Čitaj a wukń! kopěrowanske předłohi za wučbu serbšćiny w zakładnym schodźenku

Transkript

1 kopěrowanske předłohi za wučbu serbšćiny w zakładnym schodźenku Wudawaćel: Domowina z.t Rěčny centrum WITAJ, Budyšin 2004 Awtorka: Christel Krawcec Ilustartorka: Martina Gollnick Wuhotowar: Jan Budar Spěchowane přez Załožbu za serbski lud skaz.-čo.: P0/50/04-1

2 Wobsah Prěnje sněhowki 1 Nalěćo přińdźe 1 Rjane kwětki 2 Što ty móžeš 3 Přirjadujemy wobrazy 4 Hódaj! 5 Rjany dźeń 6 Prózdniny 7 Mój nowy bul 8 Hriby pytać 9 Luby Rumpodicho! 10 Na sankowanišću 11 Rymuj sobu! 12 Šaty płokać 13 Wšitcy sej hrajkaja 14 Hódaj powołanja! 15 Wjesołe hody 16 Čiń porjadk! 17 Jězdźidła 18 Nazyma w zahrodźe 19 Dary k hodam 20 Znaješ ptački? 21 Njewjedro 22 Marka powěda 23 Na hermanku 24 Znaješ młodźata? 25 Čitaj a wukń je dźěłowy material za wučbu serbšćiny w zakładnej šuli w dwurěčnych serbsko-němskich rjadownjach. Wón ma wučbu wudospołnjacy charakter. Wučer rozsudźi na zakładźe rěčneho stawa swojich šulerjow, hdźe a w kajkej formje dźěłowe łopjena wužiwa. Předležacy material skića móžnosće za diferencowane dźěło we wučbje. Wón hodźi so tež za samostatnu zaběru zwonka wučby zasadźeć. je nastał na zakładźe přinoškow, kiž su so w běhu zašłych lět w Płomjenju wozjewjeli. Tute přinoški běchu za ryzy B-šulerjow spisane. Za nowowudaće smy rěčny niwow zwjetša zwyšili, zo by rěčnym zamóžnosćam w dwurěčnych serbsko-němskich rjadownjach wotpowědował. Nadźijamy so, zo dźěći rady z tutym materialom dźěłaja a zo skića wučerjej serbšćiny wěstu podpěru k wotměnjacemy wuhotowanju swojeje wučby. Christel Krawcec

3 Čitaj! Prěnje sněhowki To su prěnje sněhowki. Sněhowki rostu w zahrodźe. Wonka leži hišće sněh. Sněhowki čakaja na nalěćo a na słónčko. A my? My čakamy tež. My čakamy na. My čakamy na nalěćo a na. Nalěćo přińdźe Sněhowki zwonja Bim-bom, bim-bom. Nalěćo přińdźe. Zyma dźe dom. Wumoluj! strona 1

4 Rjane kwětki Tu widźiš rjane kwětki. To su běłe, žołte, módre a čerwjene kwětki. Kotre kwětki znaješ? To su krokusy. Su to sněhowki? Su to tulpy? Su to naliki? Su to asterki? Wotmołw tak: Ně, to njejsu sněhowki, to su narcisy. abo: Haj, to su sněhowki. To su naliki. To su róže. Kotre kwětki lubuješ? Ja lubuju... Kotre kwětki kćěja w nalěću? W nalěću kćěja... Kotre kwětki maće doma? My mamy doma... strona 2

5 Što ty móžeš? Čitaj! pisać, njesć, warić paslić, molować, twarić Přirjaduj činitosće wobrazam! Praj, što wšitko móžeš! Ja móžu hižo strona 3

6 Přirjaduj wobrazy! To je naš nan. Wón rady hriby pyta. To je naša mać. Wona rady pisa. To je moja sotra. Wona rady moluje. To je mój bratr. Wón rady pasli. To je naš dźěd. Wón rady hóda. To je naša wowka. Wona rady wari. strona 4

7 Hódaj a zapisaj falowace słowa! Hdyž sy wšo prawje wuhódał/a a do křižowki zapisał/a, potom wučitaš srjedź njeje wot horjeka dele najrjeńši počas lěta! swěći. 2. rosće. 3. spěwaja. 4. kćěja. 5. so chowaja. 6. rjedźi wokno. strona 5

