham gia giải trí sau những giờ làm việc căng thẳng. Hãng bảo hiểm y tế Pojišťovna VZP không chỉ được biết đến với những dịch vụ bảo hiểm y tế chất lượng cao, được hơn 70% người Việt Nam sử dụng, mà cả với sự quan tâm đầy thiện cảm đến trẻ em Việt Nam. Các đại diện của Hãng bảo hiểm y tế Pojišťovna VZP không bỏ qua một dịp nào để có thể tặng quà cho con của các khách hàng để đem lại niềm vui cho các cháu cũng như các bậc phụ huynh. Nhân dịp Tết Mậu Tý 2008, tại Trung tâm văn hóa Jesenice, gần Praha, đã có nhiều khuôn mặt trẻ em rạng rỡ và nhiều nụ cười của các bậc phụ huynh, một phần cũng nhờ các món quà của Hãng bảo hiểm y tế Pojišťovna VZP. Các em đã vui mừng được nhận những tomilé akce, na kterých si děti užijí spoustu zábavy a budou se moci setkat se známými herci a hudebníky. Jaro už se blíží a tak zanedlouho budeme pro děti pořádat dětské dny, na kterých dostanou další milé dárečky. (dvo) chiếc bút chì màu, những quyển tập vẽ, đồ chơi, các cuốn lịch nhiều màu sắc với các con thú, những chiếc còi, chiếc kèn và các món quà khác. Tại lễ tặng quà cũng có mặt ngài Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Cộng hòa Séc Vương Thừa Phong. Không một buổi lễ nào có thể thiếu âm nhạc, vì thế các em nhỏ với những chiếc còi, chiếc kèn đã hòa âm với những nhạc công chuyên nghiệp để tạo nên một không khí lễ hội hết sức vui nhộn. Tất cả mọi người đều rất thích thú với chương trình của buổi lễ, với những bài hát, điệu múa và quay xổ số với nhiều giải thưởng có giá trị. Hãng bảo hiểm y tế của chúng tôi còn chuẩn bị cho các em nhỏ sống tại Séc với bố mẹ một số hoạt động thú vị khác, nơi sẽ có rất nhiều trò giải trí và các em sẽ được gặp gỡ với các diễn viên và ca sĩ nổi tiếng. Mùa xuân đã đến và không lâu nữa chúng tôi sẽ tổ chức các ngày trẻ em, tại đó các em cũng sẽ được nhận những món quà và phần thưởng. (dvo) Závod na výrobu biohnojiv v Hai Duong již 2,5 roku funguje bez jediné reklamace Vietnamský trh s 83 miliony obyvatel a růstem HDP 8,34 % se stal v posledních letech strategickým cílem mnoha exportérů i investorů z celého světa. I ČR v rámci rozvojové pomoci dodala do Vietnamu technologii na výrobu ekologického biohnojiva v celkové hodnotě 21 milionů Kč. Výrobní linka pro zpracování drůbežího trusu na organominerální hnojivo stojí v provincii Hai Duong, vzdálené 60 km od Hanoje a 40 km od největšího vietnamského přístavu Hai Phong. V této pře- vážně zemědělské provincii chovají 8,5 milionu kusů drůbeže a 178 tisíc kusů prasat. Plný zkušební provoz celého závodu začal v lednu 2006, kdy se Vietnam stal první zemí ASEAN, která podle českých patentů Vietnam.indd :18:31

19 ČVS informuje a za pomoci české technologie vyrábí ročně 4500 tun ekologického organominerálního hnojiva. Špičková česká technologie je vyrobená podle patentů výrobního družstva Ekobioprogres z Brna a podle technické dokumentace Agroprojektu, s. r. o., Brno. Realizátor akce JČC Strojní dílny, s. r. o., České Budějovice pověřil marketingovou firmu WMC z Prahy, aby jako výkonný manažer projektu organizovala, zajišťovala a propagovala ve VSR dodávku této technologie a realizaci této akce. Spokojenost nad prací českých vynálezců, techniků, dělníků i montérů, neboť technologie byla odevzdána s ročním předstihem, dokazuje velký nápis ve vietnamštině v hale závodu ČAS JE ZLATO!. Thông tin của Hội Séc-Việt Česká technologie na výrobu biohnojiv se stala pilotním střediskem, do kterého budou směřovat návštěvy nejen z celého Vietnamu, ale ze všech zemí ASEAN. Vietnam na českou technologii netrpělivě čekal a v rámci tohoto projektu vyškolil 1000 farmářských rodin v používání ekologických biohnojiv. Moderní česká biotechnologie v praxi je tou nejlepší propagací České republiky nejen ve Vietnamu, ale v celé Asii. Provincie Hai Duong předala nový podnik k provozování úspěšné soukromé akciové společnosti. Dnes je ve Vietnamu již 12 zájemců o tyto technologie a v současné době se připravuje založení společného podniku na částečnou výrobu těchto technologii přímo ve Vietnamu (red) Xí nghiệp sản xuất phân bón vi sinh tại Hải Dương hơn 2,5 năm qua đã hoạt động không cần một dòng quảng