8 Rjany dźeń Dźensa je rjany dźeń. Wšitcy su rady wonka. Što tute wosoby wonka činja? Wumysli sej ke kóždemu wobrazej sadu! Přikład: Milan je nowe koleso k narodninam dóstał. strona 6.1

9 strona 6.2

10 Prózdniny Liza wjeseli so na prózdniny. Wona chce... list pisać knihu čitać sej z klanku hrajkać do města jěć molować strona 7.1

11 Frank so tež na prózdniny wjeseli. Wón chce... dźěda a wowku wopytać bul kopać z kolesom jězdźić so kupać hriby pytać Zapisaj pod kóždy wobraz prawu činitosć. Zawěsće so tež hižo na prózdniny wjeseliš. Što sy sej za prózdniny předewzał/a? strona 7.2

12 Mój nowy bul Wobhladaj sej wobrazy! Potom čitaj sady! To je mój nowy bul. Honimy za bulom. Mać kupi nowy bul. Pětr třěli wrota. Trjebam nowy bul. Mać z překwapjenku na mnje čaka. Jědu na sportnišćo. Mać dari mi nowy bul. Přirjaduj kóždemu wobrazej prawu sadu! strona 8

13 Hriby pytać To su Michał, Dirk, Grit a Hanka. Michał powěda: My bydlimy při lěsu. Chodźimy husto do lěsa. Tam sej rady hrajkamy. W lěsu je jara rjenje. Dźensa chcemy hriby pytać. Znajeće tute hriby? Zapisajće mjena hribow! Dźěći du do lěsa. Štó namaka kotre hriby? strona 9

14 strona 10

15 Na sankowanišću Nimale kóžde město a kóžda wjeska ma sankowanišćo. To je mała hora abo hórka. Hdyž sněh leži, móža dźěći tam sankować. Erika Claudia Frank Daniela Katja Marka Tobias Dirk Jan Wobhladaj sej wobraz! Praj, štó što čini! Praj tak: Dirk ćehnje sanki na horu. Slědowace słowne skupiny směće za to wužiwać: ćehnje sanki na horu, steji na horje a woła, sankuje sedźo, sankuje na brjuše ležo, sedźi pódla sankow, ma psa na sankach, zhromadnje sankuja strona 11

16 Rymuj sobu! To su moje klanki. Přeju sej tež. Jan ma nowy zmij. Ja pytam wulki. Nan twari nowy dom. Naš dźěd, tón sadźi. Ptački twarja małe hnězda. Słónco njeje žana. To je naš mały Pawl. Wón trjeba nowy. Při tafli wisa lapka. A hdźe je moja. W měsće njeje hat. Mać kupi nowy. strona 12.1

17 wački měd duby hamor płót klětki Rymuj z nowymi słowami! Ja jěm rady lód. Naš nan, tón twari. Ja mam strowe zuby. W lěsu rostu. Mać šćipa rjane kwětki. Ptački njelubuja. Nan twari wulki kamor. Wón pyta pak swój. Naš dźěd jě rady. Što činja młode ptački? Wone žeru tučne. strona 12.2

18 Šaty płokać Naša swójba je wulka. Naša mać dyrbi husto šaty płokać. Wona ma za to płokawu. To je naša płokawa. Wona steji w našej kupjeli. Naša wowka je hinak płokała. Wona je w płokarni płokała. Wowka je měła wulku wanju, šudrawu a wulki kotoł. W kotole je wona běłe šaty wariła. wanja šudrawa kotoł Bórze wisaja šaty na lajnje. Pomjenuj šaty na lajnje! Na lajnje wisaja strona 13

19 Wšitcy sej hrajkaja Z čim sej hrajkamy? z bulom z kijom z kranom z ćahom z awtom z kwětku z krydu z kulu z klanku z kóstku strona 14.1

20 Z kim sej hrajkamy? zpřećelku z nanom z psyčkom zkóčku zbratrom Štó sej z čim abo z kim hrajka? Přirjaduj prawe pomjenowanje! Z čim sej ty rady hrajkaš? Z kim abo z čim? Spytaj sam prašej so prawje a wotmołw prawje! strona 14.2

21 Hódaj powołanja! Ja bydlu na wsy. Za dźěło trjebam traktor a mašinu. Ja dźěłam na polu. Hdyž je žito zrałe, ja je žnjeju. Ja sym Ja dźěłam we wobchodźe. Do wobchoda přińdu mužojo, žony a dźěći. Za swoje dźěło trjebam česak, šćětku a nožicy. Ja sym Ja mam zwěrjata jara rady. Mój najlěpši přećel je mój psyk. Wón chodźi kóždy dźeń sobu na dźěło. Ja dźěłam w lěsu. Ja sym strona 15.1

22 Ja njedźěłam z ruku a njetrjebam tež žane mašiny. Dźěłam ze swojim hłosom. Z nim ludźi zwjeselam. Ja sym Mje wopyta wjele ludźi. Ja ludźom pomham, hdyž su woni chori. Ja sym Ja dyrbju jara zahe stawać. Štož ja činju, to wšitkim ludźom derje słodźi. Ja sym Ja dźěłam w šuli, ale njejsym wučer. Wšitke dźěći mje derje znaja. Ja wjele reparuju. Ja sym strona 15.2

23 Ja dźěłam we wobchodźe. Poradźuju ludźi, hdyž chcedźa něšto kupić. Ja sym Ja dźěłam w hosćencu. Ja kóždy dźeń warju a pjeku. Ludźo rady jědźa, štož ja přihotuju. Ja sym Ja dźěłam we wulkim domje. Tam je wjele hólcow a holcow. Woni tam wjele wuknu. Ja sym Ja twarju meble, wokna a durje. Ja tež meble reparuju. Ja sym spěwar, předawarka, wučerka, lěkar, ratar, blidar, kucharka, domownik, pjekar, hajnik, frizeza strona 15.3

24 Wjesołe hody Jutře je patoržica. A što čini rumpodich? Wón hišće dary zapakuje. Wón zapakuje a zapakuje, ale dawno hišće njeje hotowy. Přińdźe mały zajac. Jemu je zyma. Zajac: Směm pola tebje wostać? Wonka je jara zyma. Rumpodich: Mojedla. Mały zajac widźi, kak pilnje rumpodich dźěła. Bórze so wón praša: Směm ći pomhać? Rumpodich: Haj, ale čiń to porjadnje! Nětko mały zajac pomha. Wón zapakuje dary za Čornakec swójbu. Hdyž je hotowy, połoži pakćiki na blido. Potom dźe mały zajac domoj. Wječor pozdźe chce rumpodich pakćiki do měcha stykać. Ale što je to? Na pakćikach faluja mjena. Što dyrbi nětko činić? Dyrbi wšitke dary zaso wupakować a hišće raz zawalić? To tola pře dołho traje. Rady wšak to nječini, ale napisa mjena po dobrozdaću na pakćiki. Napisa na prěni pakćik: za nana, na druhi pakćik: za mać. Na třeći pakćik pisa: za Anju. A na štwórtym pakćiku steji: za Pětra. Dźensa je patoržica. Čornakec swójba čaka na rumpodicha. Bórze rumpodich přińdźe. Kóždy dóstanje pakćik a so dźakuje. Hdyž je rumpodich preč, wšitcy swoje dary wupakuja a sej je wobhladaja. Ale kóždy woła: To je mój dar? To njemóže być. Što je sej rumpodich jenož myslił? Praj, za koho bě kotry dar mysleny! strona 16

25 Čiń porjadk! Tu drje je so naša ilustratorka při swojim dźěle tróšku myliła. Napisaj, što do toboły, do pjerowki, na blido, a do lěsa njesłuša. pjerowka zešiwk pomazkowa tyzka taler kamjenje klanka awto bleša stara papjera kóčka taler butra nóž šalka chlěb całta kwětki česak strona 17.1

26 budźak pjelnjak jabłuko fazerak drapak lineal list plack wołojnik hornc zwěrjata stólc koleso kwětka křesło štom hrib psyča hěta Kak ty na porjad dźiwaš? strona 17.2

27 Jězdźidła Přirjaduj pomjenowanja w stołpikomaj prawym wobrazam! motorske ćah čołm koleso tramwajka moped nakładne awto bus łódź lokomotiwa parnik wosobowe awto strona 18.1