cáo Thị trường Việt Nam với 83 triệu dân và mức tăng trưởng HDP 8,34% trong những năm vừa qua đã trở thành mục tiêu chiến lược của nhiều nhà xuất khẩu và đầu tư trên toàn Thế giới. Cả CH Séc trong khuôn khổ tương trợ phát triển đã gửi tới Việt Nam công nghệ sản xuất phân bón vi sinh với tổng trị giá 21 triệu Korun. Dây chuyền sản xuất để chế biến phân gia cầm thành phân bón sinh học được đặt tại tỉnh Hải Dương, cách Hà Nội 60 km và cách Hải Phòng, hải cảng lớn nhất Việt Nam 40 km. Trên địa bàn tỉnh chủ yếu làm nghề nông này chăn nuôi 8,5 triệu gia cầm và 178 nghìn con lợn. Hoạt động thử nghiệm hết công suất của xí nghiệp này bắt đầu từ tháng một năm 2006, khi Việt Nam, quốc gia đầu tiên trong khối ASEAN, bằng chứng chỉ và sự giúp đỡ công nghệ của CH Séc hàng năm sản xuất 4500 tấn phân vi sinh. Công nghệ hàng đầu của CH Séc được sản xuất theo tiêu chuẩn kỹ thuật của tổ hợp Ekobioprogres tại Brno và theo tài liệu kỹ thuật của Agroprojekt, s.r.o., Brno. Thực hiện đơn đặt hàng này là JČC Strojní dílny, s.r.o., České Budějovice dưới sự uỷ quyền của công ty marketing WMC từ Praha, là đại diện tổ chức, bảo đảm và quảng cáo cho tiến trình cung cấp công nghệ và thực hiện toàn bộ kế hoạch này tại Việt Nam. Sự hài lòng trước công việc của các nhà phát minh Séc, các kỹ thuật viên, công nhân và thợ lắp ráp, hay công nghệ được trao sớm một năm, được khẳng định bằng dòng chữ lớn Thời giờ là vàng ngọc! trong phân xưởng sản xuất. Công nghệ Séc sản xuất phân bón vi sinh đã trở thành tâm điểm của các cuộc thăm viếng tìm hiểu đến không chỉ từ Việt Nam mà cả từ tất cả các nước ASEAN. Việt Nam rất khao khát công nghệ của CH Séc và trong khuôn khổ kế hoạch này đã bổ túc cho hàng nghìn hộ nông dân cách sử dụng phân bón vi sinh. Công nghệ vi sinh hiện đại của CH Séc trong thực tiễn là hình thức quảng cáo tốt nhất cho CH Séc không chỉ tại Việt Nam mà toàn châu Á. Tỉnh Hải Dương trao quyền điều hành xí nghiệp này cho một công ty cổ phần tư nhân đang hoạt động hiệu quả. Hiện nay tại Việt Nam đã có 12 đối tượng quan tâm đến công nghệ này và đang chuẩn bị thành lập các nhà máy chung sử dụng một phần công nghệ này ngay tại Việt Nam. (red) Vietnam.indd :18:32

20 ČVS informuje České firmy se představí na VIETNAM EXPO 2008 Na letošním dubnovém 18. mezinárodním obchodním veletrhu VIETNAM EXPO v Hanoji se bude prezentovat čtrnáct našich firem. V rozsáhlé expozici pražské marketingové firmy WMC návštěvníkům veletrhu nabídnou své výrobky například firmy AWELD, s. r. o., Rokycany (šnekové lisy pro cihlářský a keramický průmysl), GLEN- TOR, s. r. o., Praha (pístové hydrogenerátory a hydromotory), INCO ENGINEERING, s. r. o., Praha (důlní těžební technika), KPB INTRA, s. r. o., Bučovice (transformátory proudu a napětí), KV VENTI, s. r. o., Chodov (větrné elektrárny), PROTECTION & CONSULTING, s. r. o., Brno (elektrické ochrany), ale také POJIŠŤOVNA VZP, a. s., Praha (zdravotní pojištění v ČR). WMC pro své vystavovatele připravila v den zahájení veletrhu tiskovou konferenci a workshop přímo na výstavišti veletrhu a předem za pomoci svých smluvních partnerů ve VSR pozvala vietnamské zájemce k návštěvě expozice. Thông tin của Hội Séc-Việt Các công ty Séc có mặt tại VIETNAM EXPO 2008 Tham gia hội chợ quốc tế thương mại lần thứ 18 VIETNAM EXPO tại Hà Nội vào tháng tư năm nay sẽ có 14 công ty của CH Séc. Trong gian hàng lớn của công ty marketing WMC từ Praha khách thăm có thể được giới thiệu với sản phẩm ví dụ của hãng AWELD, s.r.o, Rokysany (máy ép trục xoắn trong công nghiệp đóng gạch, sành sứ), GLENTOR, s.r.o., Praha (pit-tông động cơ thuỷ lực, phát điện thuỷ lực), INCO ENGINEERING, s.r.o., Praha (kỹ thuật khai thác mỏ), KPB IN- TRA, s.r.o., Bučovice (trạm biến thế điện), KV VENTI, s.r.o., Chodov (trạm điện sức gió), PRO- TECTION & CONSULTING, s.r.o., Brno (bảo vệ điện), nhưng cũng cả POJIŠŤOVNA VZP, a.s., Praha (Bảo hiểm y tế tại CH Séc). WMC đã chuẩn bị cho các khách hàng của mình trong ngày khai mạc hội chợ buổi họp báo và workshop ngay tại hội chợ và có lời cảm ơn sự giúp đỡ của các đối tác Việt Nam đã mời khách hàng Việt Nam tới thăm gian hàng của WMC Vietnam.indd :18:32