28 Jězdźidła móžeš do wšelakich skupin rozdźělić. Přirjaduj jězdźidłam prawe pomjenowanje skupiny jako nadpismo! awta, kolijowe jězdźidła, dwukolesate jěždźidła, wodowe jězdźidła strona 18.2

29 Nazyma w zahrodźe My jědźemy My smy Naše kolesa steja w do před zahrody. zahrodźe. zahrodu. Jabłuka wisaja Koš steji Rěbl steji na při pod štomje. štomom. štomje. Šćipamy jabłuka Jabłuka leža Někotre jabłuka leža pódla do w koša. košu. koša. Při Na W haće haće haće rostu kwětki. płuwa ryba. płuwa kačka. Zapisaj prawe prepozicije! strona 19

30 Dary k hodam To su dary za cyłu swójbu. Swójba to su nan a mać, tři dźěći, dźěd a wowka. Dźěći rěkaja Jakub, Róža a Katka. Róža je hižo wulka holca. Katka je hišće mała holca. Napisaj, kotry dar je za koho mysleny. Wužiwaj k tomu słowa w stołpiku. telewizor nakładne awto moderny časnik nowe smykače dobry pjelnjak zymska čapka nowe sněhaki nowe sanki rjane koleso boži narodk zymske škórnje kuchinski nóž klanka zajimawa kniha A što sej ty k hodam přeješ? strona 20

31 Znaješ ptački? Bórze je ptači kwas. Dźěći hižo na dary čakaja. Wone dóstanu sroki, placki, hnězda z jejkami. Ale mysla wone tež na ptački? A znaja wone naše ptački? Wumoluj wobrazy prawje a napisaj serbske mjena pod wobrazy! Čitaj tekst a napisaj němske mjena za ptački! Směš wužiwać: Kuckuck, Eule, Lerche, Nachtigall, Star, Schwalbe To je łastojčka. Wona ma wopušku kaž widlički a derje lěta. Łastojčka słuša k ćahawym ptačkam. Łastojčka žerje insekty, kotrež popadnje, hdyž leći. Při špatnym wjedrje insekty nisko lětaja a łastojčka je blisko zemje popadnje. Łastojčka rěka němsce To je sowa. Sowa w nocy jara derje widźi a cyle mjelčo leći. Hdyž wona woła, prajimy, zo suta. Wobraz sowy namakaš jako symbol zwěrjatow a rostlinow, kotrež steja pod škitom přirody. Sowa rěka němsce strona 21.1

32 To je sroka. Sroka je čorno-běły ptačk, kotrehož husto w našich zahrodach a parkach namakaš. Napadnje přez swoje wótře šćekotanje (wołanje). Wo sroce so praji, zo hlada za wšěm, štož so zyboli a swěći. To rady pokradnje a do swojeho hnězda sobu wza. Na ptačim kwasu je sroka njewjesta. Sroka rěka němsce To je kós. Žonka je jednobarbnje bruna. Mužika zawěsće znaješ. Wón ma čorne pjerja a žołty pysk. Kosy móžeš jara derje při pytanju swojeje cyroby wobkedźbować. Wone wućahnu ze zemje wudźenki. Ale wone žeru tež sad a jahodki. Kosy móža jara derje spěwać. Hdyž kosy w zahrodach a parkach spěwaja, je nalěćo blisko. Kós rěka němsce To je kołp. Kołp ma dołhu zhibnjenu šiju a wupada jara hordy. Wón je jara wulki a ma běłe pjerja. Młody kołp pak je šěry. Kołpje su na wulkich hatach abo jězorach žiwe. Kołp rěka němsce To je kačka. Na wjetšich rěkach abo hatach móžeš kački wobkedźbować. Ludźo rady kački picuja. Tež na Sprjewi je wjele kačkow. Žonka je bruna, ale mužik ma pisane pjerja. Kačka rěka němsce strona 21.2

33 Njewjedro W lěću móžeš wulke njewjedra dožiwić. Wjele dźěći so boji, hdyž so błyska a wótře hrima. To njeje trjeba, hdyž so prawje zadźeržiš. Prawe zadźerženje je wosebje wažne, hdyž će wonka njewjedro překwapi. Wěš ty, kak dyrbiš so potom zadźeržeć? Štó so tu prawje zadźerži a štó nic? Napisaj wotmołwu pod wobraz. Wopodstatni! strona 22

34 Marka powěda Naša swójba bydli w měsće. My smy rady wonka. Tohodla smy sej zahrodu kupili. Ja sym so prašała: Mama, změjemy w zahrodźe tež kwětki a zeleninu? Mama je prajiła: Haj, ale wšitcy dyrbja w zahrodźe pomhać. My dyrbimy syć, sadźeć, kopać, krjepić a wjele wjace. Ja sym rady chcyła pomhać a tež wjele wuknyć. W aprylu sym a syli, sadźeli a tykali. Mama je mi pokazała, kak su prěnje schadźeli. W meji smy a syli a sadźeli. Papa je husto rjadki kopał. Mama je plěła a ja sym husto krjepiła. Wšitko je derje rostło. Bórze smy prěnje čerstwe jědli. su nam wosebje derje słodźeli. hišće nimamy. Ale my chcemy w lěću sadźeć. Na čerstwe so hižo dźensa wjeselu. Kwětki w našej zahrodźe tež rostu. Znaješ tute kwětki? strona 23

35 Na hermanku Dźěći chodźa rady na hermank. Tam su rjane budy, karusele a čumpjele. Hižo zdaloka přiwabi hoberske koło wopytowarjow. Jan, Pětr a Tomaš su dźensa tež na hermanku. Hnydom při zachodźe je losowa buda. To wězo hólcow hnydom přiwabi. Pětr je samo něšto dobył. Wón dóstanje mału žabu. Tomaš a Jan pak njejstaj ničo dobyłoj. A hižo chwataja dale. Chcedźa bule do tyzkow mjetać. Woni su při tym jara wušikni a kóždy něšto dobudźe. Jan pak ma najwjace zboža a dobudźe koparski bul. strona 24.1

36 Z hoberskeho koła móža hólcy cyły hermank, haj samo wulki dźěl města přewidźeć. Při tym dohladaja so zajimaweho karusela. Wón rěka Break dance. Hudźbu a wjesołe smjeće móža samo na kole słyšeć. Wězo chcedźa woni tež z tutym karuselom jěć. Ztelko zabawy dóstanu hłódny žołdk. Pětr ma apetit na kanděrowane jabłuko. Jan chce cokorowu watu jěsć. A Tomaš? Wón chce sej popkorn kupić. Ale što nětko? Pjenjezy hižo njedosahaja. Tohodla kupja jenož popkorn. Wšitcy wobžaruja, zo njemóža wjace do doma šerjenjow hić. Na kóncu pak so z tym tróštuja, zo budźe klětu zaso hermank. strona 24.2

37 Znaješ młodźata? Je nalěćo. Wonka je hižo rjenje ćopło. Wšitko so zeleni a kćěje. Ludźo pilnje dźěłaja. A zwěrjata? Wjele z nich maja młodźata. Wěš ty, kak młode zwěrjata serbsce rěkaja? Serbske mjena za tute młodźata móžeš wuhódać: psyk psyčk psyčki kóčka koćatko koćatka koza kózlatko kózlatka Tu widźiš konjej. Młody kóń rěka žrěbjo. Mać młodeho konja rěka kobła. Wona ma jenož jedne žrěbjo. Kobła lubuje swoje žrěbjo. A tu widźiš kruwy a wowcy. Kruwy a wowcy maja tež młode. Młoda kruwa rěka ćelo abo ćelatko. Ratar so wjeseli, hdyž maja kruwy strowe ćelatka. Młoda wowca rěka jehnjo abo jehnjatko. Jehnjatka su wjesołe zwěrjata. Wone wjesele skakaja. Tu na dworje su kokoš, kačka a huso. Wšitke maja młode. Młode kokoše rěkaja kurjatka abo ćipki. Młode kački mjenujemy pilatka. A młode husy wołamy libjatka. Znaješ hru Kurjatka, kurjatka, poběhńće dom!? strona 25.1

38 Wotmołw na prašenja! Kotre zwěrjata lubuješ? Što móžeš wo zwěrjatach powědać? Kotre młodźata tu widźiš? Zapisaj mjena! žrě- kóz- -ko će- ćip- jehn- -ko kur- -ko ho- ko- -ko li- pi- -ko strona 25.2